Ευαγγελίστρια: Το νεοκλασικό της Πατραϊκής belle epoque, με την "πινελιά" του Τσίλλερ

Ο Μητροπολιτικός ναός της Ευαγγελίστριας έχει μεγάλη ιστορία αν σκεφτεί κανείς ότι θεμελιώθηκε τον Άυγουστο του 1842 και εγκαινιάστηκε το 1846 από τον Μητροπολίτη Πατρών Γρηγόριο Γ΄ τον Δενδρινό. Η εκκλησία είναι το πρώτο δημόσιο κτίριο που οικοδομήθηκε στη "νέα", κάτω πόλη, που δημιουργήθηκε μετά την απελευθέρωση της Πάτρας από τους Τούρκους το 1828.

Ο Μητροπολιτικός ναός της Ευαγγελίστριας έχει μεγάλη ιστορία αν σκεφτεί κανείς ότι θεμελιώθηκε τον Άυγουστο του 1842 και εγκαινιάστηκς το 1846 από τον Μητροπολίτη Πατρών Γρηγόριο Γ΄ τον Δενδρινό.

Όπως διαβάζουμε στο site του ΙΝ Ευαγγελιστρίας, η εκκλησία είναι το πρώτο δημόσιο κτίριο που οικοδομήθηκε στη "νέα", κάτω πόλη, που δημιουργήθηκε μετά την απελευθέρωση της Πάτρας από τους Τούρκους το 1828.

Ὁ Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός Εὐαγγελιστρίας Πατρῶν,ἀρχιτέκτονας τοῦ ὁποίου πιθανότατα εἶναι ὁ Λύσανδρος Καυταντζόγλου, βρίσκεται στό κέντρο τῆς πόλης καί εἶναι τό πρῶτοδημόσιο κτήριο, πού οἰκοδομήθηκε στήν «νέα», στήν κάτω πόλη, ἡὁποία οὐσιαστικά δημιουργήθηκε μετά τήν ἀπελευθέρωση τῶνΠατρῶν ἀπό τόν τουρκικό ζυγό τό ἔτος 1828.

Γύρω τουἀναπτύχθηκε ὅλη ἡ νεοσύστατη τότε πόλη: τό Δημαρχεῖο, τό Δημοτικό Θέατρο, ὁ Ἐμπορικός καί Εἰσαγωγικός Σύλλογος, τόΤηλεγραφεῖο, τά Δικαστήρια, ἡ Νομαρχία, οἱ Τράπεζες, τό Λιμάνι,τά ξενοδοχεῖα, πάμπολλα νεοκλασσικά κτήρια, καί γενικά ὅλος ὁδιοικητικός, πολιτιστικός καί ἐμπορικός ἱστός τῆς Πάτρας. Ἀπό τότεμέχρι σήμερα ὁ Μητροπολιτικός Ναός παραμένει ἄρρηκτασυνδεδεμένος ὄχι μόνο μέ τήν θρησκευτική, ἀλλά καί τήν πολιτική,πολιτιστική καί κοινωνική ζωή τοῦ τόπου.

Ὁ Ναός θεμελιώθηκε τό ἔτος 1842 καί ἐγκαινιάστηκε τό 1846 ἀπότόν Μητροπολίτη Πατρῶν Γρηγόριο Γ΄ τόν Δενδρινό.

Ἀπό τό ἔτος1856 εἶναι ὁ Μητροπολιτικός Ναός τῆς πόλεως. Εἶναιτρισυπόστατος, διότι σ’ αὐτόν ὑπάρχουν καθηγιασμένα τρία ἱεράΘυσιαστήρια. Τό κεντρικόν πρός τιμήν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆςΘεοτόκου, ὅπως συνηθίζεται σέ πολλούς Μητροπολιτικούς Ἱερούς Ναούς.

Ἡ Ἁγία Τράπεζα τοῦ βορείου κλίτους εἶναι ἀφιερωμένηστόν Ἅγιο Νικόλαο τόν Θαυματουργό εἰς ἀνάμνησιν καί«ἀντικατάστασιν» τοῦ ὀμωνύμου παλαιοῦ προχείρου Ναοῦ τοῦΜώλου, ἔναντι τοῦ σημερινοῦ πολυχώρου Ἰντεάλ, ἐπί τῆς ὁδοῦἉγίου Νικολάου.

Τό ἱερό Θυσιαστήριο τοῦ νοτίου κλίτους εἶναικαθιερωμένο στόν Ἅγιο Μεγαλομάρτυρα Γεώργιο καί τόνΝεομάρτυρα Γεώργιο τόν ἐν Ἰωαννίνοις. Ἡ ἀφιέρωση τῆς ἉγίαςΤραπέζης στόν Νεομάρτυρα καί Πολιοῦχο Ἰωαννίνων ἍγιοΓεώργιο πραγματοποιήθηκε επειδή γύρω ἀπό τόν Ναόκατοικοῦσαν πολλοί Ἠπειρῶτες ἔμποροι, οἱ ὁποῖοι συνεισέφερανπολλά γιά τήν ἀνοικοδόμησή του καί οἱ ὁποῖοι μέχρι καί σήμερακατ’ ἔτος στόν Ναό ἑορτάζουν τήν μνήμη τοῦ Νεομάρτυρος.

