Η Αρετή Γρηγοράτου αφηγείται στο thebest ταξίδια ζωής με τους γιατρούς χωρίς σύνορα

Με τι ασχολείστε; Μιλήστε μας λίγο για εσάς…

Από το 2010 εργάζομαι σε αποστολές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα σε όλο τον κόσμο. Αυτή τη στιγμή βρίσκομαι στην Ελλάδα και εργάζομαι στην αποστολή των Βαλκανίων για το προσφυγικό. Όταν ξεκινούσα πριν από χρόνια να δουλεύω με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα δεν μπορούσα να φανταστώ ότι θα ερχόταν η στιγμή που και στην Ελλάδα θα συνέβαινε μία ανθρωπιστική κριση τέτοιας κλίμακας που θα ήταν απαραίτητη η συνδρομή της οργάνωσης.

Πώς πήρατε την απόφαση να ταξιδέψετε με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα; Ποιες συγκυρίες σας οδήγησαν εκεί;

Πάντα επιθυμούσα να ταξιδέψω, να γνωρίσω άλλα μέρη και ανθρώπους, βοηθώντας παράλληλα στα πλαίσια των δυνατοτήτων μου. Σαν απόφοιτος οικονομικού (και όχι ιατρικού/παραϊατρικού) κλάδου δεν είχα σκεφτεί ότι ήταν κάτι που θα μπορούσα να κάνω επαγγελματικά και μακροπρόθεσμα. Τότε σαν όνειρο μέσα στο μυαλό μου ήταν να το δοκιμάσω εθελοντικά καποια στιγμή στη ζωή μου.

Σε μία καλή συγκυρία, επισκεπτόμενη την επίσημη ιστοσελίδα της οργάνωσης www.msf.gr για να κάνω μία δωρεά στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα είδα ότι αναζητούσαν και διοικητικό προσωπικό και αμέσως έστειλα το βιογραφικό μου. Πήγα σε μία ενημερωτική συνάντηση στα γραφεία της οργάνωσης στην Αθήνα και μετά το τέλος της ήμουν σιγουρη ότι αυτό ήθελα. Πέρασα την διαδικασία των συνεντεύξεων και κάπως έτσι ξεκίνησα με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα, σχεδόν 10 χρόνια πριν.

Πώς αντέδρασαν οι δικοί σας άνθρωποι και πώς το διαχειρίζονται μέχρι σήμερα;

Ήταν μία έκπληξη για την οικογένεια και τους φίλους μου, και σίγουρα αντέδρασαν θετικά βλέποντας τον ενθουσιασμό μου, αλλά και με κάποιους μικρούς ενδοιασμούς για αυτό το νέο, άγνωστο βήμα. Μετά από τόσα χρόνια νομίζω είναι δεδομένο για τους δικούς μου ανθρώπους ότι συχνά ταξιδεύω σε διάφορες (ενίοτε άγνωστες σε κάποιους από εμάς) χώρες λόγω κάποιας ανθρωπιστικής κρίσης.

Τι σκέψεις κάνατε πριν κάνετε το πρώτο σας ταξίδι;

Θυμάμαι την ανυπομονησία και τον ενθουσιασμό μου, και παρότι δεν είχα ενδοιασμούς για το αν θέλω ή όχι να το δοκιμάσω, είχα κάποιες μικρές ανησυχίες: Πώς θα είναι η ζωή στη χώρα που θα πάω, πώς θα είναι η δική μου καθημερινότητα στην αποστολή, οι συνθήκες διαβίωσης, οι προκλήσεις στη δουλειά, η ασφάλειά μου, αν θα μπορέσω να διαχειριστώ όλες αυτές τις αλλαγές και τις καταστάσεις που βίωνε ο πληθυσμός που υποστηρίζαμε. Από τις πρώτες μέρες κιόλας στην αποστολή, παρότι ήταν όλα πολύ καινούρια, ένιωσα υποστήριξη από την ομάδα εκεί και ήξερα ότι θα είναι μια δύσκολη αλλά «καλή» αποστολή...

Πότε κάνατε λοιπόν το πρώτο σας ταξίδι και τι θυμάστε από αυτό;

Έφυγα για την Αϊτή τον Δεκέμβριο του 2010, σε μία επείγουσα παρέμβαση για την επιδημία χολέρας που είχε ξεσπάσει λίγους μήνες μετά τον σεισμό που έπληξε την πρωτεύουσα της χώρας. Θυμάμαι τις πρώτες εικόνες όταν προσγειώθηκα στο μισοδιαλυμένο αεροδρόμιο του Πορτ Ο Πρενς, το ταξίδι μέχρι να φτάσω οδικώς στο πρόγραμμά μας σε μία επαρχία της Αϊτής με όλες τις καινούριες εικόνες: η φύση, οι μικρές καλύβες, οι γυναίκες που κουβαλώντας τα μωρά τους στην πλάτη έπλεναν ρούχα σε ποτάμια, τα παιδιά να παίζουν και να τρέχουν ξυπόλητα αλλά χαρούμενα.

