Από την Πάτρα στη χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής- Η Ήρα Ζέρβα μιλάει στο thebest

Πότε ξεκινήσατε να ασχολείστε με τη μουσική και τι ρόλο έπαιξε το οικογενειακό σας περιβάλλον;

Η μουσική υπήρχε ανέκαθεν στο σπίτι μας καθώς η μητέρα μου είναι καθηγήτρια πιάνου και παράλληλα υπήρξε για πολλά χρόνια συνοδός χορωδίας και μονωδών. Με θυμάμαι χαρακτηριστικά τριών χρονών περίπου, να τραγουδάω μαζί με κάποια σοπράνο που είχε έρθει σπίτι για πρόβα ένα τραγούδι του Brahms, φυσικά σε άπταιστα (λάθος εννοείται) γερμανικά. Ξεκίνησα ουσιαστικά να διαβάζω νότες στην ίδια ηλικία που έμαθα κι ανάγνωση. Από τα έξι και μετά ξεκίνησαν οι σπουδές του πιάνου και των θεωρητικών της μουσικής, ενώ ένα χρόνο μετά μπήκα στην παιδική χορωδία της Πολυφωνικής Χορωδίας Πατρών.

Τόσο η μητέρα μου όσο και ο πατέρας μου που δε σχετίζεται με το χώρο της μουσικής δε με απέτρεψαν ποτέ από την ενασχόλησή μου με τη μουσική, αντίθετα στάθηκαν και στέκονται δίπλα μου τόσο πρακτικά όσο και ψυχολογικά μέχρι σήμερα- ταξιδεύοντας κάθε φορά σε όποιο μέρος έχουμε συναυλία ή παράσταση για να με δουν εκτός των άλλων.

Ποιες είναι οι σπουδές που ακολουθήσατε;

Εκτός από το Πιάνο που συνέχισα τις σπουδές του μέχρι την ολοκλήρωσή τους, ξεκίνησα και Μονωδία στα 14 μου ενώ σταδιακά ολοκλήρωσα και τις σπουδές στα Ανώτερα Θεωρητικά (Αντίστιξη).  Περίπου όταν ήμουν πρώτη γυμνασίου αποφάσισα ότι θα σπουδάσω στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου στην Κέρκυρα, πράγμα το οποίο και συνέβη. Ενώ οι αρχικές μου σκέψεις ήταν να ακολουθήσω πανεπιστημιακά είτε το δρόμο του πιάνου είτε του τραγουδιού, εν τέλει με κέρδισε κάτι με το οποίο δεν είχα έρθει σε επαφή μέχρι τότε, η κατεύθυνση της Μουσικής Ψυχολογίας- Μουσικοθεραπείας. Από τα 26 και μετά όμως οι σπουδές μου επικεντρώθηκαν ξανά γύρω από το κλασσικό τραγούδι, κι έτσι μετά το Δίπλωμα Μονωδίας ακολούθησα Μεταπτυχιακές Σπουδές στο Λυρικό Τραγούδι, στο Conservatorio di Santa Cecilia της Ρώμης.

Ένας σημαντικός τομέας σπουδών για τους μουσικούς που συνήθως ξεχνάμε να αναφερθούμε είναι οι ξένες γλώσσες, που είναι επίσης μία μακρά και δύσκολη διαδρομή. Προσωπικά, ενώ πήρα τα απαραίτητα διπλώματα σε Αγγλικά, Γαλλικά και Γερμανικά η γλώσσα που μιλάω καλύτερα είναι τα Ιταλικά, κυρίως λόγω της παραμονής μου στη γείτονα χώρα Ιταλία. Η γνώση ιταλικών εξασφαλίζει σε έναν τραγουδιστή και τη βαθύτερη κατανόηση τόσο του νοήματος όσο και της μουσικότητας του κειμένου στις ιταλόφωνες όπερες, αλλά  και την επικοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο με λυρικούς τραγουδιστές.