ΣτόνΝαό σώζονται ἱερές εἰκόνες καί δύο Εὐαγγέλια ἀπό τόν Ναό τοῦἉγίου Νικολάου τοῦ Μώλου, ὁ ὁποῖος πλέον δέν ὑφίσταται, ὅπωςἐπίσης καί Ἱερά εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Νεομάρτυρός Γεωργίου μέσκηνές ἀπό τόν βίο του, ἡ ὁποία ἔχει ἱστορηθεῖ τό 1873, δηλαδή 35χρόνια μετά τό Μαρτύριο τοῦ Ἁγίου (17 Ἰανουαρίου 1838). Ἀρχιτεκτονικά ὁ Ναός τῆς Μητροπόλεως κατατάσσεται στάνεοκλασσικά κτήρια τῆς πατραϊκῆς belle epoque. Ἀνήκει στόνἀρχιτεκτονικό τύπο τῆς τρίκλιτης κεραμοσκεποῦς βασιλικῆς. Ὁφέρων ὀργανισμός εἶναι λιθόδμητος, μέ δίκλινη κεραμοσκεπῆστέγη καί δύο πυργοειδῆ κωδωνοστάσια, ἐνῶ ἡ πρόσοψή τουπαρουσιάζει διώροφη κλασσικιστική διάταξη μέ ἀετωματικήἀπόληξη καί τοξωτά ἀνοίγματα. Ὁ Ναός ἔχει ἐξωτερικές διαστάσεις33,30 μ. Χ 21 μ. Τό ὕψος του ἐσωτερικά εἶναι 13,43 μ. καί τόἐμβαδόν τοῦ κυρίως Ναοῦ εἶναι περί τά 600 τ.μ. Δύοπεσσοστοιχείες ὁρίζουν τά κλίτη, ἐνῶ ἐγκάρσιο ὑπερῶο(γυναικωνίτης) σχηματίζεται ἀκριβῶς πάνω ἀπό τόν ὑποτυπώδηἐσωνάρθηκα.

Ὁ Ναός τό 1891 βρισκόταν σέ πολύ κακή κατάσταση καί τό 1894κινδύνευσε ἀπό φωτιά πού εἶχε ξεσπάσει στήν παρακείμενη οἰκίαΠεριβολαροπούλου, ἡ δέ ἀνακαίνισή του ὁλοκληρώθηκε μέ δάνειοτό 1897. Τά σχέδια τῆς ὀροφῆς τοῦ Ναοῦ ἐκπόνησε ὁ περίφημος Γερμανόςἀρχιτέκτονας Τσίλλερ τό ἔτος 1888. Στό ἀρχεῖο τοῦ Ναοῦ σώζονταιτά σχέδια τοῦ Τσίλλερ.

Σύνολη ἡ περισπούδαστη αὐτή ὀροφήκατασκευάστηκε μέ ξυλεία ἀπό τήν Τεργέστη καί τήν Βενετία καίδιακοσμήθηκε ἀπό τούς κοσμηματογράφους Κόλλα, Πέττα καίἄλλους. Ἡ ὀροφή αὐτή δικαίως χαρακτηρίζεται ἀριστουργηματική, μέγραμμικά σχέδια, δουλεμένα σέ ξύλο μέ ἀκρίβεια καί χάρη. Τάχρώματα πού κυριαρχοῦν εἶναι τό χρυσό καί τό πορφυρό. Ὁἄνθινος διάκοσμος πλαισιώνει τίς τετράγωνες καίπαραλληλόγραμμες εἰκόνες καθώς καί τήν κυκλική εἰκόνα τοῦ ΘεοῦΠατρός.

Τό παλαιό ρολόι, τό ὁποῖο ἐπίσης διασώζεται στόν Ναό εἶναιπροσφορά τοῦ Γερμανοῦ βιομηχάνου στήν Πάτρα ΘεοδώρουἌμβουργερ (Φεβρουάριος 1855).

Οἱ τρεῖς ἀπό τίς καμπάνες τοῦδεξιοῦ κωδωνοστασίου ἀνήκουν στόν οἶκο τοῦ Φραγκίσκου ντεΠόλλι τοῦ Vittorio Veneto, ἀπό τήν Ἰταλία καί ἦρθαν στήν Πάτρα τό1862 ,δαπάναις τοῦ εὐργέτου ΚωνσταντίνουΠαπαγεωργακοπούλου. Ὁ σημερινός ξυλόγλυπτος ἄμβωνας μέ τήν παλαιά σφυρήλατημαντεμένια κλίμακα, ἀντικατέστησε κάποιον παλαιότερο τό 1918καί εἶναι δωρεά τῆς οἰκογένειας Τριάντη. Ἐπίσης ὁ καλαίσθητοςδεσποτικός θρόνος φιλοτεχνήθηκε στήν Ἀθήνα τό 1916 ἀπό τόνπερίφημο ξυλογλυπτικό οἶκο Μαγιάση, πού ἦσαν οἱ ἐπιπλοποιοίτῆς Βασιλικῆς Αὐλῆς.

Ὁ ἴδιος οἶκος κατασκεύασε τά δύοξυλόγλυπτα προσκυνητάρια ἀριστερά (1925) καί δεξιά (1926) στήνεἴσοδο τοῦ Ναοῦ. Ἡ διπλή σειρά στασιδίων σχεδιασμένη ἀπό τόνἈθηναῖο Ἀρχιτέκτονα Μαγιάση, κατασκευάστηκε τό 1926 ἀπό τόἐργοστάσιο τοῦ Εὐθ. Χασαποπούλου μέ τήν ἐπίβλεψη τῶνἀειμνήστων διακεκριμένων ἀρχαιολόγων τοῦ Ὑπουργείου Παιδείαςκαί Θρησκευμάτων, Ὀρλάνδου καί Παπαθεοδώρου. Ἡ ὡραία Πύλη καί οἱ πλαϊνές θύρες τοῦ Ἁγίου Βήματοςκατασκευάστηκαν τήν πρώτη δεκαετία τοῦ Κ΄ αἰῶνος ἀπό τόν Β.Μακρῆ καί ἱστορήθηκαν ἀπό τόν Ἐπαμεινώνδα Θωμόπουλο.

