Πολιτιστική ανασκόπηση 2025: Τα πρόσωπα που "έφυγαν" και τα γεγονότα που ξεχώρισαν

Μία «δύσκολη» και θλιβερή όπως εξελίχθηκε χρονιά (2025) φτάνει στο τέλος της και στον πολιτισμό πολλά πρόσωπα με διαδρομή, αξία, προσφορά και με περίσσεια αγάπη από το κοινό, έφυγαν από κοντά μας.

Ξεκινάμε το αφιέρωμα αυτό – ανασκόπηση με τις απώλειες: Η Καίτη Γκρέυ, η σπουδαία αυτή λαϊκή ερμηνεύτρια «έφυγε» 19 Ιανουαρίου στα 100 της χρόνια.

Θλίψη και για τον Κρητικό ερμηνευτή Μανόλη Λιδάκη που πέθανε στα 65 του χρόνια (26/2), για τον ηθοποιό Νίκο Γαλανό, αλλοτινό ζεν πρεμιέ, στα 79 του χρόνια στις 20/5, τον ηθοποιό Άλκη Γιαννακά στις 12 Οκτωβρίου 2025 στα 80 του χρόνια, τον κινηματογραφικό και θεατρικό σκηνοθέτη, ηθοποιό και συγγραφέα Δημήτρη Κολλάτο που "έφυγε" στα 87 του στις 30/1, τον μουσικό και σολίστ του κλαρίνου, Πετρολούκα Χαλκιά από το Δελβινάκι Πωγωνίου Ιωαννίνων που άφησε την σφραγίδα του στην ελληνική παραδοσιακή μουσική (στις 15.6 στα 91 του χρόνια) και την Αιγιώτισσα στην καταγωγή ηθοποιό Καίτη Κωνσταντίνου που το ευρύ κοινό αγάπησε μέσα από την τηλεοπτική σειρά «Εγκλήματα» & ξαναεκτίμησε μέσα από την πιο πρόσφατη σειρά «Η Τούρτα της μαμάς». «Έφυγε» μόλις στα 62 της χρόνια στις 11/3.

Το «φευγιό» του «διανοούμενου» της ελληνικής μουσικής, του Διονύση Σαββόπουλου, της αγαπημένης «Συννεφούλας» στις 21/10, σκόρπισε πράγματι πανελλαδική συγκίνηση.

Η αγαπημένη ηθοποιός Κατερίνα Γιουλάκη που μετά τη σημαντική της πορεία στο σινεμά, έγραψε τηλεοπτική ιστορία με το δημοφιλές και αξεπέραστο τηλεοπτικό «Ρετιρέ» του Γιάννη Δαλιανίδη στις αρχές του ’90, «έσβησε» στα 87 της χρόνια στις 12/6 ενώ στις 16/12 πέθανε στα 73 του ο αγαπητός ηθοποιός Αλμπέρτο Εσκενάζυ.

Θλίψη και για το χαμό της αξιόλογης ηθοποιού Σοφίας Σειρλή, η οποία πνίγηκε στους Φούρνους Ικαρίας στις 11/8. Ήταν 77 ετών.

Το 2025 αποχαιρετίσαμε και τον σκηνοθέτη Βασίλη Παπαβασιλείου στα 76 του (6/6) ο οποίος είχε συνεργαστεί & με το ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας, τον Πατρινό Δημήτρη Καρπάνο που συνέδεσε για χρόνια το όνομα του με την διαχείριση της αίθουσας του ιστορικού Πάνθεον στη Γούναρη (στα 69 του στις 20.6), τον π. Κωνσταντίνο Καπετανόπουλο που είχε γράψει και πολλά βιβλία και αγαπούσε πολύ το Σούβαρδο Καλαβρύτων όπου παραθέριζε τα καλοκαίρια (έσβησε στα 90 του στις 25/8), τον πολυγραφότατο Σταύρο Ιντζεγιάννη (3/3) που είχε διακριθεί στα χρονογραφήματα, τον π. Ερμόλαο Μασσαρά της ενορίας της Αγίας Σοφίας Πατρών στις 12.3 στα 85 του χρόνια, τον Πατρινό ψυχίατρο Γιώργο Ευαγγελάτο στις 26.3 στα 79 του, τον καλλιτέχνη-φωτογράφο Χρήστο Σταματόπουλο στα 76 του στις 5.3, τον επιχειρηματία Κώστα Τοξαβίδη στις 19.2 στα 93 του και τον Αλέξανδρο Μαντέλη στα 83 του αλλά και τον Χρήστο Τσιντώνη του Υπεραστικού ΚΤΕΛ Αχαΐας στα 90 του στις 7/7 & τον αλλοτινό αντιδήμαρχο πολιτισμού Ορέστη Σκαλτσά με μεγάλη προσφορά στο Πατρινό καρναβάλι (στα 78 του στις 30.5). Επίσης είπαμε αντίο στην Αλεξάνδρα Σαμπανιώτη στις 6.5 στα 55 της μόλις χρόνια.

