«Πόσο ζωντανοί είμαστε τελικά;»- Μια κουβέντα με τον Μιχάλη Μπαϊρακτάρη, για τα «Αισιόδοξα πτώματα»

 Σε έναν κόσμο όπου η εξουσία δεν πεθαίνει ποτέ,  ή τουλάχιστον αρνείται να πεθάνει, ο Μιχάλης Μπαϊρακτάρης μάς παραδίδει ένα έργο που σκάβει βαθιά στο πολιτικό, το υπαρξιακό και το ανθρώπινο.

Με τον προκλητικό τίτλο Αισιόδοξα Πτώματα, ο συγγραφέας υφαίνει μια αφήγηση που ισορροπεί ανάμεσα στον σαρκασμό και την υπαρξιακή αγωνία, τον ρεαλισμό της δημοσιογραφικής ματιάς και τη λογοτεχνική φαντασία. Το βιβλίο του είναι μια τομή στο παρόν, με ρίζες στο παρελθόν και βλέμμα στο μέλλον, ένα μέλλον στο οποίο οι «αισιόδοξοι νεκροί» επιδιώκουν να επιστρέψουν, όχι από νοσταλγία, αλλά για να συνεχίσουν το ατελείωτο έργο της εξουσίας.

Μιλήσαμε με τον συγγραφέα και δηγμοσιογράφο Μιχάλη Μπαϊρακτάρη για την έμπνευση πίσω από το βιβλίο, για τη γλώσσα που επιλέγει να χρησιμοποιεί, για τις πολιτικές και φιλοσοφικές προεκτάσεις του έργου του, αλλά και για το πώς η καθημερινότητα τροφοδοτεί την αστυνομική λογοτεχνία με τις πιο απρόβλεπτες αλήθειες. Ο Μιχάλης, δεν μασά τα λόγια του – και σε αυτή τη συνέντευξη, μας ξεναγεί στον κόσμο των Αισιόδοξων Πτωμάτων,  ενός κόσμου ενοχλητικά οικείου, που μας προκαλεί να σκεφτούμε: πόσο ζωντανοί είμαστε τελικά;

Πώς γεννήθηκε η ιδέα για τα "Αισιόδοξα Πτώματα"; Ήταν κάτι που κουβαλούσες μέσα σου καιρό ή προέκυψε ξαφνικά 

Το κουβαλούσα από τότε που κατανόησα την αδικία και από τότε που συνειδητοποίησα, και ενώ μεγάλωνα, ότι ήταν και είναι μια παρατεταμένη κατάσταση. Οι αισιόδοξοι υποψήφιοι νεκροί που περιγράφω, θέλουν να ζήσουν κι άλλο, κι άλλο. Να καταψυχτούν στην κρυογονική μονάδα και όταν η επιστήμη προχωρήσει να επανέλθουν στη ζωή να συνεχίσουν το έργο τους. Την άσκηση εξουσίας.      

Τι σημαίνουν για σένα  αυτά τα δύο αντίθετα φορτισμένα λόγια του τίτλου – «αισιόδοξα» και «πτώματα»; Πώς παντρεύονται τελικά στο βιβλίο;

Ο υπέρτατος υπαρξιακός φόβος του θανάτου συνδυαζόμενος με την εξουσία και το χρήμα. Τα αγοράζει και τα πουλάει όλα. Γιατί να μην μπορεί να αγοράσει χρόνο ζωής; Θεμελιώδες το ερώτημα. Αυτοί οι άνθρωποι βάζουν την επιστήμη να εργαστεί για πάρτη τους. Εκεί εναποθέτουν ελπίδες και όχι, για παράδειγμα, στην πίστη που είναι η τελευταία ελπίδα του φτωχού.

 Πόσο προσωπικά είναι τα κείμενα του βιβλίου; Κρύβεται πίσω τους ο Μιχάλης ή κάποιος άλλος;

Εντελώς και άλλοι… 

Ποιο ήταν το πιο δύσκολο σημείο για σένα κατά τη συγγραφή; Και αντίστοιχα, ποιο σου έφερε μεγαλύτερη χαρά;

Η συνοχή του θέματος. Η ανατροπή του. Και η συσχέτιση. Η συνέχεια με ομαλό και κατανοητό τρόπο. Αλλά αν παραστεί ανάγκη και με κώδικες που δεν κατανοούν μόνον οι σέχτες… Η μεγάλη χαρά έρχεται όταν στέλνεις το κείμενο στον εκδοτικό οίκο για την απαραίτητη διόρθωση και επιμέλεια. Εκείνη τη στιγμή νοιώθω σα να μεγάλωσα με επιτυχία ένα παιδί που τώρα φεύγει. Αλλά πάμε για το επόμενο βιβλίο και ό,τι ήθελε προκύψει.