Ὁ κυρίως Ναός στολίζεται μέ δώδεκα τοιχογραφίες, οἱ ὁποῖες εἶναιμικροῦ σχετικά μεγέθους καί ἐπίσης μέ ὁκτώ μεγάλων διαστάσεωνπίνακες “ἐλαιογραφίες”, τοποθετημένους σέ βαριές σκαλιστέςπερίτεχνες κορνίζες καί ἱστορημένους ἀπό τό 1853 ἕως καί τό1907.

Ἀρκετές ἀπό τίς εἰκόνες εἶναι ὄχι ἁπλῶς δυτικότροπα, ἀλλάδυτικά ἀντίγραφα,λόγῳ ὅτι στά μέσα τοῦ 19ου αἰῶνα πούοἰκοδομήθηκε ὁ Ναός, ἡ Πάτρα δέν ἦταν μόνο ἐμπορική πύλη μέδυτικό προσανατολισμό, ἦταν ἐπίσης καί πύλη πολιτιστική. Ξενίζει ἀσφαλῶς τό γεγονός, ὅτι Ὀρθόδοξος Ναός ἔχει κοσμηθεῖ μέπίνακες, ἀλλά εἶναι καί αὐτή μία ἀπό τίς ἰδιαιτερότητες τοῦ Ναοῦ.

Ἄς μήν ξεχνοῦμε, ὅτι στά μέσα τοῦ 19ου αἰῶνα πού οἰκοδομήθηκεὁ Ναός, ἡ Πάτρα δέν ἦταν μόνο ἐμπορική πύλη μέ δυτικόπροσανατολισμό, ἦταν ἐπίσης καί πύλη πολιτιστική. Τόσο οἱπρόξενοι τῶν εὐρωπαϊκῶν χωρῶν πού ἔμεναν πέριξ τοῦ Ναοῦ,ὅσο καί οἱ ἔμποροι τῶν Πατρῶν πού ταξίδευαν στήν Εὐρώπη,συνετέλεσαν στήν διαμόρφωση κλίματος κατάλληλου νά δεχθεῖ ἤ,καλύτερα, νά ἐγκολπωθεῖ τίς ἐπιρροές τῆς ἰταλογερμανικῆςζωγραφικῆς σχολῆς.

Γιά τόν λόγο αὐτό καί ὁ Μητροπολιτικός Ναόςτῆς ἀναπτυσσόμενης τότε Κάτω πόλεως προικίστηκε μέ ὅ,τικαλύτερο περιήρχετο στήν ἀντίληψη τῶν καινούριων ἀστῶν.

Ὁ Ναός διακοσμήθηκε μέ ἁγιογραφίες σπουδαίων καί ἐπιφανῶνκαλλιτεχνῶν τῆς ἐποχῆς, ὅπως οἱ Κων. Φανέλλης, Ἐπαμ.Θωμόπουλος ,Σπυρίδων Χατζηγιαννόπουλος, Τάκης Πριονᾶς,Διον. Καλλιβωκᾶς, Γ. Κορόζης, Κ. Λιβαδάς-Λιώτσης, Νικ. Δοξαρᾶς,Δημήτριος Στελακᾶτος κ.ἄ. Οἱ εἰκόνες τοῦ τέμπλου κατασκευάστηκαν τό 1853 ἐνῶ ἡΠλατυτέρα (1893) καί πιθανόν οἱ παραστάσεις τῶν κλιτῶν ἀπό τόνἈνδρέα Μανάλη. Και οἱ ἕξι τεμπλαῖες εἰκόνες εἶναι ἀναγεννησιακήςτεχνοτροπίας, μέ χρώματα ἀπαλά, φόντο φυσικό, πλαστικότητα καίἔκφραση ἀνθρωποπαθῆ στά πρόσωπα.

Ἀφιερώθηκαν στά 1853ἀπό τούς ἀειμνήστους συμπολίτες μας Πράτσικα, Μαλικόπουλο,Τσοῦκο, Θωμόπουλο καί Τζέτζο. Ἡ εὐλάβεια τῶν Πατρινώνἐκδηλώνεται καθημερινά πρός ὅλα τά εἰκονιζόμενα ἱερά πρόσωπα,ἰδιαιτέρως ὅμως πρός τήν Εὐαγγελίστρια Παναγία, τήν εἰκόνα τῆςὁποίας ἀσταμάτητα οἱ χριστιανοί στολίζουν μέ λουλούδια, μέτάματα τιμαλφῆ ἥ ἀκόμα, μέ τά πολύτιμα δάκρυά τους καί τίςΠαρακλήσεις. Οἱ μικρές χαρακτές σέ μέταλλο εἰκόνες πούβρίσκονται κάθε μιά μπροστά ἀπό τήν ἀνάλογή της μεγάληδεσποτική εἰκόνα, ἔφθασαν ἐδῶ ἀπό τήν Ρωσσία στά 1890.

Ὁ κεντρικός πολυέλεος μέ τήν βασιλική κορῶνα στήν κορυφή τουπροέρχεται ἀπό τήν Μ. Βρετανία.

Ὁ Ἀνδρέας Κόλλας ὁ ὁποῖοςδώρησε στά 1894 τό βαρύτιμο τοῦτο σκεῦος, ἦταν ἔμποροςσταφίδας καί διατηροῦσε ὑποκατάστημα στό Λονδῖνο, ὁπότε εἶχεπροσβάσεις ἐκεῖ. Ὁμοίας τέχνης καί κατασκευῆς, ἆρα καίπροελεύσεως εἶναι καί τά δύο μανουάλια τοῦ σολέως, πούδιακρίνονται γιά τό κομψό σκάλισμά τους. Τά δώρησαν στόν Ναόοἱ ἀδελφοί Διονύσιος καί Ἀναστάσιος Φραγκόπουλοι, τό 1895.