Σε τοπικό επίπεδο, συγκλόνισε επίσης η δυσάρεστη είδηση στις 17/10 ότι έφυγε από τη ζωή στα 55 του μόλις χρόνια, ο γνωστός λαϊκός τραγουδιστής Γιάννης Πανίτσας.

Από τον διεθνή καλλιτεχνικό χώρο ειλικρινά το 2025 υπήρξε ένα ιδιαίτερα δυσάρεστο έτος.

Ο τιμημένος με Όσκαρ ηθοποιός Τζιν Χάκμαν βρέθηκε νεκρός στις 27/2, στα 95 του χρόνια.

Ο σκηνοθέτης Ρομπ Ράινερ της ταινίας «Ζήτημα Τιμής», στα 78 του χρόνια, βρέθηκε δολοφονημένος στις 14/12.

Ο ηθοποιός, ίνδαλμα των δεκαετιών ’70 και ’80, Ρόμπερτ Ρέντφορντ με μία συνεπή κινηματογραφική πορεία και μία ανεκτίμητη στήριξη στο ανεξάρτητο σινεμά, έχοντας αποσυρθεί ήσυχα τα τελευταία έξι χρόνια από την υποκριτική και την σκηνοθεσία, «έφυγε» στον ύπνο του στο σπίτι του στην αγαπημένη του Γιούτα στις 16 Σεπτεμβρίου στα 89 του χρόνια, μία απώλεια που θα τολμούσαμε να χαρακτηρίσουμε την σημαντικότερη του 2025.

Στις 23 Σεπτεμβρίου αποχαιρετίσαμε την Ιταλίδα ηθοποιό Κλαούντια Καρντινάλε στα 87 της, με ανεπανάληπτες ερμηνείες σε ταινίες όπως «Ο Ρόκκο και τα αδέλφια του» και «Γατόπαρδος» ενώ στις 2/4 είχαμε πει αντίο στον Βαλ Κίλμερ που ήταν καταπληκτικός ως Τζιμ Μόρισον στην ταινία του Όλιβερ Στόουν «Doors» το ’91. Έφυγε στα 65 του χρόνια.

Στις 31.10 «έφυγε» στα 70 του, ο Σουηδός Μπιόρν Αντρέσεν - Björn Andrésen που έφηβος είχε παίξει με τον Ντερκ Μπόγκαρτ στο αριστουργηματικό φιλμ του Λουκίνο Βισκόντι «Θάνατος στη Βενετία».

