Τα Συμβούλια Ιδρύματος απέτυχαν στην πράξη

Με αφορμή τη συζήτηση για τα Συμβούλια Ιδρύματος των πανεπιστημίων θα ήθελα, ύστερα από τρία χρόνια δοκιμασίας του Νόμου Διαμαντοπούλου στην πράξη, να μεταφέρω τις απόψεις μου από την εμπειρία μου στην εφαρμογή του.

Λίγο πριν από την κατάθεση του νόμου, με άρθρο μου που δημοσιεύθηκε στα «Νέα», στις 11 Αυγούστου 2011, υποστήριξα την αναγκαιότητα της ύπαρξης Συμβουλίου Ιδρύματος για τα πανεπιστήμια, το οποίο θα συμπλήρωνε το έργο των πρυτανικών αρχών, θα ασκούσε εποικοδομητική εποπτεία και θα συνέβαλλε στην προσέλκυση πόρων και κατάλληλου ανθρώπινου δυναμικού για τη στελέχωσή του. Η ακαδημαϊκή μου διαδρομή και εμπειρία ιδιαίτερα από πανεπιστήμια στον Καναδά και στις ΗΠΑ με έκανε τότε να πιστεύω ότι τα Συμβούλια θα μπορούσαν να φέρουν μιαν αύρα τεχνολογίας και προόδου και μιαν αλλαγή προς το καλύτερο για τα πανεπιστήμιά μας.

Θεωρητικά το Συμβούλιο Ιδρύματος θα βοηθούσε το πανεπιστήμιο, ωστόσο τα προβλήματα δεν άργησαν να εμφανιστούν.

Συγκεκριμένα, τα Συμβούλια Ιδρύματος υποχρεωμένα από τον νόμο για την προεπιλογή των τριών ικανότερων εκ των υποψηφίων για τη θέση του πρύτανη απέκλειαν πολλές φορές διακεκριμένους ερευνητές που τεκμηριωμένα είχαν όλα τα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα, ως προς το επιστημονικό έργο και τη διοικητική εμπειρία για να τεθούν στην κρίση της πανεπιστημιακής κοινότητας. Προχωρούσαν στην επιλογή βάσει προσωπικών προτιμήσεων και χωρίς αντικειμενική αξιολόγηση των υποψηφίων για το έργο τους και τη διοικητική τους εμπειρία.

Ενα παράδειγμα αποτελεί το Πανεπιστήμιο Πατρών, όπου αντί να προεπιλεγούν τρεις υποψήφιοι πρυτάνεις επιλέχθηκαν μόνο δύο υποψήφιοι εκ των τεσσάρων με την ψήφο εξωτερικών μελών, οι οποίοι δεν είχαν σαφή εικόνα της πραγματικότητας και των προσόντων των υποψηφίων ή είχαν τις προτιμήσεις τους. Καθηγητής από τη Γερμανία επιλέγοντας μόνο δύο από τους τέσσερις και όχι τρεις καθόρισε ποιος θα είναι ο πρύτανης του Πανεπιστημίου Πατρών. Ο καθηγητής σε ερώτηση μέλους του Συμβουλίου για τις συμπεριφορές του απάντησε: «Ας μη με επιλέγατε».

Επιπροσθέτως, η υποκειμενικότητα της κρίσης των μελών του Συμβουλίου Ιδρύματος και ιδιαίτερα της κρίσης των εξωτερικών μελών - ακόμα κι αν είναι διακεκριμένοι και κορυφαίοι ερευνητές στο πεδίο τους -, καθώς έχουν εκ των πραγμάτων ελάχιστη γνώση και επαφή με την ελληνική πανεπιστημιακή πραγματικότητα, καθιστά έωλη την απόφασή τους. Προφανώς θα έπρεπε οι υποψήφιοι για τη θέση του πρύτανη να εκτίθενται στην κρίση της πανεπιστημιακής κοινότητας, όλων των μελών ΔΕΠ. Οι φοιτητές, εφόσον έχουν την κατάλληλη ενημέρωση για την υποψηφιότητα, μπορούν να συμμετέχουν στην ψηφοφορία με ένα μικρό ποσοστό, όπως είχε γίνει στις προτελευταίες πρυτανικές εκλογές, πριν από την εφαρμογή του Νόμου Διαμαντοπούλου.

