Πιερρακάκης Vs Βαν Πέτεγκεμ: Το απόγευμα θα γνωρίζουμε τον νέο πρόεδρο του Eurogroup

Με μυστική ψηφοφορία στη σημερινή συνεδρίαση του Eurogroup, που αρχίζει στις 16:00 ώρα Ελλάδας στις Βρυξέλλες, θα γίνει η εκλογή νέου προέδρου μετά την αιφνίδια παραίτηση του Πασκάλ Ντόναχιου για να αναλάβει θέση στην Παγκόσμια Τράπεζα.

Ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών Κυριάκος Πιερρακάκης και ο Βέλγος αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Προϋπολογισμού Βίνσεντ Βαν Πέτεγκεμ αντιπροσωπεύουν, σε αυτή τη συγκυρία, κάτι περισσότερο από μια απλή διαδοχή ηγεσίας. 

Παρά το γεγονός ότι το Eurogroup δεν έχει ευθεία σχέση με το ζήτημα της απαραίτητης χρηματοδότησης της Ουκρανίας η εκλογή αυτή μπορεί να εξελιχθεί σε  κρίσιμο γεωπολιτικό σημείο πίεσης με ενδεχόμενο να διαμορφώσει τη θέση του Βελγίου σχετικά με τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, με επιπτώσεις που εκτείνονται πολύ πέρα από τις τυπικές αρμοδιότητες του Eurogroup.

 Οι υποψήφιοι και η εκλογική μηχανική
Τόσο ο Κ. Πιερρακάκης, 42 ετών, όσο και ο Β. Βαν Πέτεγκεμ, 45 ετών, ανήκουν στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), μετατρέποντας αυτό που θα μπορούσε να ήταν μια ιδεολογική διαμάχη αριστεράς-δεξιάς σε μια εσωτερική μάχη εντός της μεγαλύτερης πολιτικής οικογένειας της Ευρώπης. 

Η εκλογή απαιτεί απλή πλειοψηφία 11 ψήφων από τους 20 υπουργούς Οικονομικών της ευρωζώνης, με την ψηφοφορία να διεξάγεται με μυστική ψηφοφορία για να αποφευχθούν οι διαιρέσεις μεταξύ των μελών. Διενεργείται με βάση το άρθρο 2 του 14ου Πρωτοκόλλου της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ορίζει ότι «Οι Υπουργοί των κρατών μελών με νόμισμα το ευρώ εκλέγουν πρόεδρο για δυόμισι χρόνια, με την πλειοψηφία των εν λόγω κρατών μελών.»

«Η διαδικασία μοιάζει με κονκλάβιο του Βατικανού στην επισημότητά της. Οι υπουργοί σηκώνονται ένας-ένας, διασχίζουν την αίθουσα συνεδριάσεων και ρίχνουν το ψηφοδέλτιό τους σε ένα κουτί σε μοναχική σιωπή», μας είπε άνθρωπος του Συμβουλίου που έχει παρευρεθεί σε άλλες ψηφοφορίες της Ευρωομάδας.

Δεν ανακοινώνονται ενδιάμεσα αποτελέσματα. Μόνον ο τελικός νικητής αποκαλύπτεται. Κάτι που αναμένεται μετά τις 17:30 ώρα Ελλάδας. Αν κανένας υποψήφιος δεν πετύχει την απαραίτητη πλειοψηφία στον πρώτο γύρο, η ψηφοφορία συνεχίζεται μέχρι να υπάρξει απλή πλειοψηφία, με τους υποψηφίους να έχουν το δικαίωμα να αποσυρθούν μετά από κάθε γύρο.

Το προφίλ και τα διαπιστευτήρια του Βίνσεντ βαν Πέτεγκεμ
Ο βαν Πέτεγκεμ μπήκε στην κούρσα ως φαβορί λόγω της εκτεταμένης εμπειρίας του εντός των δομών οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ. Υπηρέτησε ως υπουργός Οικονομικών του Βελγίου από τον Οκτώβριο 2020 έως τον Φεβρουάριο 2025 υπό τον πρωθυπουργό Αλεξάντερ Ντε Κρόο, κατά τη διάρκεια της οποίας προήδρευσε του Συμβουλίου Υπουργών Οικονομικών της ΕΕ κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Βελγίου το 2024. Από τον Φεβρουάριο του 2025, είναι ένας εκ των πέντε αντιπροέδρων της κυβέρνησης συνασπισμού του Μπάρτ Ντε Βάβερ και υπουργός Προϋπολογισμού.

Στην προσωπική επιστολή της υποψηφιότητάς του, ο Βαν Πέτεγκεμ, σημείωσε την εμπειρία του στο «να συμφιλιώνει διαφορετικές θέσεις και να επιτυγχάνει ισορροπημένες, εφαρμόσιμες συμφωνίες» στον πολυκομματικό συνασπισμό του Βελγίου, υποσχόμενος να φέρει «την ίδια δέσμευση για την ενσωμάτωση και τη διαφάνεια στο Eurogroup». 