Αντίο και στον ηθοποιό Τσέκι Κάριο στις 3.11 στα 72 του, στην ηθοποιό Νταιάν Λαντ στα 89 της στις 5.11, στον Ρίτσαρντ Τσαμπερλέιν-Richard Chamberlaine του «Σογκούν» και του σήριαλ «Τα πουλιά πεθαίνουν τραγουδώντας», στα 90 του στις 30.3, στην σοφιστικέ ηθοποιό του «Νευρικού εραστή» του Γ. Άλεν, Ντάιν Κίτον στις 12.10 στα 79 της χρόνια, στην Μαριάν Φέιθφουλ στις 31.1 στα 78 της και στον σχεδιαστή μόδας Τζόρτζιο Αρμάνι στις 4.9 στα 91 του χρόνια, έναν «καλλιτέχνη του ενδύματος» στην κυριολεξία αλλά και στον Αμερικανό ηθοποιό Μάικλ Μάντσεν στα 67 του χρόνια στις 3.7, στην ηθοποιό Σάλι Κέρκλαντ (84 ετών) στις 12.11, στον Βρετανό κιθαρίστα και ερμηνευτή Κρις Ρία των μελωδικών κομματιών “On the beach” & “Looking for the summer”, στα 74 του στις 22.12, στον δημοφιλή ροκ σταρ Όζι Όσμπορν-Ozzy Osbourne των Black Sabbath, τον αποκαλούμενο & νονό της heavy metal (22.7 στα 76 του) αλλά και στον δικό μας θρυλικό σχεδιαστή μόδας Ντίμη Κρίτσα που είχε ντύσει πολλές διάσημες Ελληνίδες όπως τις Ζωή Λάσκαρη, Τζένη Καρέζη, Αλίκη Βουγιουκλάκη (στα 102 του χρόνια στις 7 Νοεμβρίου 2025) και στον Βρετανό ηθοποιό Terence Stamp στα 87 του χρόνια στις 17 Αυγούστου, στον Πίτερ Αρνέτ, τον καταξιωμένο πολεμικό ανταποκριτή του Associated Press που κέρδισε & βραβείο Πούλιτζερ στα 91 του χρόνια στις 17 Δεκεμβρίου 2025 και στην Αμερικανίδα τραγουδίστρια του χιτ "Killing Me Softly", Ρομπέρτα Φλακ, βραβευμένη με δύο Grammy, που "έφυγε" στις 24 Φεβρουαρίου 2025, στα 88 της χρόνια.

Να μην παραλείψουμε και το θάνατο της Ελληνίδας λυρικής ερμηνεύτριας Κικής Μορφωνιού (στις 18 Δεκεμβρίου 2025 στα 89 της χρόνια), η οποία είχε εμφανιστεί πλάι στην μεγάλη ντίβα της όπερας Μαρία Κάλλας, της Λίλας Μαραγκού, που ήταν σπουδαία αρχαιολόγος και επιφανής καθηγήτρια Αρχαιολογίας (στα 87 της στις 20.12), της συγγραφέως της "Πρόβας νυφικού", ηθοποιού και τραγουδίστριας Ντόρας Γιαννακοπούλου (στα 88 της στις 21.12), του συγγραφέα και αρχιτέκτονα Πάνου Θεοδωρίδη, σε ηλικία 77 ετών στις 14.2 αλλά και του Γάλλου σκηνοθέτη Μπερτράν Μπλιέ (στα 85 του στις 22.1), της Αγγλίδας ανθρωπολόγου και περιβαλλοντολόγου Τζέιν Γκούνταλ στα 91 της (1.10), του Έλληνα σινε-κριτικού και συγγραφέα Ιάσονα Τριανταφυλλίδη στα 61 του στις 29.1, του Πάπα Φραγκίσκου, που ήταν ο πρώτος Ποντίφικας από τη Λατινική Αμερική (στις 21 Απριλίου 2025 σε ηλικία 88 ετών), του ηθοποιού Γεράσιμου Μιχελή (ο «κακός» του σήριαλ «Στο Παρά Πέντε») στα 59 του στις 15.7, του δημοσιογράφου, παρουσιαστή & συγγραφέα Δημήτρη Κωνσταντάρα, γιου του αξέχαστου ηθοποιού Λάμπρου Κωνσταντάρα (79 ετών στις 24 Αυγούστου), της ηθοποιού Άννας Κυριακού (η θεία Μπεμπέκα στη σειρά Τρεις Χάριτες) στα 96 της χρόνια στις 13 Οκτωβρίου, του συνθέτη Λεό Λέανδρος (Λέανδρος Παπαθανασίου), πατέρα της Βίκυς Λέανδρος, που έφυγε από τη ζωή στις 31 Οκτωβρίου 2025, σε ηλικία 102 ετών, της Ιταλίδας ερμηνεύτριας Ornella Vanoni στις 21 Νοεμβρίου 2025, σε ηλικία 91 ετών, του διακεκριμένου μουσικοκριτικού Αργύρη Ζήλου στις 19.11, τoυ Αυστραλού ηθοποιού Τζούλιαν ΜακΜάχον της ιατρικής σειράς Nip/Tuck (στα 57 του στις 2.7), του σπουδαίου Αμερικανού σκηνοθέτη Ντέιβιντ Λιντς - David Lynch (στα 79 του στις 15.1), και της πολυβραβευμένης Βρετανής ηθοποιού Τζόαν Πλοουράιτ στα 95 της στις 16.1 καθώς και του συνθέτη Λάλο Σίφριν, δημιουργού του θρυλικού μουσικού θέματος του «Mission Impossible», στα 92 του στις 26.6, του σκηνοθέτη Ρόμπερτ Μπέντον του Οσκαρικού «Κράμερ εναντίον Κράμερ» στις 14.5 στα 92 του, του διάσημου θεατρικού συγγραφέα & σεναριογράφου Τομ Στόπαρντ (Βρετανός, Τσεχικής καταγωγής που πέθανε στις 29 Νοεμβρίου στα 88 του), ο οποίος κέρδισε Όσκαρ πρωτότυπου σεναρίου και Χρυσή Σφαίρα για το φιλμ "Shakespeare In Love-Ερωτευμένος Σαίξπηρ" το '99, της Τζίλι Κούπερ-Jilly Cooper, Βρετανίδας συγγραφέως μυθιστορημάτων όπως τα "Rivals-Ανταγωνιστές" και "Riders", σε ηλικία 88 ετών, στις 6 Οκτωβρίου 2025, του Καναδού ηθοποιού Graham Greene στα 73 του την 1.9, ο οποίος είχε παίξει στο Οσκαρικό φιλμ "Χορεύοντας με τους λύκους" και φυσικά ελάχιστα πριν φύγει το 2025, "ταξίδεψε" μακριά και το απόλυτο ερωτικό σύμβολο του ευρωπαικού και παγκόσμιου σινεμά, η Μπριζίτ Μπαρντό, η εθνική σταρ των Γάλλων, στα 91 της χρόνια, στις 28.12.