Την πρώτη επίσκεψή μου στην ιατρική μας δομή, που αποτελούνταν από τεράστιες σκηνές, την γνωριμία μου με την ομάδα μας, που κάποιες βδομάδες αργότερα θα γίνονταν οι εκεί φίλοι μου. Τις αναταραχές λόγω των επερχόμενων εκλογών και τα επιπλέον μέτρα ασφαλείας εκείνο το διάστημα. Την αίσθηση της ομάδας και την κούραση στο τέλος κάθε μεγάλης ημέρας. Τα πρώτα μου Χριστούγεννα σε αποστολή, μακριά από τους δικούς μου, αλλά μαζί με άλλους ανθρώπους που πλέον θεωρούσα φίλους μου. Τα ανάμεικτα συναισθήματα στο κλείσιμο του προγράμματος (όταν το τοπικό σύστημα υγείας μπορούσε πλέον να διαχειριστεί τα μειωμένα κρούσματα χολέρας).

Σε πόσες αποστολές έχετε συμμετάσχει και μέχρι πού θέλετε να φτάσετε;

Έχω συμμετάσχει σε 16 αποστολές. Δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος στόχος, δε θα πω για παράδειγμα μετά τις 20, έφτασα και σταματάω. Ελπίζω να συνεχίσω να το κάνω για όσο μπορώ και θέλω και για όσο μπορώ να προσφέρω στην οργάνωση μέσα από τη δουλειά μου στο πεδίο.

Ποιος ακριβώς είναι ο ρόλος σας και οι δυσκολίες μέσα σε αυτές τις αποστολές;

Έχοντας σπουδάζει Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων, ξεκίνησα σαν Διαχειρίστρια Οικονομικών και Ανθρώπινου Δυναμικού, ενώ αργότερα ήμουν Συντονίστρια Ανθρώπινου Δυναμικού και τα τελευταία δύο χρόνια Υπεύθυνη Ανάπτυξης Προσωπικού. Οι επαγγελματικές δυσκολίες και προκλήσεις είναι πολλές και διαφορετικές κάθε φορά αφού μιλάμε για διαφορετικές κάθε φορά χώρες, με διαφορετικές θρησκείες, κουλτούρες και νομοθεσίες. Επίσης διαφορετικού τύπου παρεμβάσεις: αλλιώς ακολουθούνται οι διαδικασίες σε μια παρέμβαση σε εμπόλεμη ζώνη και αλλιώς σε μία παρέμβαση για την επιδημία του Έμπολα.

Υπήρξαν στιγμές που φοβηθήκατε, που τρομάξατε ή που σκεφθήκατε να εγκαταλείψετε;

Έχοντας κάνει αποστολές σε διαφορετικά περιβάλλοντα (συγκρούσεις, μέρη με δυσκολία πρόσβασης, φυσικές καταστροφές, επιδημίες, κ.α.) σίγουρα υπήρξαν στιγμές που ένιωσα φόβο, και αυτή είναι άλλωστε και η φυσική αντίδραση σε μία κατάσταση έξω από τα δεδομένα μας. Ένιωθα όμως πάντα τη σιγουριά των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, μίας οργάνωσης που έχει καταφέρει να έχει πρόσβαση σε δύσκολα περιβάλλοντα, αλλά έχει και τον σεβασμό των τοπικών αρχών των διαφόρων χωρών, όπου δραστηριοποιείται μέσω της ουδετερότητας, της αμεροληψίας και της ανεξαρτησίας που τη διέπει, αλλά και των αυστηρών πρωτοκόλλων ασφαλείας που εφαρμόζονται σε κάθε αποστολή.

Ποια είναι μία ιστορία των αποστολών που δεν θα ξεχάσετε;

Υπάρχουν πολλές στιγμές και ιστορίες από τις αποστολές που δε θα ξεχάσω ποτέ. Θυμάμαι την πρώτη μου αποστολή σε πρόγραμμα για τον Έμπολα, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό το 2012, όπου η ιατρική μας ομάδα χρησιμοποιούσε έναν μεγάλο τοίχο στο γραφείο μας για να αναπαριστά διαγραμματικά την ιχνηλάτηση των κρουσμάτων. Τα ονόματα των ασθενών γράφονταν σε άλλο χρώμα χαρτόνι, αν κάποιος επιβεβαιωμένος φορέας παρέμενε θετικός, όταν έβγαινε αρνητικός και μπορούσε να επιστρέψει στο σπίτι του ή σε περίπτωση θανάτου. Κάθε φορά λοιπόν που η ιατρική μας ομάδα πλησίαζε τον τοίχο με ένα γραμμένο χαρτόνι σταματούσαμε ό,τι κάναμε και γυρίζαμε όλοι προς τον τοίχο για να δούμε για ποιόν ασθενή ήταν και ποια ήταν η έκβαση, ή αν υπήρξε καινούριο κρούσμα.

