Τρέχοντα Γλωσσολογικά ζητήματα

Το lock down μας ενόχλησε….. ο Έλληνας είναι  λεβέντης, μερακλής, τσίφτης, ασίκης, χουβαρντάς, ντόμπρος, μάγκας, μπεσαλής, καπάτσος, το ρίχνει στο χουζούρι και στο ραχάτι,  του αρέσει ο παράς, το κέφι και το γλέντι, άμα τον πιάσει ο σεβντάς ή ο νταλκάς για καμιά νταρντάνα γίνεται μπελάς και άμα τον χτυπήσει ντέρτι και σεκλέτι , τον πονάει ο ντουνιάς (όλες οι  λέξεις, τουρκικές, αλβανικές, ιταλικές, σλαβικές,  λέξεις που δηλώνουν πάθος). 

Ψωνίζεις από τον μπακάλη,  τον μανάβη,  τον χασάπη ή  το σούπερ μάρκετ (4 τούρκικες, 1 αμερικάνικη). 

Στο μπάνιο κλείνεις  την πόρτα, ανοίγεις το ντουλάπι, μπαίνεις στην μπανιέρα,   στο ντιβάνι κοιτάς  το ταβάνι , βγαίνεις στο χώλ, κατεβαίνεις με τον ασανσέρ, μπαίνεις στο τζίπ, πιάνεις  το βολάν, πατάς  γκάζι, κοιτάς  από το παρμπρίζ… 

Φοράς πιτζάμες, παντελόνι, γραβάτα, σμόκιν, σλιπ, μπόξερ, κυλότα, σουτιέν, βρακί, μαγιό, ζιβάγκο, πουλόβερ, τζάκετ, κασκόλ, ζακέτα, πουκάμισο, μπουφάν, παπιγιόν, κραγιόν, περούκα, μπλούζα, καπαρντίνα, κάπα, τραγιάσκα, καπέλο, κάλτσα, μπότα, γάντια, γιλέκο, γαλότσα, κολάν, φούτερ κλπ (τρείς εξαιρέσεις που είναι λέξεις ελληνικές: η ζώνη (ζώννυμι), τα γυαλιά (ὕαλος), το ρολόι (ὡρολόγιον)!

Πολλά επίθετα μας: Λέπουρας ( στα βλάχικα l’epure=λαγός) ; Γκίζας (στα βλάχικα giza = μυζήθρα) ; Κούγιας (στα σλάβικα= πεταλωτής) ; Ζολώτας (στα ρώσικα zoloto= χρυσάφι); Καμμένος (στα σλάβικα kamen= πέτρα) ; Λαφαζάνης (στα περσικά= φλύαρος); στα τούρκικα: Μπούκουρας= όμορφος ; Σεφερλής= πολεμιστής ; Μπουρνάζος = μυταράς ; Ασλάνης, aslan = λιοντάρι ; Καβάφης= τσαγκάρης, Κεντέρης= λυπημένος, Κοντζιάς= μεγαλόσωμος (έτσι λέμε κοντζάμ άνδρας)….

Μέχρι και η περιοχή μας, Βαλκάνια  Τούρκικη λέξη «μπαλκάν»=balkan = υψηλή δασώδης οροσειρά, στα Ελληνικά το σωστό είναι Χερσόνησος του Αίμου,  σε όλες τις βαλκανικές χώρες υπάρχει η τούρκικη λέξη «άιντε» κληροδότημα του κοινού οθωμανικού παρελθόντος,  το άτι, λες τι όμορφη Ελληνική ποιητική λέξη  και αυτή τουρκική ăt=άλογο! 

Η παρουσία τόσων ξένων λέξεων στην γλώσσα μας φυσικό παρεπόμενο  της ιστορίας μας και της πολιτιστικής μας ταυτότητας, η χώρα μας με την μοναδική της θέση σταυροδρόμι πολιτισμών και  πέρασμα κατακτητών με  τους Έλληνες δαιμόνιους έμπορους και ταξιδιώτες να αφομοιώνουν εύκολα και για  πρακτικούς σκοπούς!