Η πλατφόρμα του επικεντρώνεται στην προώθηση της τραπεζικής ένωσης, βασιζόμενη στην πρόσφατη συμφωνία για την επέκταση των κανόνων διαχείρισης κρίσεων σε μικρότερες τράπεζες, και την προώθηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Ωστόσο, η υποψηφιότητά του αντιμετωπίζει ένα σημαντικό πολιτικό βάρος. Η αμφιλεγόμενη αντίθεση του Βελγίου στο «δάνειο επανορθώσεων» της ΕΕ ύψους 135 δισεκατομμυρίων ευρώ προς την Ουκρανία, που υποστηρίζεται από παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία που κατέχονται κυρίως στην Euroclear στις Βρυξέλλες.

Το προφίλ και η αφήγηση του Κυριάκου Πιερρακάκη
Ο Κ. Πιερρακάκης αντιπροσωπεύει μια πειστική αντι-αφήγηση. Η Ελλάδα, κάποτε το πιο προβληματικό μέλος της ευρωζώνης, τώρα είναι σε θέση να ηγηθεί του ίδιου του θεσμού που παραλίγο να την εκβάλει από το ποτάμι του ευρώ πριν από μια δεκαετία. 

Ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών υπηρετεί στην τρέχουσα θέση του μόνο από τον Μάρτιο 2025, αλλά προηγουμένως διακρίθηκε ως υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης (2019-2023), όπου πρωτοστάτησε στον ψηφιακό μετασχηματισμό της Ελλάδας μέσω της δημιουργίας του gov.gr, ενσωματώνοντας πάνω από 1.500 ψηφιακές υπηρεσίες. Η Ευρώπη του αποδίδει ιδιαίτερα εύσημα γι’ αυτό.

Τα ακαδημαϊκά διαπιστευτήριά του (MIT, Harvard Kennedy School, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) τον τοποθετούν ως τεχνοκράτη υποστηρικτή της καινοτομίας. Προεδρεύει στην Ομάδα Παγκόσμιας Στρατηγικής του ΟΟΣΑ από το 2021, θέση στην οποία επαναδιορίστηκε το 2024.

Υποστηρίζει μια «στρατηγική και συνεκτική» προσέγγιση της ευρωζώνης, δίνοντας έμφαση στον συντονισμό των επενδύσεων, την εμβάθυνση της εσωτερικής αγοράς και τον καλύτερο συντονισμό μεταξύ εθνικών προϋπολογισμών και ευρωπαϊκών μέσων.

Κατά δήλωσή του, με την επιστολή της υποψηφιότητάς του, δεσμεύεται  για την ολοκλήρωση της ένωσης κεφαλαιαγορών, για την προώθηση του ψηφιακού ευρώ με έμφαση στη «σταθερότητα, εμπιστοσύνη και στρατηγική ανεξαρτησία της Ευρώπης», και την προώθηση μεγαλύτερης δυναμικής στην ενσωμάτωση της ευρωζώνης. Αλλά, το πιο σημαντικό είναι ότι έχει λάβει ιδιαίτερα ευνοϊκή κάλυψη από τα γερμανικά μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένης της επιδραστικής Frankfurter Allgemeine Zeitung, που έθεσε το ερώτημα «Ένας Έλληνας στο τιμόνι του Eurogroup;», σηματοδοτώντας πιθανή υποστήριξη από την οικονομική δύναμη της Ευρώπης.

Τα μαθηματικά της πολιτικής ψήφου
Σύμφωνα με την επίσημη συμμετοχή των κομμάτων των ψηφοφόρων σε πολιτικές οικογενείς το ΕΛΚ ελέγχει έξι – επτά ψήφους στο Eurogroup των 20 μελών. Βέλγιο (αν η ψήφος βαν Πέτεγκεμ είναι «ανεξάρτητη» της βελγικής πρωθυπουργικής εντολής -αν υπάρχει τέτοια!), Ελλάδα, Ιρλανδία, Λετονία, Λουξεμβούργο και Πορτογαλία. Ίσως και κάποιον από τους “ανεξάρτητους”.

Αυτή η παλέτα ψήφων του ΕΛΚ καθιστά την υποστήριξη από άλλες πολιτικές οικογένειες απαραίτητη. Οι Σοσιαλιστές και Δημοκράτες ελέγχουν τέσσερις – επτά ψήφους. Αυστρία, Γερμανία, Κύπρο, και Μάλτα. Κεντρώος, ευθυγραμμισμένος με το Renew Europe είναι ο υπουργός Οικονομικών της Σλοβενίας και ανεπίσημα ο Γάλλος. Στην ομάδα S&D «χρεώνεται» και ο Ισπανός Κάρλος Κουέρπο, για τον οποίο λέγεται ότι δεν κατέθεσε υποψηφιότητα καθώς μέτρησε ότι τα “κουκιά” δεν βγαίνουν.

