"Επάγγελμα δημοσιογράφος" με την υπογραφή του μικρού μαθητή που στα 1985 γύριζε σπίτι του πετώντας, με το πρώτο του ...τυπωμένο

Με τον Ζώη συναντηθήκαμε για πρώτη φορά πριν από πολλά χρόνια στην εφημερίδα "Ημέρα" την εποχή που η εφημερίδα επιχειρούσε- και κατάφερνε-, μεγάλα άλματα. Από τότε μέχρι σήμερα, έχουμε περάσει όλα τα στάδια μιας ...υγιούς ανθρώπινης συνεργασίας: από την συναδελφική αλληλεγγύη, την συχνά σκληρή δουλειά για την επίτευξη στόχων, έως τους ομηρικούς καυγάδες, τις κόντρες  και τις διαφωνίες που σε κάνουν να νιώθεις ζωντανός και- σε αυτήν ειδικά τη δουλειά- πάντα νέος. Στο ενδιάμεσο, μια κοινή ερωμένη: η είδηση.

Και στο βάθος, η αίσθηση που σε αυτό το επάγγελμα έχω αποκομίσει για πολύ λίγους ανθρώπους.

Ο Ζώης, όπως και  άλλοι τρεις από εκείνη την εποχή της "Ημέρας", με τους οποίους συναντηθήκαμε ξανά σε άλλα πόστα, σε άλλα δημοσιογραφικά "μαγαζιά" και είναι σίγουρο ότι θα ξανασυντηθούμε και στο μέλλον (μιας και παραμένουμε επίμονοι του επαγγέλματος), δεν είναι απλά ένας συνάδελφος.

Είναι μέλος της οικογένειάς μου. Με τον τρόπο που γίνεται οικογένεια κάποιος με τον οποίο έχεις μοιραστεί την χαρά, την λύπη, την επιτυχία, την αποτυχία και την σύγκρουση, τα γέλια και τα πειράγματα, τις ιδέες και τους τίτλους, την αγωνία και τα τηλεφωνήματα οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, την δημιουργία και την ...αποκλειστικότητα, το άγχος και το κέφι, σε έναν χώρο που όσα βέλη και αν έχει δεχθεί, σε  όσες μεταλλάξεις και αν υπόκειται, όσα εμπόδια και αν κάνουν δύσκολη τη διαδρομή, θα είναι πάντα ο δικός μας δρόμος, αυτός που θα τον...ξαναπαίρναμε ό,τι και αν λέμε, όσες φορές και αν  ξαναβρισκόμασταν στη εκκίνηση.

"Επάγγελμα δημοσιογράφος" λοιπόν, με την υπογραφή του Ζώη Μαρίνου, αυτού του μικρού μαθητή Λυκείου που στα 1985 γύριζε πετώντας στο σπίτι του έχοντας δει τυπωμένο το πρώτο του ρεπορτάζ στην εφημερίδα «Πάτρα Σπορ» και σήμερα έχοντας διανύσει μια διαδρομή 30 χρόνων με πολλά τυπωμένα και πολλά...ηλεκτρονικά, βλέπει να φιγουράρει στην βιβλιοθήκη του το πρώτο βιβλίο με το όνομά του και με θέμα, τι άλλο; Εκείνη την πρώτη αγάπη που τον έκανε να πετάει στη διαδρομή από το περίπτερο μέχρι το σπίτι του, στα 1985.

Επάγγελμα δημοσιογράφος. Γιατί αυτός ο τόσο προφανής τίτλος; Μήπως επειδή το επάγγελμα δεν είναι πλέον τόσο …προφανές;

Ναι, προφανής τίτλος… Γιατί, πρώτον, το βιβλίο θέλει να δείξει το περιβάλλον μέσα στο οποίο ασκείται σήμερα το επάγγελμα του δημοσιογράφου. Δεύτερον, για να καταρριφθεί ο μύθος περί δημοσιογραφικού λειτουργήματος. Λειτούργημα επιτελούν οι πάντες, ας μην θεωρούμε την δημοσιογραφική λειτουργία περίπου θεόπεμπτη και ανώτερη από εκείνες άλλων επαγγελμάτων. Και, τρίτον, διότι το βιβλίο περιέχει ιστορίες, βιώματα και ανέκδοτες αναφορές από την τοπική δημοσιογραφική ιστορία, ιδωμένα ωστόσο υπό το πρίσμα της σημερινής συγκυρίας και εποχής. Να ξεκαθαρίσω εξ αρχής… Δεν είναι ένα πόνημα που έρχεται να εξυμνήσει την δημοσιογραφική αποστολή. Απεναντίας. Την περιγράφει από ουδέτερα έως επικριτικά.

