Χριστίνα Αλεξανιάν: Η ιστορία δεν έρχεται να εκδικηθεί εγκλήματα του παρελθόντος αλλά για να υπενθυμίσει

Με την Χριστίνα Αλεξανιάν συναντιόμαστε 23 χρόνια μετά το «Λόγω Τιμής», την σειρά που υπήρξε σταθμός στην ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης και ανέδειξε μια ολόκληρη γενιά πρωταγωνιστών, λίγο πριν την πολυαναμενόμενη επιστροφή της σειράς μέσα από την τηλεοπτική συχνότητα του Σκάι. Το ταξίδι για την Χριστίνα Αλεξανιάν ξεκινάει από τον Πειραιά και συνεχίζεται στη δραματική σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Στη συνέχεια είχε την ευτυχία να συμμετέχει αδιάλειπτα σε σπουδαίες συνεργασίες στο θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, για να καταλήξει να παρουσιάσει στη Γαλλία “Τα τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν”, την τελευταία της δουλειά, έναν μονόλογο που φέρει την υπογραφή της στη διασκευή, την σκηνοθεσία και την ερμηνεία, (η παράσταση έχει παιχθεί & στην Πάτρα). 

Γεννηθήκατε και μεγαλώσατε στον Πειραιά. Ποιες είναι οι μνήμες σας από τις πρώτες εξόδους στα γυμνασιακά σας χρόνια στις γειτονιές του Πειραιά, του Κερατσινίου, της Δραπετσώνας ;   

Γεννήθηκα και μεγάλωσα στη Δραπετσώνα. Οι πρώτες μου έξοδοι ήταν σε περιοχές όπως το Πασαλιμάνι, το Χατζηκυριάκειο, το Κολυμβητήριο που πήγαινα και τις «όργωνα» με το ποδήλατό μου. Τα πρώτα μου όνειρα άρχισαν να σχηματίζονται στη μπούκα του λιμανιού του Πειραιά. Έχω τις ωραιότερες αναμνήσεις από τη γειτονιά μου, όπου έπαιζα έξω μέχρι αργά το βράδυ. Με πολλές γεύσεις, αρώματα, παιχνίδι, φωτιές του Αϊ Γιάννη... Νομίζω πως τα καλύτερα παιδικά χρόνια που θα μπορούσα να φανταστώ είναι αυτά που έζησα.

Ο Πειραιάς λοιπόν για μένα είναι ένα σημείο αναφοράς στη ζωή μου. Είμαι Αρμένισσα από την πλευρά του πατέρα μου και από τη Σινασό της Καππαδοκίας από την πλευρά της μητέρας μου. Στη Δραπετσώνα και σε όλες τις γειτονιές γύρω μας υπήρχαν πολλοί πρόσφυγες από την Μικρασία που ήρθαν το 1922 - 1924, και δημιούργησαν εδώ τα νέα τους σπίτια και τις οικογένειές τους. Και η δική μου οικογένεια μοιράζεται την ίδια αυτή ιστορία. Θυμάμαι ακόμη τις διηγήσεις  των παππούδων μου από τη ζωή τους στη Μικρασία.

Σπουδάσατε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου. Με τι σας «προίκισαν» οι καθηγητές σας, το οποίο σας βοήθησε στην μετέπειτα καλλιτεχνική σας πορεία αλλά και στη ζωή σας ;

Είχα την τύχη να φοιτήσω στη σχολή του Εθνικού και να έχω πραγματικά κοντά μου σπουδαίους δασκάλους όπως ο Τάσος Λιγνάδης, η Μαίρη Αρώνη, ο Ιάκωβος Ψαράς. Οι συμβουλές τους ήτανε – πέρα από το ότι οι ίδιοι υπήρξαν σπουδαίες προσωπικότητες – να δουλεύεις πολύ και να επιμένεις πολύ. Το μότο τους όμως ήταν δουλειά, δουλειά δουλειά!