Οἱ λοιποί μπρούτζινοι πολυέλαιοι εἶναι Ρωσικῆς προελεύσεως. Τούςπολυελαίους συνοδεύουν δύο βαρύτιμες κανδῆλες, πού ἦρθαν κιαὐτές ἀπό τήν Ὀδησσό, τήν πόλη πού ὀνομάστηκε “δεύτερηἙλλάδα” λόγω τῆς μεγάλης καί δραστήριας ἑλληνικῆς τηςπαροικίας.

Ὅμως ὑπάρχουν καί κανδῆλες ἑλληνικῆς κατασκευῆς.Εἶναι τό δωδεκάνδηλο τοῦ σολέως, τό παλαιό πολυκάνδηλο τῆςεἰκόνος του Ευαγγελισμοῦ στό τέμπλο καί τά κανδήλια τῶνπροσκυνηταρίων. Τά σημερινά κανδήλια τῶν εἰκόνων τοῦ Τέμπλου, εἶναι μεταγενέστερα.

Ἐπίσης, σπουδαῖα κειμήλια τοῦ Ναοῦ εἶναι ὁ ξυλόγλυπτοςἘπιτάφιος (1892) μέ τό μοσχοβίτικο χρυσοκέντητο σῶμα (1890)καθώς καί τό μεγάλο ἀσημένιο ρωσικό Εὐαγγέλιο (1892), δωρεέςτῶν ἀειμνήστων ἀδελφῶν Παρασκευῆς καί Γεωργίας Καρακίτσου,ὁ δίοπτος Ἐσταυρωμένος ἔργο τοῦ Ζακυνθίου καλλιτέχνη ΝικολάουΔοξαρᾶ (1750), οἱ εἰκόνες τῆς Παναγίας τῶν Χαιρετισμῶν καί τῆςΠαναγίας τοῦ Θρόνου (ΙΗ΄ αἰῶνας), τό Ἀρτοφόριον καί τάπολυκάνδηλα τῆς Ἁγίας Τραπέζης κ.ἄ.

Στόν Ναό βρίσκονται ἐπίσηςδωρεά ἐν ζωῇ τοῦ ἀειμνήστου Μητροπολίτου ΝικοδήμουΒαλληνδρᾶ, ζεῦγος δικηροτρικήρων, ἀρχιερατικός Σταυρόςεὐλογίας, ἀρχιερατική ράβδος, μίτρα καθώς καί δύο ἀρχιερατικέςστολές, ἐκ τῶν ὁποίων ἡ μία ἔχει εἰδική ἱστορική ἀξία–ἀφοῦ μέ αὐτήχειροτονήθηκε Ἀρχιερεύς ὁ μακαριστός Ἀρχιεπίσκοπος Ἀθηνῶνκυρός Ἱερώνυμος Κοτσώνης, ἀλλά καί ὁ κάτοχός της ΜητροπολίτηςΝικόδημος δι’ αὐτῆς ἐνεδύθη κατά τήν τέλεση τῶν Ἐγκαινίων τοῦνέου Ἱεροῦ Ναοῦ τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέου τό ἔτος 1974.

Ἀπό τήν δεκαετία τοῦ 1890 καί μέχρι τό 1998 στό Ναό κάθεΚυριακή τελοῦνταν δύο Θεῖες Λειτουργίες. Στήν δεύτερη ΘείαΛειτουργία ἔψαλλε τετράφωνη εὐρωπαϊκή χορωδία, ἡ ὁποίαμάλιστα ἐκτελοῦσε συχνά μουσικές συνθέσεις τοῦ δημοτικοῦσυμβούλου καί μουσικοσυνθέτη Γεωργίου Ν. Τριάντη.

Ὁ ΓεώργιοςΤριάντης, σταφιδέμπορος, πρόεδρος τοῦ ἘμπορικοῦἘπιμελητηρίου καί δημοτικός σύμβουλος, συνέδεσε τό ὄνομά τουμέ τόν Ναό ὄχι μόνο ὡς δωρητής καί συνδρομητής ὅλων τῶνκτητορικῶν προσπαθειῶν ἀλλά καί ὡς μουσικοσυνθέτης, οἱλειτουργικές μελοποιήσεις τοῦ ὁποίου ἐκτελοῦνταν ἐδῶ, ἀπό τήντετράφωνη χορωδία τοῦ Ναοῦ. Ὁ Ναός είχε σχεδόν πάντα δύοδιακόνους, ἐκ τῶν ὁποίων τόν καλλιφωνώτερο γιά τήν «ἐπίσημη»β΄ Θεία Λειτουργία, στήν ὁποία ἔψαλλε ἡ τετράφωνη εὐρωπαϊκήχορωδία.

Ἦταν μάλιστα μέγιστο μέλημα τοῦ ἑκάστοτεἘκκλησιαστικοῦ Συμβουλίου, ἀπό τό ὁποῖο ἄλλωστε καίπληρωνόταν, ἡ ἐπιλογή καλλίφωνου διακόνου γιά τήν β΄ ΘείαΛειτουργία καί κάθε φορά πού ἐπρόκειτο νά καλυφθεῖ ἡ θέσηδοκιμάζονταν πολλοί ὑποψήφιοι ἀπ’ ὅλη τήν Ἑλλάδα. Διάκονος τῆς Α’ Θείας Λειτουργίας ἐπί τριάντα ἔτη ὑπηρέτησε ὁ ΚύριλλοςΓιαννακόπουλος, ἀδελφός τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Γηροκομείου. ὉΚύριλλος ἔμεινε διάκονος σ’ ὅλη του τήν ζωή, διορισμένος στόνΝαό τῆς Εὐαγγελιστρίας. Ἀπό τόν Κύριλλο ἔλαβε τήν ὀνομασία τηςἡ περιοχή «Διάκου» τῶν Πατρῶν.

