Λιβάνι: Ένα πολύτιμο φυσικό αγαθό που κινδυνεύει να χαθεί

Το λιβάνι, η πολύτιμη αρωματική ρητίνη που έχει ταυτιστεί με τις γιορτές, τη θρησκευτική λατρεία και τη σύγχρονη βιομηχανία ευεξίας, γνωρίζει σήμερα πρωτοφανή άνοδο στη ζήτηση, αλλά κινδυνεύει με εξαφάνιση.

Στο επίκεντρο της παραγωγής του λιβανιού βρίσκεται το Κέρας της Αφρικής, σε χώρες όπως η Σομαλιλάνδη, η Σομαλία, η Αιθιοπία και το Σουδάν, όπου συλλέγεται αποκλειστικά από άγρια δέντρα Boswellia, ανθεκτικά αλλά ταυτόχρονα ευάλωτα στην υπερβολική εκμετάλλευση.

Ωστόσο, για πολλές τοπικές κοινότητες, η συγκομιδή λιβανιού δεν είναι απλώς μια παράδοση αιώνων, αλλά η βασική πηγή εισοδήματος. Η διαδικασία συλλογής, γνωστή ως «χάραξη», απαιτεί προσεκτικές τομές στον φλοιό του δέντρου ώστε να αναβλύσει η ρητίνη, η οποία σκληραίνει και συλλέγεται εβδομάδες αργότερα.

Παραδοσιακά, η πρακτική αυτή γινόταν με φειδώ, σήμερα όμως, η αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση, οι χαμηλές αμοιβές των παραγωγών και η έλλειψη ουσιαστικού ελέγχου οδηγούν σε υπερεκμετάλλευση.

 Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, ένα δέντρο Boswellia μπορεί να χρειαστεί δέκα χρόνια ή και περισσότερο για να ανακάμψει από υπερβολική χάραξη. Σε πολλές περιοχές, η φυσική αναγέννηση των δέντρων έχει σχεδόν εκλείψει, ενώ πληθυσμοί ολόκληρων ειδών καταρρέουν.

Γιατί απειλείται το λιβάνι παγκοσμίως
Η κλιματική αλλαγή, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, τα έντομα που προσβάλλουν το ξύλο και η υπερβόσκηση επιδεινώνουν περαιτέρω την κατάσταση. Παράλληλα, το οικονομικό μοντέλο της αγοράς επιβαρύνει τους παραγωγούς.

Αν και το λιβάνι μπορεί να φτάσει να πωλείται στη Δύση έως και 100 δολάρια το κιλό, οι συλλέκτες στις χώρες παραγωγής λαμβάνουν μόλις ένα ελάχιστο ποσοστό της τελικής αξίας. Οι άτυπες αλυσίδες εφοδιασμού και οι μεσάζοντες αφήνουν τους εργαζόμενους εκτεθειμένους, χωρίς σταθερό εισόδημα ή προστασία.

Την ίδια στιγμή, η παγκόσμια αγορά λιβανιού αναπτύσσεται ραγδαία, ενισχυμένη από τη βιομηχανία ευεξίας, τον διαλογισμό και την αρωματοθεραπεία. Εκτιμάται ότι η αξία της αγοράς θα σχεδόν διπλασιαστεί μέσα στην επόμενη δεκαετία, γεγονός που εντείνει την πίεση στα ήδη καταπονημένα δάση.

Ως απάντηση σε αυτή την κρίση, αναπτύσσονται νέες πρωτοβουλίες που στοχεύουν στη βιώσιμη συγκομιδή και την ιχνηλασιμότητα του λιβανιού. Μέσω ψηφιακών εφαρμογών, καταγράφεται η προέλευση της ρητίνης, η υγεία των δέντρων και η πορεία του προϊόντος από τον συλλέκτη έως τον τελικό αγοραστή.

Παράλληλα, εκπαιδευτικά προγράμματα βοηθούν τις τοπικές κοινότητες να προσαρμοστούν στις κλιματικές αλλαγές και να προστατεύσουν τα δέντρα.

Όμως οι ειδικοί επισημαίνουν ότι, χωρίς ουσιαστικές αλλαγές, η παγκόσμια παραγωγή λιβανιού θα μπορούσε να μειωθεί δραστικά μέσα στις επόμενες δεκαετίες. Η προστασία των δέντρων Boswellia δεν αφορά μόνο ένα αρωματικό προϊόν, αλλά τη διατήρηση οικοσυστημάτων, την επιβίωση ολόκληρων κοινοτήτων και τη διαφύλαξη μιας παράδοσης χιλιάδων ετών.

Με πληροφορίες από BBC