Πότε καταλάβατε ότι αυτός είναι ο δρόμος σας;

Όπως ανέφερα και πιο πάνω, ήμουν ανέκαθεν σίγουρη ότι θα συνεχίσω να ασχολούμαι με κάποιο τρόπο με τη μουσική. Το καμπανάκι για την αγάπη μου στην Όπερα χτύπησε πιο έντονα και συγκεκριμένα τα τρία χρόνια που έμεινα Ιταλία και την έζησα εκ των έσω… Και την Ιταλία και την Όπερα. Άκουγα αυτό το ρεπερτόριο ήδη από εφηβική ηλικία αλλά για διάφορους λόγους δεν είχα καταλάβει- ή δεν τολμούσα να πιστέψω- ότι θα μπορούσα να το ακολουθήσω επαγγελματικά. Ίδια, αν όχι μεγαλύτερη αγάπη υπήρχε ανέκαθεν και για τη χορωδιακή μουσική, καθώς θεωρώ αξεπέραστη την αίσθηση του να παράγει κάποιος τέχνη όντας μέλος ενός συνόλου.

Φυσικά, και ο Μονωδός βρίσκεται πάντα με την «παρέα» είτε μίας ορχήστρας, είτε των υπόλοιπων τραγουδιστών, είτε ακόμα κι ενός πιανίστα, οπότε ο όρος «άδω+ μόνος» τίθεται υπό συζήτηση. Από τη στιγμή λοιπόν που πάτησα στη σκηνή και συνειδητοποίησα πως, είτε μονωδός είτε χορωδός αποτελείς  πάντα μέρος ενός συνόλου και τραγουδάς, κατάλαβα ότι αγαπώ εξίσου και τα δύο και ιδανικά θα ήθελα να ακολουθήσω αυτήν την πορεία στη ζωή μου.

Υπήρξαν στιγμές που είχατε αμφιβολίες;

Όταν ήμουν περίπου 23 χρονών και είχα ολοκληρώσει ως επί το πλείστον τις Πανεπιστημιακές και Ωδειακές μου σπουδές, βρέθηκα σε μία σύγχυση, καθώς έβαλα κάτω τα τυπικά προσόντα που είχα αποκτήσει έως τότε και ανακάλυψα ότι οι μουσικοί δρόμοι που θα μπορούσα να ακολουθήσω ήταν αρκετοί, και διαφορετικοί μεταξύ τους. Ενδεικτικά αναφέρω ότι εκείνη την περίοδο πέρασαν από το μυαλό μου οι τομείς της Μουσικής Εκπαίδευσης, της Μουσικοθεραπείας, του πιανίστα- συνοδού, του τραγουδιστή, του μαέστρου (με επιπλέον σπουδές), του χορωδού και λογικά και διάφορα άλλα που δε θυμάμαι αυτή τη στιγμή.

Το μεγάλο δίλημμα ήταν ανέκαθεν αν θα έπρεπε να ακολουθήσω κάτι που θα μου απέφερε ένα οικονομικό όφελος άμεσα, όπως η διδασκαλία, ή αν θα συνέχιζα με επιπλέον σπουδές ώστε να εξελίξω κάτι που πραγματικά ήθελα και μου άρεσε, όπως το Τραγούδι. Ευτυχώς αποφάσισα το δεύτερο. Στην πορεία κατάλαβα ότι ο βιοπορισμός μπορεί να συμπορεύεται με τις επιπλέον σπουδές, κι ότι όσα παραπάνω τυπικά κι ουσιαστικά προσόντα αλλά κι εμπειρία αποκτά κανείς, τόσο μεγαλύτερες πιθανότητες έχει να είναι χρήσιμος και να εργαστεί στο αντικείμενό του. Οπότε από τη στιγμή που ολοκληρώθηκε και η παραμονή μου στην Ιταλία δηλώνω τυχερή επειδή μέχρι στιγμής δεν έχουν περάσει από το μυαλό μου αμφιβολίες για την πορεία που ακολούθησα.