Ὁ Ἱερός Ναός τῆς Εὐαγγελιστρίας συνδέεται μέ τό πανσεβάσμιοΠρόσωπο τοῦ ἐν Ἁγίοις Πατρός ἡμῶν Νεκταρίου τοῦΘαυματουργοῦ, ὁ ὁποῖος  εὑρέθη στόν Ναό συνοδεύων τό Σκήνωμα τοῦ ἀλήστου μνήμης Μητροπολίτου Πατρῶν Ἱεροθέουτοῦ Μητροπούλου, μετά τοῦ ὁποίου συνεδέετο πνευματικῶς. Στίς 9Μαρτίου 1903 ὁ Πενταπόλεως Νεκτάριος προεξῆρχε τῆςΝεκρωσίμου Ἀκολουθίας. Κάθε χρόνο στήν μνήμη τοῦ ἉγίουΝεκταρίου τελοῦνται ἑόρτιες Ἀκολουθίες.

Ἐκτός ἀπό τόν Ἅγιο Νεκτάριο καί τούς Ἁγίους στούς ὁποίουςτιμᾶται ὁ Ναός, στήν ἐνορία τιμᾶται ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς(Β΄ Κυριακή τῶν Νηστειῶν).

Ὁ ἑορτασμός τελεῖται ἀνελιππῶς ἀπότό 1852 καί μέ μέριμνα τῶν ἀπογόνων τῆς οἰκογενείας Χοϊδᾶ,μέλος τῆς ὁποίας θεράπευσε ὁ Ἅγιος τό 1851. Ἑπίσης τήν 14ή Ἰανουαρίου ἤ τήν πλησιέστερη πρός αὐτήνΚυριακή ἑορτάζεται πανηγυρικά ὁ Ἅγιος Ὁσιομάρτυς Παῦλος ὁΠατρεύς, ἡγούμενος τῶν ἐν Ραϊθώ σφαγιασθέντων ὉσίωνΠατέρων.

Ἡ καθιέρωση τοῦ ἑορτασμοῦ τοῦ ὉσιομάρτυροςΠαύλου, ἡ ἔκδοση τῆς Ἀκολουθίας του καί ἡ κατασκευή ἀπό τόνΤάκη Πριονᾶ τῆς εἰκόνος του (1952), ὀφείλεται στόν ἀείμνηστοΜητροπολίτη Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Κυρό ΕὐστάθιοΕὐσταθόπουλο, ὁ ὁποῖος ἱεράτευσε στόν Μητροπολιτικό Ναό ἀπότό 1945 ἕως τῆς εἰς Ἑπίσκοπον ἐκλογῆς του τό 1955. Ἐπίἀρχιερατείας τοῦ νῦν κλεΐζοντος τόν ἀρχιερατικό Θρόνο τῶνΠατρῶν Μητροπολίτου Χρυσοστόμου, τήν ἡμέρα τῆς μνήμης τοῦὉσιομάρτυρος Παύλου, καθιερώθηκε νά ψάλλεται ἱερό Μνημόσυνοπάντων τῶν Ἀρχιερέων τῶν ἀρχιερατευσάντων στήν ἈποστολικήΜητρόπολη Πατρῶν.

Στόν Ναό πολλές φορές καί πρός εὐλογίαν τῶν εὐσεβῶν Πατρέων,φιλοξενήθηκαν ἱερά Λείψανα Ἁγίων καί σεβάσματα τῆς πίστεώςμας, ὅπως τά Ἄχραντα Πάθη τοῦ Κυρίου, τό χέρι τῆς ἉγίαςΜεγαλομάρτυρος Αἰκατερίνης, ἡ Τιμία Κάρα τοῦ Ὁσίου Δαβίδ τοῦΓέροντος κ.ἄ. Κορυφαῖο πνευματικό γεγονός ὑπῆρξε ἡ ἔλευση ἀπό20 ἕως 28 Ὀκτωβρίου 2007 τμήματος τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦἉγίου Λουκᾶ τοῦ Ἰατροῦ, Ἀρχιεπισκόπου Συμφερουπόλεως καίΚριμαίας. Ἡ παλλαϊκή συμμετοχή ἀλλά καί τά σημεῖα τά ὁποῖα διάπρεσβειῶν τοῦ Ἁγίου Λουκᾶ ἐπετελέσθησαν, ἔγιναν ἀφορμή νάκαθιερωθεῖ καθ’ ἑκάστην Πέμπτην ἑσπέρας ἡ τέλεση τῆς ἹερᾶςΠαρακλήσεως πρός τόν Ἅγιον.

Στόν Μητροπολιτικό Ναό ὑπηρέτησαν εὐλαβεῖς Ἱερεῖς, κάποιοι ἐκτῶν ὁποίων ἀνυψώθηκαν στό ἐπισκοπικό ἀξίωμα. Σύμφωνα μέμαρτυρίες ἀλλά καί τά σωζόμενα βιβλία τοῦ Ναοῦ, στόν Ναόὑπηρέτησαν οἱ κάτωθι Ἱερεῖς: Κεκοιμημένοι Κληρικοί Ἀρχιερεῖς - Χερουβείμ Ἄννινος, Μητροπολίτης Τρίκκης καί Σταγῶν (+1952)Διάκονος τοῦ Ναοῦ. - Δημήτριος Θεοδόσης, Μητροπολίτης Λαρίσης (+1959).