Η προσωπικότητα τους, που ήταν σπουδαία και σε επίπεδο γνώσης αλλά και σε επίπεδο αισθητικής, μου έδωσε τη δυνατότητα και τις βάσεις, για να αρχίσω να διαμορφώνω και εγώ τη δική μου αισθητική στα πράγματα. Τους χρωστάω πολλά. Ωστόσο, η διδασκαλία δεν σταμάτησε στα χρόνια της Σχολής, αλλά συνεχίστηκε και αργότερα. Υπήρξε για μένα πολύ σπουδαία δασκάλα η Μάγια Λυμπεροπούλου, με την οποία και συνεργάστηκα στο ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας σε 3 έργα, η Ελένη Χατζηαργύρη, ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ. Άνθρωποι που βρέθηκαν στο δρόμο μου μέσα από συνεργασίες και υπήρξαν ουσιαστικοί δάσκαλοί μου. Είμαι ευγνώμων για αυτή τη συνάντηση με τόσο σπουδαίους ανθρώπους.       

Κατάγεστε από την Καππαδοκία και από την Αρμενία. Πως αισθάνεστε μέσα σας γι’ αυτό που συνέβη στους προγόνους σας με την γενοκτονία ;  Όταν γνωρίζουμε μπορούμε και να συγχωρήσουμε ; 

Η καταγωγή μου όπως σας προανέφερα είναι από τη Σινασό της Καππαδοκίας και από την πλευρά του πατέρα μου από την Αρμενία. Αισθάνομαι υπερήφανη για τις ρίζες μου και είναι μια σπουδαία κληρονομιά αυτή που έχω πάρει από τους προγόνους μου. Φέτος είμαι στα θεατρικά πράγματα με έναν μονόλογο που έχει να κάνει με μια αληθινή ιστορία, με μια καταγεγραμμένη μαρτυρία, αυτήν της  Ανζέλ Κουρτιάν, μιας επιζήσασας της γενοκτονίας των Αρμενίων και της Μικρασιατικής Καταστροφής, η οποία φτάνει στην Ελλάδα ως πρόσφυγας και ζει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στην Κοκκινιά.

Δεν είναι τυχαία, φυσικά, η καταγωγή μου.  Αυτή μου επιβάλλει να ασχοληθώ με ένα τέτοιο ζήτημα όπως είναι το προσφυγικό, γιατί και οι δικοί μου γονείς και οι δικοί μου οι παππούδες είχαν έρθει ως πρόσφυγες εδώ. Επομένως, είμαι ακόμα περισσότερο ευαισθητοποιημένη πάνω σε αυτό το θέμα.  Ομολογώ για εμένα ότι το να βρίσκομαι επί σκηνής και να ζωντανεύω μια ηρωίδα που ήταν υπαρκτό πρόσωπο και να μεταφέρω την αληθινή της ιστορία, είναι σαν να μνημονεύω και όλους αυτούς που χάθηκαν στη Γενοκτονία των Αρμενίων και στην καταστροφή της Μικράς Ασίας. Φυσικά η ιστορία μας θυμίζει τι δεν πρέπει να ξαναγίνει.

Η ιστορία δεν έρχεται για να εκδικηθεί τα εγκλήματα του παρελθόντος, αλλά για να τα καταδικάσει προκειμένου να μην ξαναγίνουν. Άρα έρχεται για να διδάξει και όχι να τιμωρήσει. Αυτό που οφείλουμε να κάνουμε είναι να θυμόμαστε όσα συνέβησαν. Και μόνο αναγνωρίζοντάς τα, μπορεί η ανθρωπότητα να προχωρήσει σε μια πιο υγιή πορεία. Η εμπειρία μου κάθε βράδυ, όταν παίζω αυτή την παράσταση, είναι μια ανταλλαγή συναισθημάτων με το κοινό. Όχι μόνο από αυτούς που προέρχονται από προπαππούδες, παππούδες από εκείνα τα μέρη, αλλά με κάθε έναν ο οποίος δεν θέλει να επαναληφθούν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας.