Σε ποιον απευθύνονται τα «Αισιόδοξα Πτώματα»; Τι θα ήθελες  να νιώσει ή να πάρει ο αναγνώστης κλείνοντας το βιβλίο;

Στους αιώνιους «εραστές» του συστήματος και της εξουσίας που και σήμερα μας ταλαιπωρούν.

Να νιώσει , ο αναγνώστης, την ανάγκη του παρελθόντος ως καθοριστικό παράγοντα του μέλλοντος. Να φτύσει κατάμουτρα της ατυχία του και να αρπάξει την τύχη αυτός για να την διαμορφώσει. 

Η γλώσσα είναι ζωντανή, νευρώδης και ανατρεπτική. Ποιοι συγγραφείς ή καλλιτέχνες έχουν επηρεάσει το ύφος σου;

Μπορίς Βιάν. Ο Μπορίς Βιάν , (Boris Vian‎‎, Βιλ-ντ'Αβραί, 10 Μαρτίου 1920 - Παρίσι, 23 Ιουνίου 1959), γιατί  ήταν συγγραφέας αστυνομικών, τζαζίστας, τραγουδοποιός, ηθοποιός, μεταφραστής, μέλος της Παταφυσικής, (επιστήμη των φανταστικών λύσεων και των παρανοήσεων), και διευθυντής του τμήματος τζαζ της δισκογραφικής εταιρίας Philips. Ήταν αστός από τα γεννοφάσκια του και ανατροπέας του εαυτού του και της τάξης του.

Αν το βιβλίο ήταν μουσικό κομμάτι ή ταινία, ποιο θα ήταν;

Η αστυνομική λογοτεχνία σε πολλά σημεία μοιάζει με Τζαζ μουσική και λαμβάνει συγκλονιστικές μορφές μέσα από τους αυτοσχεδιασμούς και τις ανάγκες της στιγμής είτε πρόκειται για τον Κιθ Τζάρετ που αυτοσχεδιάζει στο πιάνο είτε για έναν «τρελαμένο» συγγραφέα που στιγματίζει την αδικία. Αν ήταν κινηματογραφικό θα προτιμούσα το All that Jazz  του 1979.

Δημοσιογράφος ή συγγραφέας; Πόσο βοηθάει το ένα το άλλο;

 Δημοσιογράφος πρώτα και ακόμα! Η καθαρότητα της γλώσσας του ρεπορτάζ μου επιτρέπει να γράφω βιβλία. Δεν το ξεχνάω αυτό.

Ο τίτλος προκαλεί. Το ίδιο και το περιεχόμενο. Υπάρχει πρόθεση να ταρακουνήσεις τον αναγνώστη;

Ναι. Ας θυμηθεί και ας μην ξεχνάει στο μέλλον. Να πάψει παντού και πάντα να περιμένει το καλό τέλος όπως συμβαίνει στον αμερικάνικο κινηματογράφο. Δεν υπάρχει καλό τέλος. Είναι μύθος που καλλιεργήθηκε, μεταξύ άλλων, για να μας αναγκάζει να μένουμε στ’ αυγά μας!

Δεν θα παντρευτούν όλα τα κορίτσια της οικογένειας επειδή ρίχνουν από το μπαλκόνι μπότες με νερό σε υποψήφιους γαμπρούς σαν τον λεγόμενο παλιό «καλό» Ελληνικό κινηματογράφο. Τι καλό είχε; Όλα ήταν μια ψευδαίσθηση, μια αισχρή αίσθηση ελπίδας που ποτέ δεν ερχόταν. Αλλά με θαυμάσιους ηθοποιούς που δυστυχώς περιορίστηκαν σε αυτήν την θεματολογία για το μεροκάματο.

Και μετά τα «Αισιόδοξα Πτώματα»; Τι νέο έρχεται;

«Το χρονικό ενός καταλόγου» ο τίτλος του νέου βιβλίου. Τι να περιμένει κανείς; Από εμένα όχι και τόσο σπουδαία πράγματα αλλά από την φαντασία ίσως. Αυτή έχει τρόπους να θωπεύει να ερωτεύεται, να ρισκάρει προκειμένου να μακιγιάρει με αισθητική ένα έγκλημα και την έρευνά του. Στο τέλος χύνει το μελάνι της στο χαρτί και ελπίζει ότι θα φτάσει μέχρι τον αναγνώστη. 