Δυστυχώς αρκετές φορές δεν ήταν αυτό που ελπίζαμε. Οι φορές όμως που κάποιος έπαιρνε εξιτήριο ήταν πάντα μια μικρή γιορτή για εμάς στο γραφείο, που συζητούσαμε για την επιστροφή του. Όταν για παράδειγμα μία ασθενής γύρισε πίσω στα δύο της παιδιά που για όσο καιρό νοσηλευόταν είχε αναλάβει να προσέχει η αδερφή της ή για ένα μικρό, φοβισμένο, από τους ανθρώπους με τις στολές που κυκλοφορούσαν μέσα στην δομή, αγόρι που μετά από καιρό βγήκε αρνητικό στον ιό και θα γύριζε στην οικογένειά του, μαζί με το παιχνίδι που του είχε δώσει η ιατρική μας ομάδα κατά την νοσηλεία του και ανυπομονούσε να το δείξει στα αδέρφια και τους φίλους του. Έμεινα σε αυτή την αποστολή μέχρι το τέλος της παρέμβασης, όταν κηρύχθηκε επίσημα το τέλος της πανδημίας. Στον τοίχο μας δεν υπήρχαν νέα ενεργά κρούσματα για 21 ημέρες. Η στιγμή που ξεκολλούσαμε τα χαρτόνια από τον τοίχο, λίγο πριν αδειάσουμε το γραφείο μας και κλείσουμε το πρόγραμμα, ήταν πολύ φορτισμένη για όλη την ομάδα, γιατί το κάθε όνομα αντιπροσώπευε για εμάς έναν άνθρωπο και την ιστορία του.

Πώς είναι να έρχεται κανείς αντιμέτωπος με τον ανθρώπινο πόνο σε όλο τον κόσμο; Είναι κάτι που συνηθίζεται;

Για εμένα, που είχα την τύχη να μεγαλώσω στο «προστατευμένο» περιβάλλον μίας χώρας όπως η Ελλάδα, ήταν αρχικά ένα μεγάλο σοκ. Με τον καιρό κάπως συνηθίζεται και γίνεται κατά κάποιο τρόπο κομμάτι της καθημερινότητας (είναι η προσαρμοστική ικανότητα του ανθρώπου) αφήνοντας όμως πάντα μια πικρία και μία αίσθηση αδικίας. Πολλές φορές επανέρχεται η ερώτηση: σε μια τόσο μεγάλη κρίση που μας ξεπερνά, τι θα καταφέρει να αλλάξει μια παρέμβαση για παροχή ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης; Και όμως, ακριβώς σε μία τέτοια κατάσταση είναι που η παραμικρή παρέμβαση μπορεί να σώσει ζωες.

Πώς σας άλλαξαν αυτά τα ταξίδια; Τι σας δίδαξαν και τι σας βοήθησαν να δείτε;

Δεν μπορώ να πω με σιγουριά πώς με άλλαξαν αφού δεν μπορώ να ξέρω πώς θα ήμουν σήμερα αν δεν τα είχα κάνει. Νομίζω πως ένα μεγάλο κομμάτι του χαρακτήρα μου πλάστηκε μέσα από αυτές τις εμπειρίες. Σίγουρα είδα, έζησα και έμαθα πολλά, γνώρισα υπέροχους ανθρώπους και είδα πολύ ανθρώπινο πόνο αλλά και ελπίδα.

Έχετε σκεφτεί να καταγράψετε και να παρουσιάσετε, κάποια στιγμή, όσα έχετε ζήσει με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα;

Η αλήθεια είναι πως όχι.

Τι ονειρεύεστε για το μέλλον;

Θα ήθελα να μπορώ να ονειρευτώ έναν κόσμο που οι ανθρωπιστικές παρεμβάσεις θα οφείλονται μόνο σε φυσικές καταστροφές και επιδημίες και όχι σε ανθρωπογενείς καταστροφές, αλλά δυστυχώς αυτό φαντάζει ουτοπικό. Κάτι που θα μπορούσα ίσως να ονειρευτώ είναι έναν κόσμο που οι ανθρωπιστικές οργανώσεις θα έχουν την δυνατότητα πρόσβασης για κάθε απαραίτητη παρέμβαση.