Τι είναι δημοσιογράφος σήμερα;

Ο Κωνσταντίνος Μάγνης – το αναφέρω στο βιβλίο- περιγράφει τον  σημερινό δημοσιογράφο περίπου με… θερμαστή σε ατμόπλοιο. Δηλαδή, κάποιον που μ’ ένα φτυάρι φορτώνει συνεχώς ειδήσεις στην ανεξάντλητη χοάνη της επικαιρότητας. Ενώ τα πράγματα θα έπρεπε να ήσαν διαφορετικά.

Δηλαδή ο δημοσιογράφος να… ξαποσταίνει, να λέει στον αναγνώστη τι σημαντικό συνέβη και φυσικά να εξηγεί την σημασία του. Αυτό δυστυχώς δεν συμβαίνει, ή συμβαίνει στις περιπτώσεις λίγων συναδέλφων.

Ειδικά σήμερα, σε μια νεφελώδη εποχή με πολλά αναπάντητα ερωτήματα, ο δημοσιογράφος, τα media εν γένει, δεν θα έπρεπε να στέκονται το «τι» έγινε, αλλά στο «πως» και στο «γιατί». Και αυτό συμβαίνει, σ’ έναν βαθμό, μόνο στον έντυπο δημοσιογραφικό λόγο.

Με τόσο περιορισμένο χρόνο μοιραία λόγω της δουλειάς πότε πρόλαβες και έγραψες ένα βιβλίο; Πόσο χρόνο σου πήρε;

Θα σου εκμυστηρευθώ κάτι… Όσο καιρό γραφόταν το βιβλίο, περίπου 18 μήνες, κανένας από τον  περίγυρο μου δεν γνώριζε το παραμικρό. Το έμαθαν μόνο όταν είχε πια ολοκληρωθεί και βρισκόταν στην φάση των διορθώσεων. Δυστυχώς, σε εμάς τους δημοσιογράφους είναι τέτοια η ένταση της… διαστροφής που μας συνδέει με την δουλειά μας, που αντί να ξεκουραζόμαστε και να χαλαρώνουμε όπως όλος ο υπόλοιπος κόσμος, τις στιγμές του ελεύθερου χρόνου μας επιλέγουμε να τις αφιερώσουμε ξανά στην δημοσιογραφία…

Μεσημέρια, νύχτες, Σαββατοκύριακα, γιορτές, να πότε γράφτηκε το βιβλίο. Και να γιατί στις «ευχαριστίες» μου, στην τελευταία σελίδα, κάνω μια νύξη για τους ανθρώπους που με στήριξαν και ανέχτηκαν τις πολλές παραξενιές μου όσο καιρό γραφόταν το βιβλίο. Χωρίς να το ξέρουν κιόλας… Άρα, διπλό το ευχαριστώ…

Δημοσιογράφος γεννιέσαι ή γίνεσαι; Το λέω επειδή έχω δει επαγγελματίες που δεν το έχουν αλλά και πολλούς άσχετους με το επάγγελμα που είναι έτοιμοι, αλλά δεν το ξέρουν. Ποιο είναι κατά τη γνώμη σου το μικρόβιο της δουλειάς;

Εξαιρετική επισήμανση! Μάλλον γεννιέσαι… Αν και δεν πιστεύω ότι υπάρχουν συμπεριφορές μας ή επιλογές που καθορίζονται εκ γενετής… Επιλέγω το «γεννιέσαι» διότι η δημοσιογραφία έχει μια… μαγική δύναμη να ελκύει εκείνους που είναι κοντά της. Είναι αυτό το ανεξιχνίαστο μικρόβιο που λες και εσύ, είναι ο έρωτας που δεν εξηγείται. Να σου δώσω ένα παράδειγμα; Για εμάς τους κάπως μεγαλύτερους, όταν για πρώτη φορά είδαμε κείμενο μας τυπωμένο, εκείνη ακριβώς την στιγμή είχαμε οριστικά επιλέξει, χωρίς επιστροφή, τον δρόμο της δημοσιογραφίας.