Η ιστορία είναι καταγεγραμμένη από την Ανζέλ Κουρτιάν όπως την βίωσε η ίδια ως μικρό κορίτσι. Υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας αυτής της καταστροφής και μέσα από τον παιδικό ψυχισμό της μας αναπαριστά όλες τις δραματικές εικόνες που έζησε. Η επιβίωσή της, όσο και εάν σας φαίνεται παράξενο, μεταφέρει ένα αισιόδοξο μήνυμα. Ότι μέσα από τη μνήμη μπορούμε να προχωρήσουμε και να χτίσουμε ένα σκηνικό χωρίς πολέμους, γιατί η καταγραφή των γεγονότων έτσι όπως μας τα περιγράφει, λειτουργεί αποτρεπτικά σε μια ενδεχόμενη επανάληψη τέτοιων οδυνηρών γεγονότων.       

Πόσο σημαντική είναι η συμβολή των ποιητών στην εξέλιξη της χώρας μας; Είναι η ποίησή τους που μας επιτρέπει να ονειρευόμαστε ; 

Οι μεγάλοι συγγραφείς και ποιητές υπάρχουν γιατί μέσα από αυτούς μπορέσαμε και εμείς από την εφηβεία μας να ονειρευτούμε. Φυσικά η ποίηση είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο στην εξέλιξη του ανθρώπου, αφού καλλιεργεί τις ευαισθησίες του. Από τα εφηβικά μου χρόνια η ποίηση ήταν ένα σημαντικό κομμάτι στη ζωή μου. Άρχισα να διαβάζω τους κλασικούς, τους πιο σύγχρονους, κι έτσι διευρύνθηκαν οι ορίζοντες μου. Καλλιεργήθηκε ο ψυχισμός μου και σχηματοποιήθηκε η αισθητική μου. Χωρίς ποίηση δεν αποκτά νόημα τίποτε. Είναι αυτή που δίνει υπόσταση στην ύπαρξή μας.   

Τι πιστεύετε ότι είναι αυτό που μας εμποδίζει να αποδεχτούμε την διαφορετικότητα του άλλου και να της δώσουμε χώρο να εκφραστεί ελεύθερα ;

Τα αρνητικά γνωρίσματα στους ανθρώπους είναι πάρα πολλά. Ο εγωισμός, η αγένεια, η έλλειψη παιδείας, η ανάγωγη συμπεριφορά... Και δυστυχώς είναι αρκετοί άνθρωποι γύρω μας που τα διαθέτουν. Η διαφορετικότητά του καθενός μας είναι σημαντική και για τη διασφάλιση της οφείλουμε να μαχόμεθα. Είναι ο ύψιστος ύμνος στην ελευθερία, το να αφήνουμε στον καθένα το χώρο να ζήσει όπως επιλέγει ο ίδιος, χωρίς βέβαια να γίνεται κατάχρηση της όποιας διαφορετικότητας. Λόγου χάρη  δεν με εκφράζει το «Αυτό με καθιστά διαφορετικό και πρέπει να υποταχτούν όλοι οι άλλοι σε αυτούς τους όρους». Πρέπει σίγουρα να υπάρχει μια δομή ηθική, διασώζοντας την όποια ατομική ελευθερία μας με το να σεβόμαστε παράλληλα και το διπλανό μας.    

Τον Οκτώβριο του 2019, 23 ολόκληρα μετά θα επιστρέψει στις τηλεοπτικές οθόνες, η θρυλική σειρά  της Μιρέλλας Παπαοικονόμου «Λόγω Τιμής», μέσα από το κανάλι του Σκάι. Από την αθωότητα και την εφηβεία, αντιμέτωποι με αυτό που δεν μπορούσαν να φανταστούν, την Ελλάδα της κρίσης. Μπορούν να σταθούν όρθιοι ; και εάν όχι, τι θα τους βοηθούσε;

