O πολιτισμός της αλληλεγγύης

Πολιτισμός δεν είναι μόνο τα μουσεία και τα μνημεία. Ακούγεται αιρετικό και ανατρεπτικό, αλλά θα ήθελα να διευκρινίσω εδώ και να εστιάσω στη δυναμική διάσταση μιας ουσιαστικής πολιτιστικής και κοινωνικής νοημοσύνης στην παρούσα συγκυρία, η οποία ορίζει και την καθημερινή μας συμπεριφορά ως πολίτες. Πολιτισμός είναι η μήτρα εκείνη που φιλοξένει το αξιακό απόθεμα, τις αρχές, τις αρετές, την ιστορική συνείδηση, την ατομική και κοινωνική ευθύνη και διαφυλάσσει τη συλλογική μας μνήμη και ταυτότητα.

Μια μνήμη που τώρα περισσότερο από ποτέ, ο κοινωνικός ιστός έχει  ανάγκη για να αναδιαμορφωθεί, να εξελιχθεί και να μετουσιώσει το παρελθόν και το δύσκολο παρόν του σε ένα ελπιδοφόρο μέλλον με την ιδιότητα του υπεύθυνου και ενεργού πολίτη. αυτού που μάχεται για την ‘πόλη’ του, όπως ορίζει ο Αριστοτέλης, για το συλλογικό γενετικό υλικό που τον διαμόρφωσε και μέσα στο οποίο αναπτύσσεται.

Στην πρωτόγνωρη χρονοκάψουλα της πανδημίας που βιώνουμε, ο πολιτισμός μας, η πολιτιστική μας κληρονομιά, υλική και άυλη, μαζί με τη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία, έχει πια ένα διακριτό ρόλο, είναι το υγιές κύτταρο για δυνατές "ανοσοποιητικά" κοινωνίες. Δεν παρέχει μόνο τα πρότυπα της αειφόρου ανάπτυξης, διαχείρισης και κοινωνικής ενσωμάτωσης, αλλά μας προσφέρει ένα σημαντικό πεδίο ενός νέου ανθρωποκεντρικού προσανατολισμού, μιας νέας ερμηνείας του κόσμου ενέχοντας στοιχεία κοινωνικής και συναισθηματικής νοημοσύνης, με κέντρο την ανθρώπινη ζωή. Η πολιτιστική κληρονομιά στη σύγχρονη διάσταση της έχει έννοια δυναμική, πρόκειται για ένα συμμετοχικό και διαφανές κέλυφος κατανόησης του κόσμου που διδάσκει την ανθρώπινη αξία, την αλληλεγγύη, την κοινωνική δικαιοσύνη και την παγκόσμια ειρήνη.

Πριν δύο χρόνια, το καλοκαίρι του 2018, ακούσαμε τον Ιταλό τότε πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Antonio Tajani, στη συνδιάσκεψη για την πολιτιστική κληρονομιά, προφητικά να αναφέρει πως η κοινωνία μας, η Ευρώπη μας χρειάζεται μια «πολιτιστική καρδιά που να χτυπά δυνατά» για μπορέσει να επιζήσει, και να αναπροσδιορίσει τη χαμένη της συλλογική και κοινωνική ταυτότητα. Πλέον, σε παγκόσμιο επίπεδο και με όρους πολιτιστικής διπλωματίας, ο πολιτισμός είναι η ήπια δύναμη «soft power» για την πνευματική ανέλιξη, την οικονομική ανάπτυξη αλλά και την κοινωνική ειρήνη στην Ευρώπη και σε όλη την Οικουμένη.     

Οι σύγχρονες κοινωνίες και οι πολιτικές, σήμερα στο καιρό της πανδημίας  περισσότερο από ποτέ  οφείλουν να στηριχθούν στο αξιακό απόθεμα που φέρει η πολιτιστική μας κληρονομιά, κυρίως στις αρχές της αλληλεγγύης  των πολιτών και των εθνών καθώς και να λάβουν σοβαρά τη σημασία της για την επίτευξη ενός ουσιαστικού κοινωνικού διαλόγου και αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των ανθρώπων και των κρατών. Όπως ξεκάθαρα ορίζεται και στο «Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 8ης Σεπτεμβρίου 2015 προς μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στην πολιτιστική κληρονομιά» όπου λαμβάνοντας  υπόψη και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και τη σχετική Σύμβαση της Unesco, υπογραμμίζει μεταξύ άλλων την πνευματική, ηθική και κοινωνική διάσταση της πολιτιστικής κληρονομιάς. Διότι με πράξεις και έργα ορατά αναδεικνύει στοιχεία, όπως είναι η δημοκρατία, η αλληλεγγύη, οι βασικές πανανθρώπινες αξίες, η δικαιοσύνη, η ισότητα, η καταπολέμηση διακρίσεων και κυρίως εκπαιδεύει τον πολίτη του μέλλοντος, τον πολίτη του κόσμου.

Ο κόσμος, η ανθρωπότητα, άλλωστε στα μάτια μου, είναι ένα μεγάλο κοινωνικό καλλιτέχνημα, ένα μεγάλο ψηφιδωτό, ένα διεθνούς εμβέλειας έργο τέχνης που συνδιαλέγεται με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, έχοντας ως  ψηφίδες τους ανθρώπους και συνδετικό δυνατό υλικό, κονίαμα, αυτό της ευζωίας, της γνώσης, της ευθύνης, της αλληλεγγύης, της ευελιξίας, της εξέλιξης!