Η Ιλντικό Ενιέντι με τη «Σιωπηλή φίλη» της στο 66ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης

Η σκηνοθέτρια χαιρέτισε με θέρμη το κοινό λέγοντας ότι το συγκεκριμένο φεστιβάλ είναι ένα από τα πιο δυναμικά της Ευρώπης. Στην 2,5 ωρών νέα ταινία της η Ildiko Enyedi κινείται σε διαφορετικούς χρόνους της ανθρώπινης ιστορίας αφού οι χρονιές 1908, 1972 και 2020 είναι τα χρονικά πεδία στα οποία αναπτύσσονται οι ιστορίες της ταινίας. Το 1908 μια πολύ καλή υποψήφια φοιτήτρια, νεαρή γυναίκα δίνει συνέντευξη στην επιτροπή των ιθυνόντων ενός σπουδαίου γερμανικού πανεπιστημίου για να εισέλθει στις τάξεις του και να γίνει φοιτήτριά του. Οι προκαταλήψεις της εποχής για το γυναικείο φύλο υψώνονται σαν τοίχος και ανυπέρβλητο εμπόδιο παρότι η νεαρή γυναίκα έχει όλη την κατάρτιση και τις απαραίτητες συνθήκες για να εισέλθει στη φοιτητική κοινότητα. Το 1972, τον καιρό των χίππις και των ψυχεδελικών μια νεαρή γυναίκα μελετά τις αισθήσεις των φυτών. Σύμμαχός της στην προσπάθεια αυτή ένας ντροπαλός και κλειστός συμφοιτητής της που βρίσκει νέο νόημα κοντά στα φυτά. Όλα αυτά σε ένα γοητευτικό μπλέξιμο επιστήμης και ερωτικής επιθυμίας που εκείνη την εποχή της ελευθεριότητας κυριαρχούσε. Τέλος το 2020 ένας σπουδαίος και φημισμένος νευρολόγος επιστήμονας με τη συνεργασία μιας βοτανολόγου (στον ρόλο η Lea Seydoux) που επικοινωνούν ηλεκτρονικά προσπαθούν να εξερευνήσουν τις κρυμμένες σχέσεις φύσης και ανθρώπου. Όλες αυτές οι περίοδοι δεν εμφανίζονται σπονδυλωτά αλλά η ιστορία της καθεμιάς μπλέκεται στην ιστορία της άλλης με τη μαεστρία της σκηνοθέτριας χωρίς στιγμή να ξενίζουν και να μπερδεύουν τον θεατή.

Η Enyedi δημιουργεί ένα φιλμ σπάνιων αισθητικών προδιαγραφών, ξεχωριστής ευαισθησίας, λεπτών αποχρώσεων, ιδιαίτερης ομορφιάς που στοχάζεται με έναν αρχέγονο τρόπο αλλά με μια σύγχρονη μορφή για το αιώνιο, το προσωρινό και το εφήμερο, για τον χρόνο, για τη μηδαμινότητα του ανθρώπου μπροστά στο σύμπαν, ακόμα και στον δικό μας ανθρώπινο κόσμο. Όλα αυτά μέσα από τη ζωογονητική δύναμη και τις «ανθρώπινες» λειτουργίες των φυτών, τις ανάσες, τους ανεπαίσθητους ψιθύρους μιας μαγικής ατμόσφαιρας που μπορεί να γλιστρούν στο θρόισμα ενός φύλλου. Κοινός παρονομαστής και των τριών ιστοριών, ανυπέρβλητο παράστημα μέσα στο χρόνο που γίνεται μάρτυρας του περάσματός του αλλά και όσων συμβαίνουν στην ανθρώπινη ιστορία, είναι ένα τεράστιο δέντρο γκίνγκο στον βοτανικό κήπο μιας γερμανικής πόλης, το οποίο αποκτά συμβολικό χαρακτήρα μέσα στην ακινησία αλλά και την κινητικότητά του. 

Πολύ καλές ερμηνείες από τους Tony Leung Chiu-wai, Lea Seydoux, Luna Wedler, Sylvester Groth και Martin Wuttke. Για μια ακόμη φορά οφείλουμε να υπογραμμίσουμε την καταπληκτική δουλειά που γίνεται στο επίπεδο του ήχου στις ταινίες της Ildiko Enyedi και βέβαια τα θαυμάσια τραγούδια που γράφονται για αυτές όπως αυτό στην τελική σκηνή της ταινίας που οι στίχοι του συνοψίζουν μοναδικά τον στοχασμό του φιλμ αλλά και το τραγούδι που συνοδεύει τους τίτλους του τέλους.