Προϊστάμενος τοῦ Ναοῦ. - Εὐστάθιος Εὐσταθόπουλος, Μητροπολίτης Γόρτυνος καίΜεγαλοπόλεως (+1969). Προϊστάμενος τοῦ Ναοῦ. - Ἰεζεκιήλ Τσουκαλᾶς, Μητροπολίτης Πισιδίας (+1987). Διάκονοςτοῦ Ναοῦ. - Θεόκλητος Ἀβραντινῆς, Μητροπολίτης Αἰτωλίας καί Ἀκαρνανίας(+2007). Προϊστάμενος τοῦ Ναοῦ. - Ἱερόθεος Τσαντίλης, Μητροπολίτης Ὕδρας, Σπετσῶν καί Αἰγίνης(+2008). Προϊστάμενος τοῦ Ναοῦ. Πρεσβύτεροι (Οἱ ἡμερομηνίες εἶναι αὐτές πού γιά πρώτη φορά ἀναφέρονται στάβιβλία ἤ τό ἀρχεῖο τοῦ Ναοῦ). - Θεοφάνης Μιχαλόπουλος (1860) - Σωφρόνιος Βρανᾶς (1860) - Εὐστάθιος Πρωτόπαππας (1862) - Νικόλαος Καμπέτης (1863) - Κωνσταντῖνος Σπηλιωτόπουλος (1864) - Βασίλειος Ἀθανασίου (1868) - Ἀθανάσιος Εὐσταθόπουλος (1871) - Παναγιώτης Τζαπραζηλῆς (1872) - Θεόδωρος Παναγόπουλος (1872) - Δημήτριος Παππαγρηγορίου (1884) - Ἀντώνιος Γκοτσόπουλος (1884) - Ἰωάννης Ψιμάδης (1887) - Χρῖστος Λαμπρόπουλος (1897) - Ἀνδρέας Σταυρόπουλος (1908) - Παναγιώτης Παππαντωνόπουλος (1910) - Ἀθανάσιος Ζαφειρόπουλος (1934) - Σταμάτιος Πέττας (1963) - Παῦλος Χριστοδουλῆς (1976) Διάκονοι - Κύριλλος Γιαννακόπουλος Ζῶντες Κληρικοί Ἀρχιερεῖς - Ἀλέξιος Παναγιωτόπουλος, Μητροπολίτης Ἀτλάντας. Διάκονοςτοῦ Ναοῦ (1964-1969) - Πέτρος Μποζίνης, Ἐπίσκοπος Τρωάδος. Διάκονος τοῦ Ναοῦ(1997-1999) Ἱερεῖς - Νικόδημος Μπαρούσης (1981-1984) - Ἰωάννης Παπανικολάου (1985-1999) - Νικόδημος Σιδέρης (2002-2005) - Γρηγόριος Λουμπαρδέας (2003-2005) - Παναγιώτης Θωμᾶς (2004-2006) . Σήμερα στόν Ἱερό Ναό ὑπηρετοῦν οἱ Ἱερεῖς: - Ἀρχιμ. Ἀμβρόσιος Γκουρβέλος (2006-) - Πρωτ. Μιχαήλ Καραμπατάκης (1960-) - Πρωτ. Χρῖστος Σερέτης (1981-) - Πρεσβ. Κωνσταντῖνος Γουρδούπης (2009-) - καί ὁ Διάκονος Θεμιστοκλῆς Δημητρόπουλος (2014-). Στόν Ναό τελοῦν τίς πανηγύρεις καί ἐπετείους τους ἀρκετοίσύλλογοι τῆς πόλεως, ὅπως Ἠπειρωτῶν, Μεσσηνίων, Κρητῶν,Ποντίων, Αἰτωλοακαρνάνων, Ἱατρικός Σύλλογος, ἘμπορικόςΣύλλογος, Ἑλληνικῆς Ἀστυνομίας, Συνταξιούχων Ἀστυνομικῶν,Ἀποφοίτων τῶν Ἀρσακείων κ.ἄ. Στόν Μητροπολιτικό Ναό τελοῦνται οἱ ἐπίσημες Δοξολογίες καίτελετές (Μ. Ἁγιασμός, Ἐπιτάφιος). Ἐπίσης στόν Ναό τελεῖται κατ’ἔτος ὑπό τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πατρῶν ἡἀρχαιοπρεπής Θεία Λειτουργία τοῦ Ἀποστόλου Ἰακώβου τοῦἈδελφοθέου. Μέ Προεδρικό διάταγμα πού δημοσιεύθηκε στό Φ.Ε.Κ. 769 τ.Β/16-8-1980 ὁ Μητροπολιτικός Ναός χαρακτηρίστηκε ὡς κτήριο χρῆζονεἰδικῆς κρατικῆς προστασίας λόγῳ τῆς ἀρχιτεκτονικῆς τουμορφολογίας καί τῆς ἐξαίρετης ἐσωτερικῆς διακόσμησης.

Ὁ σεισμός τοῦ Ἰουλίου τοῦ 1993 ἀλλά καί προγενέστεροι αὐτοῦκατεπόνησαν τόν Ἱερό Ναό, ὁ ὁποῖος ἔχρηζε πλέον ριζικῆςἀνακαινίσεως. Γιά τόν λόγο αὐτό τήν περίοδο 1999-2001 ὁ Ναόςπαρέμεινε κλειστός καί ἀνακαινίστηκε ἐκ θεμελίων μέ τήν ἰδιαίτερηφροντίδα τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου καί ἐπί 28 ἔτη ΓενικοῦἈρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου π. Μιχαήλ Καραμπατάκη.

Τά ἔργασυντηρήσεως, διακοσμήσεώς καί ἀνακαινίσεώς του συνεχίζονται.

Την Κυριακή 12 Ιουνίου 2016 τέθηκε σε λειτουργία η ιστοσελίδα του Ναού (evangelistriapatras.blogspot.gr). Κύριος σκοπός της είναι η ενημέρωση των πιστών για θέματα που αφορούν τον Μητροπολιτικό Ναό και αλλά και γενικότερα την Ιερά Μητρόπολη Πατρών. Επιπλέον δημοσιεύονται κηρύγματα, ομιλίες αλλά και αναρτήσεις πνευματικού περιεχομένου. Η σελίδα ανανεώνεται καθημερινά. Οι ιδέες,οι απόψεις και οι κρίσεις σας είναι σημαντικές για την βελτίωση του ιστοτόπου.