Το ίδιο… παθαίνουν και όσοι αρθρογραφούν. Με το που βλέπουν τυπωμένο ή ανηρτημένο το κείμενό τους, αμέσως σκαρώνουν στο μυαλό τους το επόμενο… Το «μικρόβιο» τους έχει συνεπάρει.

Ίντερνετ, εφημερίδα, τηλεόραση ή ραδιόφωνο; Ποιόν χρήζει το βιβλίο σου…. βασιλιά;

Θα σου πω. Έχω την γνώμη ότι όλα τα μέσα μπορούν να επιβιώσουν όχι στο πλαίσιο μιας ανταγωνιστικής σχέσης αλλά μέσα από μια σχέση αλληλοσυμπλήρωσης.

Η εφημερίδα, όσο κι αν φθίνει, διατηρεί πάντα δύο πλεονεκτήματα. Πρώτον, την σε βάθος ανάλυση των γεγονότων και δεύτερον, την αξιολογική παρουσίαση των ειδήσεων. Μας λέει, δηλαδή, τι σημαντικό συνέβη χθες, το αναλύει, το σχολιάζει, καταθέτει άποψη, ομογενοποιεί την επικαιρότητα, την οργανώνει.

Η τηλεόραση, πάλι, στηρίζεται στην ακαταμάχητη δύναμη της εικόνας. Το ραδιόφωνο αξιοποιεί δύο πλεονεκτήματα. Πρώτον, την δημιουργική φαντασία του ακροατή και δεύτερον το γεγονός ότι είναι το μόνο μέσο που σου επιτρέπει να κάνεις και άλλα πράγματα όταν το παρακολουθείς.  Και, τέλος, το μεγάλο ατού του Διαδικτύου είναι η αμεσότητα. Ακούς σειρήνες στην πλατεία Γεωργίου και σε δυο λεπτά, «σερφάροντας», έχεις μάθει τι συμβαίνει. Άρα, «βασιλιάς» δεν υπάρχει…

«Βασίλειο» υπάρχει, που υπηρετείται με πολλούς τρόπους και μορφές.

Σε ποιόν απευθύνεται το «επάγγελμα δημοσιογράφος»; Ποιό είναι το μήνυμα που θέλεις να στείλεις, τι αισθάνεσαι την ανάγκη να μοιραστείς;

Το βιβλίο απευθύνεται στους… μη δημοσιογράφους. Στους χρήστες των media που δεν γνωρίζουν τις συνθήκες που περιβάλλουν την άσκηση του δημοσιογραφικού έργου σήμερα.

Απευθύνεται σε εκείνους που στέκονται επικριτικά απέναντι στην δημοσιογραφία. Όχι εκκινούμενο από την… δημοσιογραφική όχθη αλλά από την όχθη των «απέναντι», των επικριτών της. Τα δικά τους επιχειρήματα υιοθετεί και αυτά τα επιχειρήματα προσπαθεί να τα ερμηνεύσει. Καταθέτοντας, παράλληλα, και προτάσεις για το πως μπορεί να θωρακιστεί στην Ελλάδα η πραγματική δημοσιογραφική ανεξαρτησία και ο αδέσμευτος χαρακτήρας της ενημέρωσης. Αν αυτές οι προτάσεις εξελιχθούν σε βάσεις προβληματισμού και ευρείας συζήτησης, τότε το βιβλίο θα έχει πετύχει τον σκοπό του.

Διαβάζοντας το βιβλίο σου ένας πολίτης πιστεύεις ότι θα κατανοήσει περισσότερο τη δουλειά και κατά συνέπεια θα γίνει πιο επιεικής απέναντι στους δημοσιογράφους; Τα ρωτάω επειδή το επάγγελμα έχει δεχθεί τελευταία πυρά αμφισβήτησης.