Στην Πάτρα, ποιοι ήταν οι σημαντικοί σταθμοί σας;

Ο πρώτος σημαντικός σταθμός στην Πάτρα ήταν το ίδιο μου το σπίτι, στο οποίο η μουσική όπως προανέφερα ήταν δεδομένη. Ο δεύτερος ήταν το «δεύτερο σπίτι» μου, δηλαδή το Αχαϊκό τότε Ωδείο μαζί με την Πολυφωνική Χορωδία Πατρών, χώρος στον οποίον πέρασα όλη μου την παιδική κι εφηβική ηλικία κι ακόμα και σήμερα όποτε πάω Πάτρα θα περάσω πολλές ώρες, είτε μελετώντας, είτε παρακολουθώντας κάποια πρόβα, είτε απλά μιλώντας με κόσμο. Η Πολυφωνική Χορωδία μου εμφύτευσε την αγάπη για το ομαδικό τραγούδι και γι’ αυτού του είδους τη μουσική, κι έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του μουσικού χαρακτήρα μου.

Πέραν αυτού όμως, συνέβαλε στην πολιτισμική μόρφωσή μου καθώς στα χρόνια που ήμουν μέλος ταξιδέψαμε στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης για διαγωνισμούς και φεστιβάλ, κάτι το οποίο ειδικά για ένα παιδί είναι έκρηξη πληροφοριών κι ερεθισμάτων. Σε πιο πρόσφατο παρελθόν μου δόθηκαν μέσω της Πολυφωνικής οι πρώτες ευκαιρίες για σολιστικό τραγούδι, οι οποίες ξεκίνησαν ήπια κι εξελίχθηκαν σε σολιστικές εμφανίσεις σε αίθουσες μεγάλης χωρητικότητας όπως η αίθουσα εκδηλώσεων του Συνεδριακού και Πολιτιστικού κέντρου του Πανεπιστημίου Πατρών και σε συνεργασίες με Συμφωνικές Ορχήστρες. Όσο σημαντικά όμως και να είναι αυτά, το μεγαλύτερο κέρδος που είχα πιστεύω ως μέλος μίας χορωδίας επαρχιακής πόλης, ήταν να αναπτύξω για το χορωδιακό τραγούδι το είδος της αγάπης που μπορεί να αναπτυχθεί μόνο μέσα σε μία ερασιτεχνική χορωδία.

Βρίσκεστε σε επαφή με την Κέρκυρα εδώ κι αρκετά χρόνια. Πώς προέκυψε και ποιες είναι οι επαφές σας αυτή τη στιγμή;

Η Κέρκυρα ήταν το μέρος που πέρασα τα φοιτητικά μου χρόνια, κι εξελίχθηκε σε μία μεγάλη μου αδυναμία. Είναι πολύ εύκολο να αγαπήσεις το μέρος που σπούδασες, αλλά εκτός αυτού ερωτεύτηκα στην Κέρκυρα το πόσο θυμίζει Ιταλία και το πώς όλοι οι κάτοικοι κατά κάποιον τρόπο σχετίζονται με τη μουσική. Η μουσική στα Επτάνησα είναι κάτι αυτονόητο και φυσικό, κι αυτό με γοήτευσε από την πρώτη στιγμή. Έτσι με εξαίρεση τα τρία χρόνια που ήμουν στη Ρώμη, ουσιαστικά από την Κέρκυρα δεν έφυγα ποτέ μέχρι το 2018 που μετακόμισα Αθήνα.

Το 2014 έκανα τα πρώτα μου επαγγελματικά βήματα στο νησί με τη βοήθεια δύο σημαντικών Χορωδιών του Νησιού. Η Δημοτική Χορωδία San Giacomo με εμπιστεύτηκε ως σολίστ σε συναυλίες με μεγάλα χορωδιακά έργα όπως π.χ. το Requiem του Mozart και σε αφιερώματα σε συνθέτες όπως ο G. Verdi, εμπειρίες πολύ σημαντικές για τη μέχρι τώρα πορεία μου, ενώ η Χορωδία Κέρκυρας με την οποία συνεργάζομαι μέχρι και σήμερα με εμπιστεύτηκε ως πιανίστα, βοηθό μαέστρου, σολίστ και τέλος ως καθηγήτρια πιάνου και μονωδίας, συντελώντας σημαντικά στο μουσικό προφίλ που έχω σήμερα.