Όπως διαβάζουμε στο site της Ευαγγελιστρίας,"ο Ἱερός Μητροπολιτικός Ναός ΕὐαγγελιστρίαςΠατρῶν,ἀρχιτέκτονας τοῦ ὁποίου πιθανότατα εἶναι ὁ Λύσανδρος Καυταντζόγλου, βρίσκεται στό κέντρο τῆς πόλης καί εἶναι τό πρῶτοδημόσιο κτήριο, πού οἰκοδομήθηκε στήν «νέα», στήν κάτω πόλη, ἡὁποία οὐσιαστικά δημιουργήθηκε μετά τήν ἀπελευθέρωση τῶνΠατρῶν ἀπό τόν τουρκικό ζυγό τό ἔτος 1828.Γύρω του ἀναπτύχθηκε ὅλη ἡ νεοσύστατη τότε πόλη: τό Δημαρχεῖο, τό Δημοτικό Θέατρο, ὁ Ἐμπορικός καί Εἰσαγωγικός Σύλλογος, τόΤηλεγραφεῖο, τά Δικαστήρια, ἡ Νομαρχία, οἱ Τράπεζες, τό Λιμάνι,τά ξενοδοχεῖα, πάμπολλα νεοκλασσικά κτήρια, καί γενικά ὅλος ὁδιοικητικός, πολιτιστικός καί ἐμπορικός ἱστός τῆς Πάτρας. Ἀπό τότε μέχρι σήμερα ὁ Μητροπολιτικός Ναός παραμένει ἄρρηκτα συνδεδεμένος ὄχι μόνο μέ τήν θρησκευτική, ἀλλά καί τήν πολιτική, πολιτιστική καί κοινωνική ζωή τοῦ τόπου.

Ὁ Ναός θεμελιώθηκε τό ἔτος 1842 καί ἐγκαινιάστηκε τό 1846 ἀπότόν Μητροπολίτη Πατρῶν Γρηγόριο Γ΄ τόν Δενδρινό. Ἀπό τό ἔτος 1856 εἶναι ὁ Μητροπολιτικός Ναός τῆς πόλεως. Εἶναιτρισυπόστατος, διότι σ’ αὐτόν ὑπάρχουν καθηγιασμένα τρία ἱερά Θυσιαστήρια. Τό κεντρικόν πρός τιμήν τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆςΘεοτόκου, ὅπως συνηθίζεται σέ πολλούς Μητροπολιτικούς Ἱερούς Ναούς.

Ἡ Ἁγία Τράπεζα τοῦ βορείου κλίτους εἶναι ἀφιερωμένηστόν Ἅγιο Νικόλαο τόν Θαυματουργό εἰς ἀνάμνησιν καί«ἀντικατάστασιν» τοῦ ὀμωνύμου παλαιοῦ προχείρου Ναοῦ τοῦ Μώλου, ἔναντι τοῦ σημερινοῦ πολυχώρου Ἰντεάλ, ἐπί τῆς ὁδοῦ Ἁγίου Νικολάου. Τό ἱερό Θυσιαστήριο τοῦ νοτίου κλίτους εἶναικαθιερωμένο στόν Ἅγιο Μεγαλομάρτυρα Γεώργιο καί τόνΝεομάρτυρα Γεώργιο τόν ἐν Ἰωαννίνοις.

Ἡ ἀφιέρωση τῆς ἉγίαςΤραπέζης στόν Νεομάρτυρα καί Πολιοῦχο Ἰωαννίνων Ἅγιο Γεώργιο πραγματοποιήθηκε επειδή γύρω ἀπό τόν Ναόκατοικοῦσαν πολλοί Ἠπειρῶτες ἔμποροι, οἱ ὁποῖοι συνεισέφεραν πολλά γιά τήν ἀνοικοδόμησή του καί οἱ ὁποῖοι μέχρι καί σήμερα κατ’ ἔτος στόν Ναό ἑορτάζουν τήν μνήμη τοῦ Νεομάρτυρος.

Στόν Ναό σώζονται ἱερές εἰκόνες καί δύο Εὐαγγέλια ἀπό τόν Ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ Μώλου, ὁ ὁποῖος πλέον δέν ὑφίσταται, ὅπωςἐπίσης καί Ἱερά εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Νεομάρτυρός Γεωργίου μέ σκηνές ἀπό τόν βίο του, ἡ ὁποία ἔχει ἱστορηθεῖ τό 1873, δηλαδή 35χρόνια μετά τό Μαρτύριο τοῦ Ἁγίου (17 Ἰανουαρίου 1838).

Ἀρχιτεκτονικά ὁ Ναός τῆς Μητροπόλεως κατατάσσεται στά νεοκλασσικά κτήρια τῆς πατραϊκῆς belle epoque. Ἀνήκει στόν ἀρχιτεκτονικό τύπο τῆς τρίκλιτης κεραμοσκεποῦς βασιλικῆς. Ὁ φέρων ὀργανισμός εἶναι λιθόδμητος, μέ δίκλινη κεραμοσκεπῆστέγη καί δύο πυργοειδῆ κωδωνοστάσια, ἐνῶ ἡ πρόσοψή του παρουσιάζει διώροφη κλασσικιστική διάταξη μέ ἀετωματική ἀπόληξη καί τοξωτά ἀνοίγματα. Ὁ Ναός ἔχει ἐξωτερικές διαστάσεις 33,30 μ. Χ 21 μ. Τό ὕψος του ἐσωτερικά εἶναι 13,43 μ. καί τό ἐμβαδόν τοῦ κυρίως Ναοῦ εἶναι περί τά 600 τ.μ. Δύο πεσσοστοιχείες ὁρίζουν τά κλίτη, ἐνῶ ἐγκάρσιο ὑπερῶο (γυναικωνίτης) σχηματίζεται ἀκριβῶς πάνω ἀπό τόν ὑποτυπώδη ἐσωνάρθηκα.