Όπως είμαστε περήφανοι για την επίδραση της ελληνικής στις ξένες γλώσσες (η πλειοψηφία των επιστημονικών όρων είναι ελληνικής προέλευσης ), έτσι δεν πρέπει  να μεμψιμοιρούμε για τις ξενόφερτες λέξεις. Η γλώσσα είναι ζωντανός οργανισμός  και οφείλει να εντάσσει  καινούργιες λέξεις χωρίς κόμπλεξ και γεροντοκορισμούς , αλλιώς θα αφυδατωθεί.  Κάποιες  θα τις απορροφήσει, κάποιες άλλες θα τις εκτοπίσει. Εμείς οι ίδιοι αποφασίζουμε με την πάροδο του χρόνου τι θα κρατήσουμε,  χωρίς να είναι προβλέψιμο  ποιες λέξεις θα επικρατήσουν και ποιες θα χαθούν, δεν λέμε «Δίσκος Οπτικής Ανάγνωσης», προτιμάς το CD, μέχρι να πείς   «προσοxή γεωργικός ελκυστήρας» σε έχει πατήσει το «τρακτέρ», πιο εύκολο το «τράμ» από  «τροχιοδρόμος», αν ζητήσεις "αμφίψωμο" μην περιμένεις να φας σάντουιτς!

Μερικές φορές το να επικρατήσει μια ξένη λέξη μπορεί να είναι και το πιο σωστό λόγω της ιστορικής της προέλευσης.  Τον 19ο αιώνα εργάτες  έριχναν ως διαμαρτυρία στα γρανάζια των μηχανών ξυλοπάπουτσα=sabots, έτσι προέκυψε το σαμποτάζ,  καλύτερη από την αντίστοιχη ελληνική,  το σαμποτάζ το λες και δολιοφθορά, το ρήμα όμως, δολιοφθορεύω? 

Τα ίδια και για το μποϊκοτάζ, η λέξη από τον Άγγλο Λόρδο Μπόικοτ (Boycott) που  όταν το 1879 έκανε  έξωση σε Ιρλανδούς αγρότες εκείνοι αρνούνταν  και να του μιλήσουν, και τα δυο ρήματα σαμποτάρω και μποϊκοτάρω, χρήσιμα και με ιστορικές αναφορές, άλλες λέξεις με καλλιτεχνική προέλευση π.χ το «αλαλούμ»  από τον Αρχοντοχωριάτη του Μολιέρου, το «ριφιφί» από την ταινία του Ζυλ Ντασσέν κ.α. 

Με το ζόρι ελληνοποίηση ξένων λέξεων μπορεί να γίνει και κωμικοτραγική π.χ Shake=πάλλω και Spear=έγχος, αν πεις Εγχέσπαλος ποιος θα καταλάβει ότι αναφέρεσαι στον Σαίξπηρ! 

Ας  αφήσουμε τους χρήστες , εμάς τους ίδιους δηλ να κρίνουμε τι θα κρατήσουμε και τι θα απορρίψουμε, αν μια λέξη ξενόφερτη δεν είναι φιλική για τον χρήστη είναι αχρείαστη και θα ξεχαστεί.

Το κακό δεν είναι η είσοδος ξένων λέξεων αλλά η άγνοια και η κακομεταχείριση της ελληνικής. Για  μια δεκαετία προσπαθούσαμε να πείσουμε ότι το ελληνικό χρέος είναι «βιώσιμο»,  που σημαίνει να επιβιώσει, να επιζήσει, να συνεχίσει να υπάρχει,  αυτό λοιπόν θέλαμε? μιλάμε για βιώσιμη επιχείρηση, βιώσιμη λύση του Κυπριακού, αλλά όχι για βιώσιμο χρέος αλλά «διαχειρίσιμο» ή «εξυπηρετήσιμο»

Μακάρι να γνωρίζαμε τον πλούτο της γλώσσας μας. Στο Ιστορικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής (ΙΛΝΕ), μόνο οι σημασίες του  «διαβάζω» καταλαμβάνουν  πέντε  σελίδες, μακάρι να τις ξέραμε! 

Με τον κορωνοιό,  ναι μεν το ρίξαμε στο lock down, take away και click away αλλά μην ξεχνάμε  ότι η πιο δημοφιλής λέξη στον κόσμο εδώ και ένα χρόνο είναι ελληνική, pandemic, πανδημία!

Τι ωραία λέξη, παν + δήμος,  με τη συμμετοχή όλου του λαού, πάνδημο το συλλαλητήριο, πάνδημη κηδεία, πάνδημος ο εορτασμός, η Αφροδίτη Πάνδημος που αντιπροσωπεύει τον γήινο, σαρκικό, αισθησιακό έρωτα!  

Μακάρι να έχομε πάνδημη συμμετοχή στον εμβολιασμό για το πάνδημο καλό! 

« λαός που δεν υπερασπίζεται τη γλώσσα του,  ετοιμάζεται  να υποδουλωθεί».