Το πιο πρόσφατο πολύ σημαντικό επαγγελματικό βήμα που έγινε στο νησί ήταν ότι για τρίτη συνεχόμενη χρονιά διδάσκω Μονωδία και Φωνητική Τεχνική στους φοιτητές Διεύθυνσης Χορωδίας, στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου, μία θέση φυσικά πολύ τιμητική, ενώ παράλληλα συνεχίζω να διδάσκω Μονωδία στο Κέντρο Επτανησιακής Μουσικής και Πολιτισμού, μία μουσική σχολή που ιδρύθηκε πρόσφατα μέσω της Χορωδίας Κερκύρας. Οι δεσμοί μου με την Κέρκυρα λοιπόν είναι πολύ ισχυροί- απόδειξη ότι μέχρι σήμερα κάθε Δευτέρα παίρνω το αεροπλάνο και βρίσκομαι στο νησί για να διδάξω.  Όπου «σήμερα» εννοούμε την προ- κορωνοιου εποχή…

Πριν κάποιο διάστημα ενταχθήκατε στη χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Ποια είναι τα συναισθήματα σας γι΄ αυτή την εξέλιξη;

Η πρώτη μου συνεργασία ως εξωτερικός συνεργάτης με τη χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ήταν το Μάρτιο του 2018, για τις καλοκαιρινές παραγωγές στο Ηρώδειο, και το ίδιο συνέβη και το 2019. Αυτό που θυμάμαι ήταν με πόση αγωνία περιμέναμε να χτυπήσει το τηλέφωνο πριν από κάθε τέτοια παραγωγή, και η ζήλια μου- με την καλή έννοια- κάθε φορά που αυτές οι παραγωγές τελείωναν και ήξερα ότι το κύριο σώμα της χορωδίας θα συνέχιζε πρόβες για κάποιο άλλο έργο.

Τόσο ωραία ήταν η εμπειρία μας αυτούς τους καλοκαιρινούς μήνες! Όταν λοιπόν ξεκίνησα να εργάζομαι κάθε μέρα στο χώρο αυτόν, μαθαίνοντας νέα έργα κι ετοιμάζοντας νέες παραγωγές έζησα αυτό που ονειρευόμουν εδώ κι αρκετά χρόνια- να τραγουδάω κάθε μέρα κι αυτό να είναι η εργασία μου. Το είχα ζήσει στην Ιταλία σπουδαστικά ή ως πρώτα βήματα, και πέρυσι ως μέλος σε πολλές ανεξάρτητες παραγωγές, αλλά η αίσθηση του να εργάζεσαι αποκλειστικά για έναν φορέα και να είσαι στο κέντρο της διαδικασίας παραγωγής οπερατικών έργων της χώρας, είναι πολύ ξεχωριστή και τιμητική. Μόνο τυχερό μπορώ να χαρακτηρίσω έναν άνθρωπο που η δουλειά του είναι να τραγουδάει καθημερινά.

Τι ρόλο έπαιξε η χορωδία στην πορεία σας;

Από τα εφτά μου χρόνια μέχρι σήμερα δεν έχω σταματήσει να είμαι μέλος σε κάποια χορωδία. Έχω σίγουρα υπάρξει μέλος σε πάνω από 15 χορωδίες μέχρι στιγμής, επαγγελματικές ή ερασιτεχνικές, και οι συναυλίες πρέπει να ξεπερνούν τις 300… Δεν έχω μετρήσει ποτέ. Η μακροχρόνια διαδρομή μέσα σε χορωδιακά σχήματα εκτός των άλλων αναπτύσσει την ικανότητα να παρατηρείς κοινωνικά το σύνολο στο οποίο ανήκεις και να προσαρμόζεσαι κατάλληλα κάθε φορά, με έναν τρόπο σχεδόν αυτόματο. Η ανέκαθεν συμμετοχή μου σε κάποια χορωδία δε θα έλεγα ότι με πήγε ποτέ πίσω στην εξέλιξη του σολιστικού τραγουδιού… Αντίθετα μου έδωσε χρήσιμα εφόδια, όπως η μουσικότητα, η ικανότητα μουσικής συνύπαρξης και τα προαναφερθέντα.