Σε τοπικό επίπεδο, θλίψη σκόρπισε και ο ξαφνικός θάνατος του γνωστού Πατρινού λυρικού τραγουδιστή Νίκου Παπακώστα, σε ηλικία 49 ετών στις 15.12.

Περνώντας σε σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα της χρονιάς που φεύγει, σε τοπικό επίπεδο θα λέγαμε την παραίτηση του ηθοποιού Γιάννη Καλατζόπουλου από τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας στα μέσα Μαρτίου, για λόγους υγείας, την sold out παράσταση αρχαίου δράματος «Ηλέκτρα» με την Ιωάννα Παπά και τον Αναστάση Ροιλό στο φετινό Welcome to Up, στο Συνεδριακό του Πανεπιστημίου Πατρών στις 9 Οκτωβρίου αλλά και το εξαιρετικό φινάλε της διοργάνωσης με το live των Νίκου Πορτοκάλογλου & Γιάννη Κότσιρα το Σάββατο 11 Οκτωβρίου 2025 στις 21.00, στην Πλατεία Γεωργίου που παρακολούθησαν χιλιάδες κόσμου.

Σημαντική στιγμή και η έκθεση του βετεράνου, πολιτογραφημένου Έλληνα δημιουργού Robert McCabe από το Σικάγο, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών. Την έκθεση «Η Ελλάδα μετά τον πόλεμο - Τα χρόνια της ελπίδας» που υλοποιήθηκε από το Ίδρυμα Ιωάννου & Ευτέρπης Τοπάλη σε συνδιοργάνωση με το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αχαΐας, είδαν  πάνω από 9.000 φιλότεχνοι επισκέπτες.