Το ιστορικό προηγούμενο υποδηλώνει ότι οι ψήφοι των μικρότερων χωρών αποδεικνύονται συχνά καθοριστικοί. Τον Ιούλιο 2020, ο Ιρλανδός Πασκάλ Ντόναχιου νίκησε την Ισπανίδα Νάντια Καλβίνιο στον δεύτερο γύρο ακριβώς επειδή εξασφάλισε υποστήριξη από μικρότερα κράτη-μέλη. Παρομοίως, τον Οκτώβριο του 2018, ο Πορτογάλος Μάριο Σεντένο επικράτησε μετά από τρεις γύρους κερδίζοντας κεντροδεξιούς υπουργούς Οικονομικών που μετέφεραν τις ψήφους τους στον τελικό γύρο.

Γεωγραφικές και οικονομικές διαιρέσεις
Η εκλογή αντανακλά βαθύτερες διαιρέσεις Βορρά-Νότου και Ανατολής-Δύσης εντός της ευρωζώνης. Ο Κυριάκος Πιερρακάκης έχει τοποθετηθεί ώστε να επωφεληθεί από διάφορες γεωγραφικές και πολιτικές δυναμικές. Η Ελλάδα φαίνεται πως αναμένει υποστήριξη από την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Κύπρο, αντανακλώντας τη νοτιοευρωπαϊκή αλληλεγγύη και κοινές εμπειρίες με την κρίση της ευρωζώνης. Υπέρ της ελληνικής υποψηφιότητας εκτιμάται ότι θα είναι και η Γαλλία. Πιθανή θεωρείται και η Ιταλική στήριξη.

Τα βαλτικά κράτη και οι ανατολικοευρωπαϊκές χώρες έχουν εκφράσει έντονη απογοήτευση με τη στάση του Βελγίου σχετικά με τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, δημιουργώντας πολιτικό κίνητρο να υποστηρίξουν έναν ατνίπαλο του Βέλγου υποψηφίου. Εκτός και αν ο βαν Πέτεγκεμ θεωρηθεί μια λύση μετριοπαθούς κατοπινού συνομιλητή για μια υπόθεση που δεν έχει σχέση με την Ευρωομάδα, αλλά θα έχει με το Ecofin.

Η πιθανή βάση υποστήριξης του Βαν Πέτεγκεμ περιλαμβάνει Σκανδιναβικά και δημοσιονομικά συντηρητικά κράτη. Η έμφασή του στη δημοσιονομική πειθαρχία και την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης ευθυγραμμίζεται με τις προτιμήσεις της βόρειας Ευρώπης. Ίσως και με μικρότερες χώρες που αναζητούν μια «έμπειρη ηγεσία».

Η διαίρεση των ψήφων του ΕΛΚ μεταξύ δύο υποψηφίων του ΕΛΚ σημαίνει ότι το αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί από διακομματικούς συνασπισμούς. Υπουργοί από σοσιαλιστικά, κεντρώα και μικρότερα κράτη του ΕΛΚ μπορούν να καθορίσουν το αποτέλεσμα.

Ο Βελγικός Τύπος δεν έχει διατυπώσει πρόβλεψη του αποτελέσματος του Eurogroup. Ωστόσο, το VRT  (φλαμανδική δημόσια ραδιοτηλεόραση) συνέδεσε το θέμα με τα παγωμένα ρωσικά κεφάλαια. Η κάλυψη των ΜΜΕ έχει εστιάσει  στις εγχώριες πολιτικές εντάσεις γύρω από τις διαπραγματεύσεις του προϋπολογισμού της κυβέρνησης του Ντε Βέβερ, που συμβαίνουν ταυτόχρονα με την εκλογή του Eurogroup.

Από τις συζητήσεις που είχαμε στις Βρυξέλλες με δημοσιογράφους, διπλωμάτες και αναλυτές δεξαμενών σκέψης προκύπτει ότι: στην τρέχουσα συγκυρία το Eurogroup δεν συνιστά σε καμία περίπτωση διακύβευμα απειλής της ενότητας της ΕΕ. 

Ο Κ. Πιερρακάκης προηγείται σε δυναμισμό και προϊδεάζει για την μεθοδική προώθηση της καινοτομίας που έχει ανάγκη η ΕΕ, ενώ, ο βαν Πέτεγκεμ έχει μεγαλύτερη εμπειρία στην παρακολούθηση των οικονομικών της ευρωζώνης. 

Είναι πολύ πιθανή η απόσυρση ενός υποψηφίου πριν τον τελευταίο γύρο ώστε να υπάρξει ομόφωνη εκλογή. 

Η ψηφοφορία δεν είναι απλώς προσωπική, καθώς το αποτέλεσμα θα αποδώσει συμβολισμούς εμπιστοσύνης ή πίεσης, οι οποίοι θα ερμηνευθούν μετά την τελική έκβασή της.