Το ιδιαίτερο είδος χορωδίας στο οποίο ανήκει και η χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και ονομάζεται «χορωδία όπερας», στη χώρα μας δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένο. Για όσους δε γνωρίζουν ακριβώς περί τίνος πρόκειται, στις περισσότερες όπερες υπάρχουν μέρη που τραγουδιούνται από χορωδία, η οποία κάθε φορά έχει έναν διαφορετικό ρόλο- για παράδειγμα το ρόλο του λαού, των σκλάβων, των στρατιωτών, των εργατριών και άλλα πολλά. Η πρώτη μου επαφή με μία τέτοια χορωδία ήταν στην Ιταλία, πρώτα σε συνεργασία με την Angela Gheorghiu κι έπειτα στο Φεστιβάλ του Σπολέτο.

Εκεί ανακάλυψα με χαρά ένα διαφορετικό χορωδιακό είδος στο οποίο συνδυάζονται αρμονικά σολιστικό τραγούδι, με χορωδιακή διάθεση και σκηνική δράση- και κοστούμια. Και είναι ακριβώς αυτός ο λόγος που θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό που αυτή τη στιγμή αποτελώ μέλος της χορωδίας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής- τη χορωδία του μοναδικού Λυρικού Θεάτρου που υπάρχει στη χώρα μας. Είναι ένας χώρος που κάποιος ο οποίος είναι ταυτόχρονα και σολίστ και χορωδός μπορεί να εκφραστεί, έχοντας παράλληλα την ευκαιρία να συνεργάζεται με ανθρώπους με μεγάλη εμπειρία στο χώρο και να βελτιώνεται μέσα από αυτό.

Τι θυμάστε από την ακρόαση του Σεπτεμβρίου;

Από την ακρόαση του Σεπτεμβρίου αρχικά θυμάμαι εκείνη την ημέρα στα τέλη Ιουλίου που προκηρύχθηκε… Είχαμε παράσταση Traviata στο Ηρώδειο και στο μυαλό μου είχε κολλήσει μόνο το πόσο μακροσκελής ήταν η προκήρυξη, πόσα στάδια είχε η ακρόαση, και το πόσα λίγα άτομα θα επιλέγονταν. Ήταν μία ακρόαση με αρκετές απαιτήσεις, σε σχέση με αυτές που έχω κάνει μέχρι σήμερα. Μετά θυμάμαι ένα καλοκαίρι σε μορφή συναισθηματικού roller coaster και μετά από τις δύο εβδομάδες που διήρκεσε η διαδικασία της ακρόασης θυμάμαι να θέλω απλά να τελειώσει το όλον και να βγουν τα αποτελέσματα, όποια κι αν είναι.

Οι ακροάσεις γενικά αποτελούν ένα ψυχοφθόρο πλην απαραίτητο κομμάτι στη ζωή των τραγουδιστών- το θαυμαστό είναι ότι όσες ακροάσεις και να κάνεις, το άγχος παραμένει σταθερός συνοδός. Αμέσως μετά με θυμάμαι να κλαίω όταν είδα το όνομά μου πρώτο στη λίστα των επιτυχόντων, και φυσικά με θυμάμαι και να μην πιστεύω αυτό που βλέπω, γιατί είχαμε περάσει από όλη τη γκάμα των αρνητικών και θετικών συναισθημάτων εκείνη την περίοδο… Το συναίσθημα από τότε έως και τώρα- που λόγω έκτακτων συνθηκών παγκοσμίως δεν πρόλαβε να διαρκέσει ούτε έξι μήνες- είναι ότι αισθάνομαι χαρούμενη που ως τραγουδίστρια και μουσικός κρίθηκα ως χρήσιμη κι επιλέχθηκα να προσφέρω τις υπηρεσίες μου σε έναν τόσο σημαντικό φορέα για τη χώρα μας.