Κατ’ αρχάς από μόνη της η έννοια της αμφισβήτησης εμπεριέχει ένα αδιάσειστο στοιχείο υγείας. Αμφισβητώ, άρα σκέφτομαι… Και μην ξεχνάς ότι ακρογωνιαίος λίθος της ίδιας της δημοσιογραφίας είναι, ή θα έπρεπε να είναι, η αμφισβήτηση.

Αλίμονο αν ο δημοσιογράφος υιοθετούσε απριόρι όλα όσα του «σερβίρονται»… Πάντως, για να απαντήσω στην ερώτηση σου, όχι, δεν είναι στόχος του βιβλίου να καλλιεργήσει έδαφος επιείκειας απέναντι στην δημοσιογραφική τάξη. Δεν αποβλέπει στον εξαγνισμό των δημοσιογράφων, ούτε στην αγιογράφηση τους…

Μέσα από μια, θέλω να πιστεύω, ψύχραιμη και αντικειμενική προσέγγιση, ναι, επιδιώκει να δείξει τον τρόπο με τον οποίο ασκείται αυτή η δουλειά. Χωρίς να αποσιωπά παθογένειες και χωρίς να συμπλέει με την κακώς εννοούμενη συναδελφική αλληλεγγύη. Αν ο τίτλος ήταν «Επάγγελμα Γιατρός», ήταν δυνατόν να μην αναφερθεί στα «φακελάκια»; Ε, κατ’ αναλογίαν, το ίδιο συμβαίνει και εδώ…

Ποιος πιστεύεις ότι είναι ο μεγαλύτερος μύθος σχετικά με το δικό μας επάγγελμα;

Αυτός της… 4^ης εξουσίας. Μύθος που προσωπικά με ενοχλεί αφάνταστα. Ο δημοσιογράφος, ακόμη και ο πιο ήπιος στις εκφράσεις του, ανεξάρτητα από συγκυρίες και ευθύνες, κατά βάθος είναι ένας αδιόρθωτος… αντιεξουσιαστής διότι, τελικά, ο… αντίπαλος του είναι οι κάθε μορφής εξουσίες και ο τρόπος που λειτουργούν.

Θυμάσαι το πρώτο σου ρεπορτάζ;

1985. Μαθητής Λυκείου. Στην αθλητική εφημερίδα «Πάτρα Σπορ». Ρεπορτάζ για την ομάδα της Παναχαϊκής. Για να γυρίσω σε αυτό που σε έλεγα λίγο πριν, όταν είδα το κείμενο τυπωμένο, από το περίπτερο ως το σπίτι, έφτασα με άλματα… δυο μέτρων από τον ενθουσιασμό.

Η πρώτη σου μεγάλη εμπειρία, το ρεπορτάζ που δεν θα ξεχάσεις;

Ναι. Οι σεισμοί του Αιγίου και νωρίτερα η έκρηξη στην Βότση. Στο Αίγιο ειδικά είδα εικόνες που πολλές φορές έρχονται στον ύπνο μου… Κανονικός εφιάλτης. Και πιο πρόσφατα, τα δυο πτώματα που είδα να κείτονται στην οδό Σαχτούρη, έξω από το κλαμπ.

Θα έρθουν καλύτερες μέρες;

Αλίμονο αν δεν ελπίζαμε… Ναι, θα έρθουν. Η ζωή, η πραγματικότητα, κάνουν κύκλους. Αρκεί κάθε φορά, όταν ο κύκλος αρχίζει να έχει ξανά ανοδική πορεία, να θυμόμαστε που ήμασταν πριν. Και να μην κάνουμε ξανά τα ίδια λάθη. Και το λέω αυτό γιατί είναι στην ανθρώπινη φύση και να ξεχνάει και να κάνει λάθη…

Η δημοσιογραφία δεν θα πάψει να υπάρχει, εμείς ναι… Θα εξελίσσεται συνεχώς, θα γίνεται όλο και πιο «ζωντανή», όλο και πιο αναγκαία. Ακόμα και εκείνοι που την επικρίνουν, που μας επικρίνουν, από εμάς παίρνουν την «πρώτη ύλη», δηλαδή την πληροφόρηση, για να χτίσουν τις επικρίσεις τους."