Στις καλένδες η επαναφορά της κοινωφελούς εργασίας ως ποινή

Ο θεσμός της κοινωφελούς εργασίας έχει εισαχθεί στη χώρα από το 1991 (ν. 1941/1991). Άρχισε να εφαρμόζεται από το 1997, και ιδιαίτερα μετά το 2007, οπότε άρχισαν να λειτουργούν οι Υπηρεσίες Επιμελητών Ανηλίκων και Κοινωνικής Αρωγής, οι οποίες είναι οι αρμόδιες υπηρεσίες για την υλοποίηση του μέτρου. Το περιεχόμενο του θεσμού ήταν η εναλλακτική έκτιση των ποινών των πλημμελημάτων με παροχή υπηρεσίας ή εργασίας από τους κατάδικους στην κοινωνία («κοινότητα») ή και στο ίδιο το θύμα.

Μέχρι την θέσπισή του η χώρα μας είχε υποστεί αλλεπάλληλες καταδίκες από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου λόγω του υπερπληθυσμού στις ελληνικές φυλακές, που πέρα από τις οικονομικές επιβαρύνσεις, αμαύρωναν το πρόσωπο της χώρας διεθνώς, με αποτέλεσμα σε μόνιμη βάση από το 2005 να προβλέπεται «έκτακτο» νομοθετικό πλαίσιο για την αποσυμφόρηση των καταστημάτων κράτησης.

Με τον νέο Ποινικό Κώδικα, όπως νομοθετήθηκε από την προηγούμενη κυβέρνηση καθιερώθηκε η ειλικρίνεια των ποινών µε την πραγματική έκτιση των επιβαλλόμενων ποινών σε αντιδιαστολή με την επιβολή ονομαστικά απλώς αυστηρών ποινών, όπως συνέβαινε µέχρι σήµερα. Για αυτό προβλέφθηκε ότι ποινές φυλάκισης από 3 έως 5 έτη για πλημμελήματα ούτε αναστέλλονται ούτε µετατρέπονται, αλλά εκτίονται.

Ως αναγκαία συμπλήρωση αυτής της εξέλιξης η κοινωφελής εργασία προβλέφτηκε ως κύρια ποινή. Η αναβάθμισή της είχε ως στόχο δύο άξονες. Αφενός το συνολικό σύστημα του νέου Ποινικού Κώδικα να καταστεί βιώσιμο θεραπεύοντας τον ήδη υπάρχοντα υπερπληθυσμό των φυλακών, όσο και τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης, αλλά και αυτόν που θα ανέκυπτε λόγο του νέου τρόπου εκτέλεσης των ποινών. Αφετέρου, δεδομένου ότι οι βραχυχρόνιες στερητικές της ελευθερίας ποινές έχει αποδειχθεί ότι αδυνατούν εν τοις πράγμασι να ανταποκριθούν στο σωφρονιστικό τους προορισμό κρίθηκε αναγκαία η αναβάθμιση εναλλακτικού τύπου ποινών, προσαρμοσμένων στα σύγχρονα οικονομικοκοινωνικά δεδομένα.

Σήμερα όμως, η πολιτεία στερείται «επ’ αόριστον» των υπηρεσιών αυτών των καταδίκων. Με την «αναστολή για αόριστο χρονικό διάστημα»  (άρθρ. 98 ν. 4623/19), που ψήφισε τον περασμένο Αύγουστο η Νέα Δημοκρατία, η Ελλάδα θα είναι η μόνη ίσως ευρωπαϊκή χώρα που δεν θα διαθέτει εναλλακτικό τρόπο έκτισης της στερητικής της ελευθερίας ποινής, σύμφωνο με τα σύγχρονα συμπεράσματα της εγκληματολογικής και της νομικής επιστήμης.

Την ημέρα της συζήτησης στο κοινοβούλιο της θέσης της σε αναστολή, ο αρμόδιος Υπουργός κ. Τσιάρας δεσμεύτηκε ότι θα την επαναφέρει. Παρόλα αυτά, από τότε δεν έχει τεθεί κάποια επικαιροποίηση του ζητήματος από τον ίδιο, ούτε έστω, κάποιο συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα επαναφοράς της προκειμένου να μην καταστεί κενό γράμμα η προσφορά που μπορεί να παρέχει.

Μάλιστα, σε απάντηση του κατά την διαδικασία του κοινοβουλευτικού ελέγχου και ερώτηση βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, φάνηκε ικανοποιημένος από την ύπαρξη δυνατότητας μετατροπής της ποινής σε χρήμα και εντόπισε την αρχική θέση της κοινωφελούς εργασίας σε αναστολή στην κακή λειτουργία των υπηρεσιών. Παρόλα αυτά, παρέλειψε να αναπτύξει τις ενέργειες του Υπουργείου, ώστε να βελτιωθούν οι υποδομές με τον τρόπο που το Υπουργείο φαντάζεται.