Τι προβλέπει το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ- Πότε έχει εφαρμοστεί

Το Άρθρο 5 της Βορειοατλαντικής Συνθήκης αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ και εκφράζει με τον πιο καθαρό τρόπο την έννοια της συλλογικής άμυνας. Βάσει αυτής της πρόβλεψης, μία ένοπλη επίθεση εναντίον ενός κράτους-μέλους θεωρείται αυτομάτως επίθεση εναντίον όλων.

Η ρήτρα αυτή δεν είναι απλώς μια πολιτική δήλωση αλληλεγγύης. Είναι ένας στρατηγικός πυλώνας που αποσκοπεί στην αποτροπή επιθέσεων μέσω της κοινής ευθύνης. Εάν ενεργοποιηθεί, τα μέλη της Συμμαχίας δεσμεύονται να βοηθήσουν το πληγέν κράτος — είτε με στρατιωτικά μέσα είτε με άλλα μέτρα, όπως οικονομική ή διπλωματική υποστήριξη. Σημειώνεται ότι η μορφή της αντίδρασης δεν είναι προδιαγεγραμμένη: κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να επιλέξει πώς θα συμβάλει στην υπεράσπιση του συμμάχου του.

Πότε έχει εφαρμοστεί το Άρθρο 5

Το Άρθρο 5 έχει εφαρμοστεί μόνο μία φορά στην ιστορία του ΝΑΤΟ, μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τότε, τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της Συμμαχίας στήριξαν την Ουάσιγκτον με στρατιωτικές και πολιτικές ενέργειες, κυρίως στην επιχείρηση στο Αφγανιστάν.

Η Πολωνία στο επίκεντρο των εξελίξεων

Η πρόσφατη παραβίαση του πολωνικού εναέριου χώρου από ρωσικά drones επανέφερε στο προσκήνιο το σενάριο ενεργοποίησης του Άρθρου 5. Αν η Πολωνία - ένα από τα νευραλγικά κράτη - μέλη της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ – δεχτεί ευθεία επίθεση, θα μπορούσε να ζητήσει επισήμως την ενεργοποίηση της ρήτρας.

Ωστόσο, ακόμη και σε αυτήν την περίπτωση, δεν θα ενεργοποιούνταν αυτόματα μια στρατιωτική αντίδραση. Το ΝΑΤΟ θα συγκαλούσε Συμβούλιο για να αποφασίσει τη μορφή της αντίδρασης, με βάση τη σοβαρότητα και τα χαρακτηριστικά της επίθεσης. Η πολιτική βαρύτητα, όμως, θα ήταν τεράστια – και θα έθετε το ΝΑΤΟ αντιμέτωπο με την πρόκληση μιας ενδεχόμενης σύγκρουσης με τη Ρωσία.

Ένα εργαλείο αποτροπής, αλλά και ευθύνης

Το Άρθρο 5 δεν είναι μόνο ένα στρατηγικό όπλο. Είναι ένα μήνυμα ενότητας και δέσμευσης μεταξύ των μελών της Συμμαχίας. Παράλληλα, αποτελεί και μια ευθύνη: κάθε χώρα που το επικαλείται, καλείται να το κάνει με φειδώ και πλήρη συνείδηση των συνεπειών.

Στη σημερινή γεωπολιτική συγκυρία, η ισορροπία ανάμεσα στην αποτροπή και στην κλιμάκωση καθίσταται πιο εύθραυστη από ποτέ. Η όποια ενεργοποίηση του Άρθρου 5 θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια σειρά εξελίξεων με παγκόσμιο αντίκτυπο.