Το νέο «Δόγμα Μονρόε» του Τραμπ για Ευρώπη, Ουκρανία και Κίνα

Η αιφνιδιαστική δημοσίευση της στρατηγικής εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε διπλωματικό «σεισμό». Πολλά αμερικανικά και βρετανικά μέσα - από το The Economist και το The Guardian έως το Axios - περιγράφουν ένα κείμενο που απομακρύνεται έντονα από την παραδοσιακή αμερικανική γραμμή, δίνοντας κεντρικό ρόλο σε θέματα μετανάστευσης, εθνικής ταυτότητας και γεωπολιτικής αντιπαλότητας.

Με το σύνθημα «America First», οι ΗΠΑ υπό τον Τραμπ ακολουθούν μια ριζική ιδεολογική στροφή που προκαλεί ανησυχία στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ενώ ταυτόχρονα βρίσκει υποστηρικτές στους εθνικιστικούς κύκλους.

Σύμφωνα με αυτές τις αναλύσεις, η στρατηγική παρουσιάζει τη μετανάστευση ως την πηγή πολλών παγκόσμιων αναταραχών: οικονομικές πιέσεις, αποδυνάμωση των δυτικών κοινωνιών, αύξηση της βίας και διάβρωση των εθνικών ταυτοτήτων.

Το έγγραφο, όπως σημειώνουν το The Guardian και το The Economist, φτάνει στο σημείο να αναφέρεται σε «κίνδυνο πολιτισμικής εξάλειψης» στην Ευρώπη, υιοθετώντας ρητορική που θυμίζει τη θεωρία του «μεγάλου αντικαταστάτη». Καλεί επίσης σε «καλλιέργεια της αντίστασης» απέναντι στη σημερινή πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την οποία κατηγορεί ότι υπονομεύει την κυριαρχία και τις δημόσιες ελευθερίες.

Ένα «Παράρτημα Τραμπ» στο Δόγμα Μονρόε

Όπως εξηγεί το Axios, το κείμενο εισάγει μια πρωτοφανή αρχή: ένα «παράρτημα Τραμπ» στο Δόγμα Μονρόε. Η Ουάσινγκτον διεκδικεί πλέον το δικαίωμα να επιβάλλει την πολιτική, οικονομική και στρατιωτική της βούληση σε ολόκληρο το δυτικό ημισφαίριο, ώστε να εμποδίζει τις μεταναστευτικές ροές και επενδύσεις που θεωρούνται εχθρικές, κυρίως κινεζικές.

Τα κράτη της Λατινικής Αμερικής θα καλούνταν να ευθυγραμμίσουν τις πολιτικές τους με εκείνες της Ουάσινγκτον, υπό την απειλή κυρώσεων — ή ακόμη και πιο άμεσων παρεμβάσεων. Μια λογική που, όπως υπογραμμίζει το The Economist, αναζωπυρώνει τις πικρές μνήμες των αμερικανικών παρεμβάσεων του 20ού αιώνα.

Ασάφειες στην Ασία και στρατηγική σύγκρουση με την Κίνα

Στην Ασία, οι σύμμαχοι βρίσκουν ορισμένα περιθώρια ανακούφισης: η αμερικανική στάση επαναβεβαιώνει το status quo στα στενά της Ταϊβάν και δίνει έμφαση στην αποτροπή. Όμως το The Economist σημειώνει ότι η Ταϊβάν παρουσιάζεται περισσότερο ως στρατηγικό κομβικό σημείο — στο κέντρο της πρώτης αλυσίδας νησιών και κρίσιμη για τους ημιαγωγούς — παρά ως δημοκρατία που απειλείται.

Παράλληλα, η Ουάσινγκτον απαιτεί μεγάλη αύξηση των αμυντικών δαπανών από τα ασιατικά κράτη, με τον κίνδυνο να τα εκθέσει άμεσα στην Κίνα.

Η Ευρώπη, ο βασικός ιδεολογικός στόχος της νέας στρατηγικής

Ωστόσο, η Ευρώπη συγκεντρώνει τις πιο σφοδρές επιθέσεις. Το The Guardian επισημαίνει ότι το κείμενο κατηγορεί την ήπειρο για οικονομική παρακμή, δημογραφική κατάρρευση, λογοκρισία και βαθιά ταυτότητακή κρίση.

Η στρατηγική προειδοποιεί ότι ορισμένα κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ ενδέχεται να γίνουν «κατά πλειοψηφία μη ευρωπαϊκά», θέτοντας ακόμη και ζήτημα βιωσιμότητας της Συμμαχίας. Το Βερολίνο απάντησε με έντονο τρόπο ότι η οργάνωση των ευρωπαϊκών κοινωνιών δεν απαιτεί «καμία εξωτερική συμβουλή».

Το δόγμα εκφράζει ανοιχτά τη στήριξή του στα εθνικιστικά κόμματα της ηπείρου — από το Rassemblement National έως την AfD — τα οποία παρουσιάζει ως κινητήριες δυνάμεις ενός «πολιτισμικού αναγεννησιακού πνεύματος». Το The Guardian τονίζει ότι αυτή η επίσημη τοποθέτηση συνιστά ιδεολογική μετατόπιση χωρίς προηγούμενο στις διατλαντικές σχέσεις.

Για την Ουκρανία, πίεση για μια γρήγορη ειρήνη που θα ευνοούσε τη Μόσχα

Στο ζήτημα της Ουκρανίας, τα τρία μέσα παρατηρούν μια σημαντική μετατόπιση: η στρατηγική Τραμπ εκτιμά ότι ένα μεγάλο μέρος των Ευρωπαίων θα επιθυμούσε μια γρήγορη ειρήνη, ακόμη και με εδαφικές παραχωρήσεις προς τη Ρωσία.

Το κείμενο κατηγορεί ορισμένες κυβερνήσεις ότι εμποδίζουν αυτή την εξέλιξη λόγω «δημοκρατικής αδυναμίας» και υποστηρίζει ότι το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να παραμένει μια «διαρκώς επεκτεινόμενη συμμαχία». Για το The Economist, αυτή η προσέγγιση, που υποτιμά τις φιλοδοξίες του Βλαντίμιρ Πούτιν, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για την επόμενη σύγκρουση.

Απόρριψη της παγκοσμιοποίησης και οικονομική αναπροσαρμογή

Τέλος, το δόγμα καταγγέλλει δεκαετίες παγκοσμιοποίησης και κατηγορεί τις αμερικανικές ελίτ ότι «αποδυνάμωσαν» τη χώρα προς όφελος της Κίνας. Το Axios σημειώνει ότι αυτή η οικονομική αναδιάταξη - ενισχυμένος προστατευτισμός, διασφάλιση κρίσιμων ορυκτών πόρων, αναπροσαρμογή των εμπορικών σχέσεων - ενδέχεται να έρθει σε αντίθεση με τη διακηρυγμένη πρόθεση περιορισμού των διεθνών εμπλοκών.

Στην εισαγωγική του επιστολή, ο Τραμπ διαβεβαιώνει ότι «η Αμερική είναι ξανά σεβαστή». Ωστόσο, αυτή η στρατηγική αντικατοπτρίζει κυρίως μια Αμερική που βλέπει τον εαυτό της λιγότερο ως αρχιτέκτονα της διεθνούς τάξης και περισσότερο ως μια μοναχική δύναμη που επιβάλλει τους δικούς της κανόνες, ακόμη κι αν αυτό κλονίζει τις ιστορικές της συμμαχίες.