Eθνική φορεσιά «Αμαλία»: Η style icon βασίλισσα που εξαφάνισε το οθωμανικό ντύσιμο

Η μόδα του 19ου αιώνα στην απελευθερωμένη Ελλάδα των αστικών πόλεων, πρωταγωνιστεί και στους σύγχρονους εορτασμούς του 1821

Η γκάμα και οι παραλλαγές των ελληνικών παραδοσιακών στολών πραγματικά εντυπωσιάζουν και είναι ανεξάντλητες. Όμως, η πιο γνωστή και βασική φορεσιά για τις κυρίες- υπεράνω γεωγραφικών ιδιαιτεροτήτων- είναι η λεγόμενη «αστική φορεσιά Πελοποννήσου» ή αλλιώς η ενδυμασία «Αμαλία», η οποία εξελίχθηκε στο εθνικό γυναικείο ένδυμα. Το συγκεκριμένο ντύσιμο με τις ελληνικές και δυτικοευρωπαικές επιρροές, καθιερώθηκε από τη νεαρή βασίλισσα Αμαλία λίγο καιρό μετά την άφιξη της στην Ελλάδα κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1830. Αρχοντική, ρομαντική και φολκλόρ μαζί, ήταν η στολή που άρεσε τόσο, ώστε γρήγορα πέρασε από τη βασιλική αυλή, στο βεστιάριο των μεγάλων αστικών κέντρων της χώρας φθάνοντας σε Βαλκάνια, Μικρά Ασία και Κύπρο! Οι γυναίκες των πόλεων τη λάτρεψαν. Η Ελληνίδα της εποχής ντυνόταν ως τότε κυριολεκτικά ως οθωμανή, με μαντήλα στο κεφάλι και ολόκλειστα, μίζερα ρούχα…

Το … outfit «Αμαλία» έκανε θραύση στην Αθήνα του 19ου αιώνα. Σε ύφος Biedemeier, διέθετε ένα εφαρμοστό «μπολερό» από πολύτιμη, κεντημένη στόφα (συνήθως βελούδινο) με ανοιχτό μπούστο ώστε να φαίνεται το εσωτερικό πουκάμισο ενώ από κάτω θρόιζε μια πλούσια φούστα. Οι μελετητές επισημαίνουν πως εσωτερικά φοριόταν φουστάνι χρυσούφαντο ή καβάδι, ενώ στο κεφάλι φέσι ή καλπάκι. Το φέσι υιοθετούσαν οι παντρεμένες, με φούντα από λαμπερές κλωστές, μαργαριτάρια ή πούλιες, το οποίο καλυπτόταν με μαύρο βέλο εάν οι γυναίκα ήταν καθολική. Το καλπάκι το φορούσαν οι ανύπαντρες. Στο λαιμό συνηθιζόταν η χάνακα, το κόσμημα από αλυσίδες και νομίσματα. Ετσι λοιπόν, από επίσημη «μόδα» στο παλάτι αυτό το style πέρασε στα σπίτια, τα σαλόνια και στους δρόμους.

H ίδια η βασίλισσα και οι «κυρίες των τιμών» της ήταν τα πρώτα «μοντέλα» αυτής της κοσμαγάπητης αστικής αμφίεσης. Μόνο οι αγροτικές περιοχές αντιστάθηκαν στη λάμψη της. Επιπλέον, η φορεσιά της Αμαλίας έγινε δημοφιλής στην Ευρώπη το 1844 μέσω της καλλονής Ρόζας Μπότσαρη όπως μας αναφέρει ο Γιάννης Καιροφύλλας στο βιβλίο του «Η Αθήνα στου Όθωνα τα χρόνια». Η εκπληκτική ομορφιά της κοπέλας που συνόδευσε τη βασίλισσα στην Βαυαρία, έκανε όλους τους πλανόδιους που πουλούσαν χαλκογραφίες στις όχθες του Ρήνου να πωλούν εικόνες με τη μορφή της, με αποτέλεσμα να συσχετιστεί η αυλική αυτή ενδυμασία με την Ελλάδα.

Η βασίλισα Αμαλία(1818-1875) είχε γεννηθεί στο Ολδεμβούργο της Γερμανίας και ο ελληνικός λαός την υποδέχθηκε αποθεωτικά στις 25 Μαρτίου του 1837. Μαζί με το σύζυγό της βασιλιά Οθωνα, ήταν οι πρώτοι που έθεσαν ζητήματα τέχνης και αισθητικής στην απελευθερωμένη Ελλάδα. Εκείνος έστειλε ζωγράφους να μαθητεύσουν στις ακαδημίες του Μονάχου ώστε να δημιουργηθούν τα θεμέλια της μετέπειτα Εθνικής Πινακοθήκης και εκείνη καλλώπισε την Αθήνα με εξαιρετικούς κήπους και μαγευτικές δενδροφυτεύσεις. Ηταν υπεύθυνη για τη γέννηση των βασιλικών κήπων με τα 500 είδη φυτών αλλά τελικά το όνομά της συνδέθηκε κυρίως με την εξέλιξη της γκαρνταρόμπας των Ελληνίδων αλλά και την αδυναμία της να αποκτήσει διάδοχο.

Σε μόνιμη κόντρα μαζί της ήταν οι Φαναριώτες, καθώς είχε δείξει εξαρχής την εύνοιά της προς τη φατρία των Αγωνιστών. Θυμίζουμε πως η Αμαλία, η οποία είχε χριστεί αντιβασιλέας και πέθανε στο Μόναχο μετά από πολυετή εξορία στην Βαυαρία – μαζί με τον Οθωνα είχαν συμφωνήσει να μιλούν καθημερινά ελληνικά τα βράδια για να θυμούνται την Ελλάδα – έχει δώσει το όνομά της στην κοντινή μας Αμαλιάδα. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη την είχε ενσαρκώσει στο πρώτο της τηλεοπτικό σήριαλ στην κρατική τηλεόραση το 1975 με τους Χρήστο Πολίτη και Δημήτρη Παπαμιχαήλ στο πλευρό της.