Προσωπικά, ζήτησα από δύο διακεκριμένους ερευνητές του εξωτερικού να συμμετάσχουν στη συγκρότηση του Συμβουλίου Ιδρύματος πιστεύοντας ότι θα μπορούσαν να μεταφέρουν το κλίμα και την ατμόσφαιρα δημιουργίας των μεγάλων πανεπιστημίων στις ΗΠΑ, όπου υπηρετούν. Παρά την επιθυμία τους και τις μεγάλες προσπάθειές τους, ήταν αδύνατον να συμβάλουν με τις ιδέες τους και να μεταφέρουν την ανανέωση που όλοι ελπίζαμε. Δυστυχώς βρέθηκαν σε μια ελληνική πραγματικότητα και σε μια κουλτούρα εντελώς διαφορετικές από τα πανεπιστήμια από τα οποία προέρχονται και οι οποίες δεν αλλάζουν. Η ελληνική πραγματικότητα των πανεπιστημίων δυστυχώς καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από «παρέες» που επιθυμούν να τα διοικούν και τελικά να αποφασίζουν τη μοίρα τους και την πορεία τους. Στο Πανεπιστήμιο Πατρών υπήρξαν παραιτήσεις μελών του Συμβουλίου Ιδρύματος, απογοητευμένα για την ανυπαρξία του, ενώ άλλα εξωτερικά μέλη παραμένουν αδρανή και αδιάφορα σε μια πραγματικότητα που δεν μπορούν να αλλάξουν. Το Συμβούλιο Ιδρύματος, με εξωτερικά μέλη τα οποία δεν γνωρίζουν την ανθρωπογεωγραφία και την ελληνική πραγματικότητα και τα οποία ενημερώνονται σε συνεδριάσεις του ΣΙ με τηλεδιασκέψεις σε αραιά διαστήματα, ήταν αδύνατο να πετύχει τους στόχους του.

Υστερα από τρία χρόνια ενός πειράματος στην Παιδεία, είναι πλέον σαφές ότι τα Συμβούλια Ιδρύματος απέτυχαν, και μάλιστα παταγωδώς, στον ρόλο τους που ήταν κυρίως οι νέες ιδέες και η προσέλκυση πόρων στα πανεπιστήμια, καθώς και η προσέλκυση διακεκριμένων ερευνητών από το εξωτερικό για τη θέση του πρύτανη. Απεναντίας οδήγησε σε τριβές με τις πρυτανικές αρχές και σε αδιέξοδα σε καίρια ζητήματα του πανεπιστημίου. Το έργο των Συμβουλίων Ιδρύματος ως προς τους στόχους τους είναι μηδαμινό.

Πρέπει άμεσα να καταργηθούν επίμαχα σημεία στον νόμο-πλαίσιο, όπως η προεπιλογή των υποψήφιων πρυτάνεων, ως μια αιτία ανωμαλίας για το πανεπιστήμιο. Η πανεπιστημιακή κοινότητα στην Ελλάδα απαιτεί να καταστούν άκυρες όλες οι μέχρι σήμερα πρυτανικές εκλογές, με τον νόμο που ισχύει, και να επαναληφθούν χωρίς την προεπιλογή και με την άμεση κρίση όλων των μελών ΔΕΠ.

Ως ένα μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας, υποστηρίζω την άμεση αναπροσαρμογή του νόμου και την προκήρυξη πρυτανικών εκλογών με άμεση και καθολική ψηφοφορία όλων των μελών ΔΕΠ.

Ο κ. Γιάννης Ματσούκας είναι καθηγητής Χημείας στο Πανεπιστήμιο Πατρών.