Ὁ Ναός τό 1891 βρισκόταν σέ πολύ κακή κατάσταση καί τό 1894 κινδύνευσε ἀπό φωτιά πού εἶχε ξεσπάσει στήν παρακείμενη οἰκία Περιβολαροπούλου, ἡ δέ ἀνακαίνισή του ὁλοκληρώθηκε μέ δάνειοτό 1897.

Τά σχέδια τῆς ὀροφῆς τοῦ Ναοῦ ἐκπόνησε ὁ περίφημος Γερμανός ἀρχιτέκτονας Τσίλλερ τό ἔτος 1888. Στό ἀρχεῖο τοῦ Ναοῦ σώζονταιτά σχέδια τοῦ Τσίλλερ. Σύνολη ἡ περισπούδαστη αὐτή ὀροφή κατασκευάστηκε μέ ξυλεία ἀπό τήν Τεργέστη καί τήν Βενετία καί διακοσμήθηκε ἀπό τούς κοσμηματογράφους Κόλλα, Πέττα καίἄλλους.

Ἡ ὀροφή αὐτή δικαίως χαρακτηρίζεται ἀριστουργηματική, μέ γραμμικά σχέδια, δουλεμένα σέ ξύλο μέ ἀκρίβεια καί χάρη. Τά χρώματα πού κυριαρχοῦν εἶναι τό χρυσό καί τό πορφυρό. Ὁ ἄνθινος διάκοσμος πλαισιώνει τίς τετράγωνες καί παραλληλόγραμμες εἰκόνες, καθώς καί τήν κυκλική εἰκόνα τοῦ Θεοῦ Πατρός.

Τό παλαιό ρολόι, τό ὁποῖο ἐπίσης διασώζεται στόν Ναό εἶναι προσφορά τοῦ Γερμανοῦ βιομηχάνου στήν Πάτρα Θεοδώρου Ἄμβουργερ (Φεβρουάριος 1855). Οἱ τρεῖς ἀπό τίς καμπάνες τοῦδεξιοῦ κωδωνοστασίου ἀνήκουν στόν οἶκο τοῦ Φραγκίσκου ντεΠόλλι τοῦ Vittorio Veneto, ἀπό τήν Ἰταλία καί ἦρθαν στήν Πάτρα τό1862 ,δαπάναις τοῦ εὐργέτου ΚωνσταντίνουΠαπαγεωργακοπούλου.

Ὁ σημερινός ξυλόγλυπτος ἄμβωνας μέ τήν παλαιά σφυρήλατημαντεμένια κλίμακα, ἀντικατέστησε κάποιον παλαιότερο τό 1918 καί εἶναι δωρεά τῆς οἰκογένειας Τριάντη. Ἐπίσης ὁ καλαίσθητος δεσποτικός θρόνος φιλοτεχνήθηκε στήν Ἀθήνα τό 1916 ἀπό τόν περίφημο ξυλογλυπτικό οἶκο Μαγιάση, πού ἦσαν οἱ ἐπιπλοποιοί τῆς Βασιλικῆς Αὐλῆς. Ὁ ἴδιος οἶκος κατασκεύασε τά δύοξυλόγλυπτα προσκυνητάρια ἀριστερά (1925) καί δεξιά (1926) στήνεἴσοδο τοῦ Ναοῦ. Ἡ διπλή σειρά στασιδίων σχεδιασμένη ἀπό τόνἈθηναῖο Ἀρχιτέκτονα Μαγιάση, κατασκευάστηκε τό 1926 ἀπό τό ἐργοστάσιο τοῦ Εὐθ. Χασαποπούλου μέ τήν ἐπίβλεψη τῶν ἀειμνήστων διακεκριμένων ἀρχαιολόγων τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας καί Θρησκευμάτων, Ὀρλάνδου καί Παπαθεοδώρου.

Ἡ ὡραία Πύλη καί οἱ πλαϊνές θύρες τοῦ Ἁγίου Βήματοςκατασκευάστηκαν τήν πρώτη δεκαετία τοῦ Κ΄ αἰῶνος ἀπό τόν Β.Μακρῆ καί ἱστορήθηκαν ἀπό τόν Ἐπαμεινώνδα Θωμόπουλο.

Ὁ κυρίως Ναός στολίζεται μέ δώδεκα τοιχογραφίες, οἱ ὁποῖες εἶναι μικροῦ σχετικά μεγέθους καί ἐπίσης μέ ὁκτώ μεγάλων διαστάσεων πίνακες “ἐλαιογραφίες”, τοποθετημένους σέ βαριές σκαλιστές περίτεχνες κορνίζες καί ἱστορημένους ἀπό τό 1853 ἕως καί τό1907. Ἀρκετές ἀπό τίς εἰκόνες εἶναι ὄχι ἁπλῶς δυτικότροπα, ἀλλάδυτικά ἀντίγραφα,λόγῳ ὅτι στά μέσα τοῦ 19ου αἰῶνα πούοἰκοδομήθηκε ὁ Ναός, ἡ Πάτρα δέν ἦταν μόνο ἐμπορική πύλη μέ δυτικό προσανατολισμό, ἦταν ἐπίσης καί πύλη πολιτιστική.

Ξενίζει ἀσφαλῶς τό γεγονός, ὅτι Ὀρθόδοξος Ναός ἔχει κοσμηθεῖ μέ πίνακες, ἀλλά εἶναι καί αὐτή μία ἀπό τίς ἰδιαιτερότητες τοῦ Ναοῦ.