Ακόμα ο Μάριος Φραγκούλης τραγούδησε στις 11.8 σε μία μαγική μουσική βραδιά, στο Ηρώον Εθνικής Παλιγγενεσίας στα Καλάβρυτα, ενώ αναφερόμενοι στο Πατρινό καρναβάλι του 2025 όπου υπήρξαν παράπονα για χαμηλότερη επισκεψιμότητα σε σχέση με προηγούμενες χρονιές, η ωραία έκπληξη ήταν η live μουσική εμφάνιση της νεαρής τραγουδίστριας Klavdia στην τελετή λήξης στο μώλο Αγ. Νικολάου στις 2.3, η οποία περίπου δυόμιση μήνες μετά πραγματοποίησε μία εκπληκτική εμφάνιση εκπροσωπώντας την Ελλάδα στον διαγωνισμό τραγουδιού της Γιουροβίζιον στη Βασιλεία της Ελβετίας κατακτώντας με το κομμάτι «Αστερομάτα» την 6η θέση.

O Αιγιώτης, Ελληνοαμερικανός σκηνοθέτης Αλεξάντερ Πέιν, τιμημένος με 2 Όσκαρ σεναρίου, συμμετείχε στο 4ο Διεθνές Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους Αίγιου «Θόδωρος Αγγελόπουλος (AISFF), στο Αίγιο την Τετάρτη 17.6 και προλόγισε μια αγαπημένη του ταινία & συγκεκριμένα την ταινία του Jules Dassin-Ζιλ Ντασέν, “Thieves’ Highway”. Δύο μήνες αργότερα, ο Πέιν ανέλαβε χρέη προέδρου της κριτικής επιτροπής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας και κήρυξε την έναρξη του φημισμένου Φεστιβάλ στις 27.8.

Σημαντική στιγμή & η συναυλία εκκλησιαστικής μουσικής "Εις Πολλά Έτη Δέσποτα" για τη συμπλήρωση 20 ετών ποιμαντορίας στην Ιερά Μητρόπολη Πατρών, του σεβασμιοτάτου Μητροπολίτη κ.κ. Χρυσοστόμου. Η συναυλία πραγματοποιήθηκε με ξεχωριστή επιτυχία στο πλαίσιο των Πρωτοκλητείων στις 10 Νοεμβρίου 2025 στον Ιερό Ναό Παντανάσσης.

Τέλος αναμφίβολα σημαίνον γεγονός πολιτιστικό του 2025 ήταν στα μέσα Νοεμβρίου, τα εγκαίνια από την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη του ανακαινισμένου Αρχαίου Ρωμαϊκού Ωδείου της Πάτρας (τα έργα είχαν συνολικό προϋπολογισμό 1.410.000 €).

Kαι θα ολοκληρώσουμε την ανασκόπηση του πολιτισμού κινηματογραφικά. Η χρονιά 2025 ξεκίνησε με τη τεράστια εμπορική επιτυχία της ταινίας για τον Στέλιο Καζαντζίδη (είχε ξεκινήσει να προβάλλεται στις 19.12.2024) το φιλμ "Υπάρχω" σε σκηνοθεσία του Γιώργου Τσεμπερόπουλου με τον τραγουδιστή Χρήστο Μάστορα στον κεντρικό ρόλο που στις 22.1 είχε φτάσει τα 750.000 εισιτήρια και τελικά ξεπέρασε τα 860.000 πανελλαδικά. Η χρονιά 2025 κλείνει επίσης με εγχώριες κινηματογραφικές επιτυχίες, γεγονός ελπιδοφόρο, και συγκεκριμένα την επιτυχία του φιλμ "Τα Κάλαντα των Χριστουγέννων" του Χρήστου Κανάκη που έως τα Χριστούγεννα είχε ξεπεράσει κατά πολύ τα 250.000 εισιτήρια ενώ την εμπορική σκυτάλη πήρε η ταινία "Καποδίστριας" του Γιάννη Σμαραγδή που έκανε πρεμιέρα στις αίθουσες την ημέρα των Χριστουγέννων προσελκύοντας το ενδιαφέρον των σινεφίλ. 

Επιμέλεια κειμένου: ΤΑΚΗΣ Γ. ΜΑΡΤΑΤΟΣ