Πολύ καλές εντυπώσεις άφησε η ταινία «Ρενουάρ» της Γιαπωνέζας Chie Hayakawa που προβλήθηκε στο πλαίσιο του τμήματος «Νέοι Ορίζοντες». Πριν την προβολή της ταινίας προβλήθηκε βίντεο με τη σκηνοθέτρια να καλωσορίζει τους θεατές στην προβολή και να τους ζητά συγγνώμη που δεν μπόρεσε να βρίσκεται μαζί τους. Ζήτησε από τους θεατές να ανακαλύψουν την ταινία της αφήνοντας τον εαυτό τους στον κόσμο των συναισθημάτων. Η ταινία έχει ως πυρήνα την καταπληκτική 11χρονη Γιαπωνέζα που ο πατέρας της βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο καρκίνου και η μητέρα της έχοντας και το βάρος της έγνοιας και της φροντίδας του άνδρα της εξαντλείται στη δουλειά χάνοντας κάποιες στιγμές την ψυχραιμία της.

Παράλληλα όμως με τα προβλήματά της η μικρή ηρωίδα προσπαθεί να αποδράσει μέσα από τον δρόμο του μυστικισμού και τις τηλεφωνικές γραμμές γνωριμιών περνώντας μια κλωστή απόσταση από την καταστροφή. Η Chie Hayakawa σκηνοθετεί μια σπουδαία δραματική ταινία για την παιδική ηλικία, τα αδιέξοδά της, τη θνητότητα, τα δυσδιάκριτα όρια ανάμεσα στην πραγματικότητα και στο όνειρο και τη φαντασία, που πρωτοπροβλήθηκε στο διαγωνιστικό τμήμα του 78ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Κανών και ήρθε στη Θεσσαλονίκη να μας συγκινήσει. Μια ταινία λυρική, στα όρια της ελεγείας που απογειώνει με τη συγκλονιστική, γεμάτη φυσικότητα και ειλικρίνεια ερμηνεία της η μικρή Γιούι Σουζούκι, η οποία δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από την ωριμότητα και τις περγαμηνές καταξιωμένων ηθοποιών.

Ενδιαφέρουσα ήταν και η ταινία της Αμερικάνας Kelly Reichardt «Ιθύνων νους» που προβλήθηκε στο τμήμα «Ειδικές Προβολές». Η σπουδαία σκηνοθέτρια, γνωστή μας από τις κορυφαίες φιλμικές δημιουργίες της «Wendy and Lucy», «Night Moves», «Certain Women», «First Cow» κ.α. δημιουργεί εδώ την πιο απλή και σαφώς πιο εύπεπτη ταινία της χωρίς ωστόσο να παραλείψει να εφαρμόσει κι εδώ τις γνωστές της ανατροπές μεταμορφώνοντας μια απλή αστυνομική ιστορία σε στοχασμό για τις κοινωνικές τάξεις, τη γοητεία του κινδύνου, τη μετατροπή του νικητή σε looser και για τις προσωπικές επιλογές μας που μπορεί να είναι καθοριστικές για τη ζωή μας. Και εδώ η Kelly Reichardt κινείται μέσα από τους γνωστούς αργούς ρυθμούς της και τη γοητευτική «ησυχία» της που υπονομεύει κάθε έννοια θριάμβου, υπερβολής ή τραγωδίας. Το θέμα της ταινίας είναι άκρως επίκαιρο αφού παρακολουθούμε την προσπάθεια του ήρωα και μιας παράξενης ομάδας που συστήνει από εντελώς διαφορετικής προέλευσης άτομα να κλέψουν τους πολύτιμους, αμύθητης αξίας πίνακες του Άρθουρ Ντόουβ από ένα μουσείο. Αντί όμως της ευτυχούς έκβασης του εγχειρήματος έχουμε μια αποτυχημένη, χαοτική εξέλιξη. Κάτι που ταιριάζει στην παρωδία, στην επίτηδες γκρίζα και χωρίς εξάρσεις σκηνοθεσία με το υποδόριο χιούμορ και την απελπισία της. Εξαιρετικός στον πρωταγωνιστικό ρόλο του ιθύνοντα νου που μετατρέπεται σε χαμένο, ο εκλεκτός Άγγλος ηθοποιός Josh O'Connor. Στα πλεονεκτήματα το καταπληκτικό μουσικό score που συνέθεσε ο Rob Mazurek με την υπέροχη τζαζ του να σχολιάζει και να υπογραμμίζει καθ΄ όλη τη διάρκεια της ταινίας σκηνές και καταστάσεις.