Μύθοι και αλήθειες γύρω από τις Μάγισσες. Τι ήταν τελικά; (1ο μέρος)

Η οικονομολόγος Έμιλι Όστερ σημειώνει, ότι η έξαρση του κυνηγιού των μαγισσών συμπίπτει χρονικά με τα σημεία ύφεσης της τότε οικονομίας, όπως  η «μικρή εποχή των παγετών» του 13ου αιώνα κατά την οποία το βιοποριστικό επίπεδο του πληθυσμού μειώθηκε σημαντικά. Οι ιστορικοί Πολ Μπόγερ και Στέφεν Νίσενμπαουμ αναφέρουν, ότι οι δίκες του Σάλεμ συμπίπτουν με την βίαιη ανακατανομή πλούτου από την σύγκρουση της παλαιάς γεωργικής παραγωγής με τον ανερχόμενο κόσμο του εμπορικού καπιταλισμού και την μαζική ακύρωση τίτλων ιδιοκτησίας γης που αποτέλεσε την οικονομική βάση πάνω στην οποία η Ταξική οργή μετατράπηκε σε μαζική υστερία! Μήπως αυτή η εύλογη, κατά τα άλλα, ψυχιατρική εκδήλωση της βίαιης ανακατανομής έλαβε μεταφυσικά χαρακτηριστικά και αντιμετωπίστηκε ως «μαγεία»; 

Προκειμένου να δημιουργήσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα των γεγονότων που εξελίσσονται εκείνη την εποχή θα πρέπει να συμπεριλάβουμε μια ακόμα ψηφίδα. Ποιες ήταν οι γυναίκες που κυνηγήθηκαν; Λαμβάνοντας υπόψη το φύλο, την τάξη των κατηγορουμένων και τα αποτελέσματα του διωγμού, η Federici και η Stardust [2], [3] καταλήγουν στο συμπέρασμα, ότι το κυνήγι των μαγισσών στην Ευρώπη αποτέλεσε μια επίθεση ενάντια της αντίστασης των γυναικών στην εξάπλωση των καπιταλιστικών σχέσεων, στον έλεγχο που είχαν αναπόδραστα στην αναπαραγωγή και της ικανότητάς τους να θεραπεύουν. Με λίγα λόγια ήταν «αχώνευτες», ανεξάρτητες γυναίκες που δεν φοβούνταν να υποστηρίξουν την γνώμη τους σε δημόσια θέα ή όπως το φεμινιστικό κίνημα του 19ου αιώνα αναφέρει, οι «μάγισσες» ήταν εξαιρετικά μυαλά της εποχής τους. 

Ο πόλεμος που δέχτηκαν οι γυναίκες αυτές από το κράτος, την εκκλησία και εν τέλει την ίδια την κοινωνία ήταν τόσο μεγάλος που σε πολλές περιπτώσεις έχαναν τα δικαιώματα τους σε κάθε έκφανση οικονομικής δραστηριότητας, σύναψης νομικού συμβολαίου ακόμα και μισθωτής εργασίας. Δημιουργείται έτσι ο έμφυλος διαχωρισμός εργασίας, ο οποίος σύμφωνα με την Silvia Federici αποτέλεσε την βάση για την άνοδο του καπιταλισμού. ΗSilvia Federici και η Lady Stardust στα βιβλία «ο Καλιμπάν και η μάγισσα» και «Γυναίκες στην πυρά», κάνοντας κριτική ανάλυση στο κεφάλαιο του Marx, αναλύουν την πρωταρχική συσσώρευση κεφαλαίου από μια φεμινιστική σκοπιά.

Το κυνήγι των μαγισσών ισχυρίζονται, ότι λειτούργησε ως ένα από τα μέσα μετασχηματισμού της σχέσης των κοινωνικών φύλων και της κοινωνικής αναπαραγωγής συνολικά. Η πρωταρχική συσσώρευση κεφαλαίου είναι μια συνεχής διαδικασία κατά την οποία ο εργαζόμενος αποξενώνεται από τα μέσα παραγωγής, με αποτέλεσμα η προσωπική εργασία να χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την απαλλοτρίωση της ατομικής ιδιοκτησίας. Αναπόσπαστό κομμάτι για την συνέχιση της παραγωγής και την διατήρηση της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής από την άρχουσα τάξη είναι η εκμετάλλευση του ανθρώπινου πόρου, η συνεχής αναπαραγωγή και καθυπόταξη νέων εργατών και η συντήρηση των σχέσεων μεταξύ μισθωτής εργασίας και εργάτη. 

Η απαραίτητη συνεχής αναπαραγωγή εργατικού δυναμικού έφερε ως φυσικό αποτέλεσμα την ανάγκη του ελέγχου των γυναίκειών σωμάτων μέσου του έμφυλου καταμερισμού εργασίας. Με αυτό τον τρόπο η θέση που η κοινωνία όρισε για την γυναίκα ήταν η απλήρωτη οικιακή εργασία, η αναπαραγωγή του εργατικού δυναμικού και το μεγάλωμα των παιδιών. Ακόμα και σήμερα δεν μπορούμε να πούμε ότι έχουμε αφήσει πίσω τον έμφυλο καταμερισμό εργασίας, που έχει μετατραπεί σε καλά εμπεδωμένα στερεοτυπικές σκέψεις. Η γυναίκα θεωρείται ακόμη το «άλλο» που οι ικανότητές της μπαίνουν σε σύγκριση με αυτές του «υπέρτατου» αρσενικού και η βιολογική της ικανότητα στην αναπαραγωγή στρέφεται απέναντι της ως μειονέκτημα της εργατική της δύναμης.

Είναι σήμερα οι γυναίκες που θέλουν να ενταχθούν δυναμικά στον καταμερισμό εργασίας, μάγισσες; Η γυάλινη οροφή που υφίσταται ως σταθμός στην ανέλιξη της γυναίκας σε κορυφαία αξιώματα, δικαιολογείται στην εποχή της κατίσχυσης της επιστήμης και της διάχυσης της πληροφορίας; Ποιες είναι οι σύγχρονες μάγισσες της εποχής μας; Η συνέχεια στο δεύτερο σκέλος του παρόντος άρθρου…  

Κατερίνα Φλώρου, μέλος της εθελοντικής ομάδας του Κέντρου «Εριφύλη», Υπ. Διδ. στο Τμήμα Οικονομικών 

Ειδήσεις Τώρα

Πάτρα- Καρναβάλι των Μικρών: Ποτό, τσιγάρο, υπεράριθμα και μπουκάλια ακουμπισμένα σε καρότσια! Μάθε παιδί μου... τα χειρότερα

Πάτρα: Σε απόγνωση στις Λαϊκές Αγορές- «Καθόμαστε με τα χέρια στην τσέπη. Δεν κινείται φύλλο»-Γιατί ανέβηκαν οι τιμές

Πάτρα- Καρναβάλι: Εκατοντάδες χιλιάδες έρχονται- Πού πάνε όμως αυτοί που φεύγουν;