Γιατί επιμένεις στο αστυνομικό; Τι είναι αυτό που σε προκαλεί, στο συγκεκριμένο είδος;

Απεριόριστη ελευθερία στη θεματολογία. Έμπνευση από την καθημερινότητα τόσο την συνηθισμένη όσο και την άλλη που δεν βλέπουμε όλοι. Σε βάζει στα σταθερά βήματα που κάνει η κοινωνία και εσύ διαλέγεις: Να καυτηριάσεις τα μπροστινά η τα πισινά βήματα της;

Αλλά μπορείς να πεις εσύ στην κοινωνία τι να κάνει;

Οι δημαγωγοί μπορούν από την αρχαιότητα μέχρι και τώρα και στο μέλλον, εγώ αδυνατώ γιατί, πράγματι, δεν έχω τόση μαγκιά για να ξεγελάω κόσμο. Μπορεί να μην το θέλω. Δύσκολο ωστόσο. Κάποτε και οι πιο εντιμότατοι αρπάζουν από τα κέρατα την εξουσία και δεν ξεκολλάνε… Συμβαίνει.

Λίγα λόγια για το βιβλίο

To βιβλίο, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Το δόντι αποτελεί ένα έμμεσο πλην σαφές σχόλιο της νέου τύπου πραγματικότητας που βιώνουμε σε εγχώριο και παγκόσμιο επίπεδο. Μιας πραγματικότητας, ασφυκτικής, παράλογης αλλά και πρόσφορης για προβληματισμό και δράση.

Γιατί τα  «πτώματα» του Μπαϊρακτάρη  δεν είναι μόνο θύματα. Είναι και αφυπνισμένοι άνθρωποι που κουβαλούν ένα μήνυμα: πως η αλήθεια, η συνείδηση και η αντίσταση μπορούν να επιβιώσουν, ακόμα και όταν όλα μοιάζουν χαμένα.

Παράλληλα  το βιβλίο αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελεί έναν καθρέφτη του ίδιου του Μιχάλη. Αναδύονται μέσα από αυτό το εκρηκτικό του ταμπεραμέντο, η επαναστατική του ματιά, οι πολιτικές του πεποιθήσεις, ακόμη κι ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο πετάει στην παρέα τις ατάκες του.

Το μυθιστόρημα αποτελείται από 56 κεφάλαια και συνδυάζει την αφήγηση με τους διαλόγους, τους φιλοσοφικούς στοχασμούς, τα ιστορικά παραδείγματα και την κοινωνική προσέγγιση. Οι παράλληλες αφηγήσεις και οι διαφορετικοί χαρακτήρες λειτουργούν ως σχόλια πάνω στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα και τη γενικότερη κρίση αξιών.

Η δράση εκτείνεται από την Πάτρα και την Αθήνα, έως τη Βενετία, την Πάντοβα, το Μαυροβούνιο και την Ύδρα, αποκαλύπτοντας τη διεθνή διάσταση της εγκληματικότητας αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι «μικροί» άνθρωποι εγκλωβίζονται στις δίνες των «μεγάλων» συστημάτων.

Τα θέματα που πραγματεύεται είναι:

Η εξουσία και η Υποταγή (με σύμβολα όπως η γάτα και ο άνθρωπος),

Η δικαιοσύνη και η Εκδίκηση,

Η μνήμη και η ενοχή

Η κοινωνική ανισότητα και η διαφθορά,

Η φιλία και η μαθητεία ως αντίδοτα στην παρακμή.

Το βιβλίο είναι  μια τοιχογραφία της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας.  Ταξικές αντιθέσεις, πολιτική διαφθορά, κοινωνική ανασφάλεια, ανθρώπινη μοναξιά βαθιά ανάγκη για αξιοπρέπεια, αντίσταση και μνήμη.

Ο Μιχάλης, σχολιάζει τις παθογένειες της εποχής μας. Το κάνει με αναφορές στον Όμηρο, στον Θουκυδίδη, στον Μαρξ, ακόμη και στον Σαίξπηρ. Δημιουργεί ένα μωσαϊκό φιλοσοφικών ερωτημάτων: Ποιος είναι ο ρόλος της εξουσίας; Τι σημαίνει ελευθερία; Υπάρχει δικαιοσύνη χωρίς τιμωρία; Μπορεί η γνώση να είναι αντίδοτο στην παρακμή; Διατηρεί έναν αισιόδοξο τόνο παρά τη σκοτεινή θεματολογία, προτείνοντας την αναζήτηση της αλήθειας και της δικαιοσύνης ως στάση ζωής.

Τα «αισιόδοξα πτώματα»  είναι ένα βιβλίο που μας καλεί να δούμε μέσα του όχι μόνο τους άλλους, αλλά τον εαυτό μας. Τι φοβόμαστε; Τι ανεχόμαστε; Και τελικά, τι επιλέγουμε να υπερασπιστούμε;

Είναι κατ΄αυτό τον τρόπο, μια πρόκληση- πρόσκληση σε αυτογνωσία και στοχασμό.