Οι άνθρωποι της τέχνης διανύουν μία δύσκολη περίοδο… ποιες είναι οι σκέψεις, οι ανησυχίες σας και τα άγχη σας δεδομένης της κατάστασης;

Οι σκέψεις είναι πολλές και τα συναισθήματα μπερδεμένα. Από τη μία νιώθουμε εξαιρετικά τυχεροί που εργαζόμαστε σε έναν κεντρικό φορέα για τον πολιτισμό, ο οποίος δε σταμάτησε ακόμα και στην περίοδο της καραντίνας να παράγει έργο – είτε στη μορφή μαγνητοσκοπημένων μεταδόσεων είτε πλέον στη μορφή βιντεοσκοπήσεων ή συναυλιών- και προσπαθεί με κάθε τρόπο να αξιοποιήσει το καλλιτεχνικό υλικό του. Αυτό προσφέρει μία ανακούφιση όχι μόνο βιοποριστική αλλά και ψυχική, καθώς η πλειοψηφία των καλλιτεχνών- κι όχι μόνο φαντάζομαι- έχουμε ανάγκη την έκφραση μέσω της τέχνης. Δε μπορεί παρ’ όλα αυτά κανείς να αγνοήσει την αίσθηση ότι σε περιόδους μεγάλης κρίσης όπως αυτή που περνάμε ο καλλιτέχνης κρίνεται ως είδος πολυτελείας, οπότε ο φόβος και η ανησυχία για το μέλλον είναι υπαρκτά και χειροπιαστά.

Στον τομέα της διδασκαλίας η κατάσταση κάπως «σώθηκε» με τα διαδικτυακά μαθήματα, καθώς μπορέσαμε να διατηρήσουμε μία επαφή με τους μαθητές, τόσο συναισθηματική όσο και σπουδαστική. Το σίγουρο όμως είναι ότι δε βλέπουμε την ώρα που οι συναυλίες και οι όπερες που θα παρακολουθούμε θα αποτελούν νέες παραγωγές, με αληθινό κοινό, και οι μαθητές μας δε θα είναι πια σε τετραγωνάκια αλλά ζωντανά δίπλα μας. Η μουσική έχει ανάγκη την επαφή κι ανυπομονούμε όλοι για τη στιγμή που όλοι οι καλλιτέχνες, δάσκαλοι, μαθητές και πολλοί ακόμα θα επιστρέψουν στις θέσεις τους. 

Ποιο είναι το όνειρο που δεν έχετε πραγματοποιήσει ακόμα;

Έχοντας επιτύχει- τουλάχιστον μέχρι αυτή τη στιγμή που μιλάμε- να βιοπορίζομαι μέσω της μουσικής και συγκεκριμένα του τραγουδιού, θα έλεγα ότι δε δικαιούμαι να ζητήσω τίποτα άλλο, και το εννοώ. Είμαι σίγουρη ότι ανέφερα αρκετές φορές πιο πάνω ότι θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό- όπου τύχη δεν εννοώ ότι έτυχε κι έπεσα πάνω σε μία δουλειά, αλλά ότι ήταν οι συνθήκες και το timing κατάλληλα για να επιτύχω σε αυτήν.

Ως «όνειρο» βίωσα την παραμονή μου στη Ρώμη, όχι μόνο επειδή είναι μία πανέμορφη πόλη και η χώρα έχει μία πανέμορφη κουλτούρα, αλλά κι επειδή εκεί η Όπερα και η μουσική γενικότερα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας, ενώ παράλληλα  είχα την ευκαιρία να τραγουδήσω πάρα πολύ, τόσο σολιστικά όσο και χορωδιακά. Οι ποσότητες Τέχνης που ερχόμασταν σε επαφή καθημερινά ήταν θα έλεγα χορταστικές.

Από την άλλη η απόφαση να επιστρέψω στην Ελλάδα ήταν συνειδητή, γιατί η ικανοποίηση που αντλείς εργαζόμενος στον τομέα σου και προσφέροντας στη χώρα σου είναι πολύ μεγάλη, πόσο μάλλον όταν ο τομέας σου είναι κάτι σπάνιο σε αυτή τη χώρα. Όσον αφορά τα όνειρα, ένα μικρό όνειρο πραγματοποιείται κάθε φορά που χτίζεται εξαρχής και ολοκληρώνεται εν τέλει μία νέα παραγωγή, ένα νέο έργο, κι εγώ είμαι κομμάτι του.