Στη σειρά οι ήρωες επανακάμπτουν, σαν να πατήσαμε ένα στοπ καρέ τότε που ήταν στα χρόνια της αθωότητας. Αυτό που η Μιρέλλα Παπαοικονόμου, σε σκηνοθεσία Λάμπρου Ζαρουτιάδη, προσπαθεί να μεταφέρει σήμερα, είναι ότι παρ’ όλες τις δυσκολίες και όσα έχουν συμβεί, η φιλία είναι αυτό τελικά που μπορεί τους τότε έφηβους να τους κρατήσει σαν ενήλικες δεμένους σήμερα. Αυτό που επιχειρεί να διερευνήσει η σειρά είναι να δούμε τους ήρωες μας στην Ελλάδα του σήμερα και αυτό είναι το ενδιαφέρον που έχει το come back του «Λόγω Τιμής».       

Πόσο πολύ έχει αλλάξει η πρωτεύουσα μετά από τρεις σχεδόν δεκαετίες ; Πως θα σκιαγραφούσατε το πορτραίτο αυτής της αλλαγής ;

Δεν έχω φύγει καθόλου τα τελευταία 30 χρόνια από την πόλη, μεγαλώνω και ζω μέσα στους ρυθμούς της. Επομένως είναι δύσκολο να επισημάνω τις  διαφορές. Πρέπει να αποστασιοποιηθείς από την πόλη σου για να τη σχολιάσεις. Φυσικά είναι τεράστιες οι εξωτερικές αλλαγές, είμαστε σε μια Αθήνα που φοβάσαι να κυκλοφορήσεις, η εγκληματικότητα είναι στο κόκκινο, μια πόλη που κάποτε την περπατούσες και τώρα πια δεν μπορεί να το κάνεις. Μια πόλη όμως είναι οι κάτοικοί της. Κι αν δεν φύγεις από την πόλη δεν σου είναι εύκολο να διαπιστώσεις τις ουσιαστικές αλλαγές που έχουν επέλθει στον κοινωνικό και αστικό ιστό της.

Ταξιδέψατε -τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό- με την παράσταση “Τα τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν”. Έναν μονόλογος, ο οποίος έχει την υπογραφή σας στη σκηνοθεσία, στη θεατρική διασκευή, αλλά και την ερμηνεία. Τι είναι αυτό που λάβατε εσείς από όλο αυτό το ταξίδι ; 

Είναι μια παράσταση που έχει ταξιδέψει σχεδόν παντού στην Ελλάδα, σε γεμάτα θέατρα. Τον περασμένο Απρίλιο παρουσιάστηκε στο Παρίσι, στο Theatre Municipal Berthelot και στο Audiorium Niedermeyer του Issy-Les-Moulineaux, με το κοινό φυσικά να είναι στην πλειοψηφία του γαλλόφωνο. Αισθάνθηκα υπερηφάνεια και συγκίνηση. Ιδίως όταν οι θεατές σηκώθηκαν όρθιοι για να χειροκροτήσουν, αυτή ήταν η μεγαλύτερη επιβράβευση που θα μπορούσα να έχω. Το ότι ένα κείμενο που αφορά την Ελλάδα, την ιστορία της Ελλάδας παιζόμενο στο εξωτερικό έχει μια τόσο μεγάλη ανταπόκριση και δημιουργεί τέτοια συγκίνηση, είναι μια φοβερή εμπειρία και είμαι ευγνώμων για αυτά τα συναισθήματα που έχω ζήσει. Έκλεισα την προηγούμενη εβδομάδα  (12.6.2019) για 3 παραστάσεις στη Νέα Υόρκη, με αγγλικούς υπέρτιτλους εκεί.

Είναι πολύ ωραίο ότι εκτός του ότι ταξιδεύω τα «Τα τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν» σε όλη την Ελλάδα, η παράσταση περνάει τα σύνορα με υπέρτιτλους ανάλογους με τη χώρα που πηγαίνω. Είναι μια δουλειά για την οποία έκανα εγώ τη θεατρική μεταφορά από το ομότιτλο βιβλίο, τη σκηνοθεσία και ενσαρκώνω την ηρωίδα, την Ανζέλ Κουρτιάν, που έχει γίνει πια κομμάτι της οικογένειας μου.