Λεύκωμα… Διαδρομή… Κύματα….Γράμματα….Φαντασία…

Λεύκωμα

Της Μάιρας Κουλουμπη

Όλα ξεκίνησαν από ένα ευγενικά γραμμένο sms... καλησπέρα σας... θα θέλατε να γράψετε ένα κείμενο για την Πάτρα, την δίκη σας, των περασμένων δεκαετιών... Αυτό ήταν... αστροπελέκι... και χωρίς να το πολυσκεφτώ είπα Ναι... Θαλασσοταραχή στο κεφάλι μου εικόνες άπειρες, συναισθήματα πολλά... μέχρι που άρχισα να γράφω και οι λέξεις να τρέχουν ασταμάτητα προσπαθώντας να τις τιθασεύσω..... Ναι λοιπόν γεννήθηκα στην Πάτρα σε μια άλλη Πάτρα όμως... στην παλιά, την Άνω πόλη στη συνοικία Ευγενών και Πριγκίπων.... με το τουρκικό όνομα—που μόνο αυτό έχει μείνει ίδιο—στα Ταμπάχανα....

Όταν γεννήθηκα ήμουν το τρίτο παιδί στην οικογένεια... Η αδελφή μου πήρε το όνομα της μητέρας της μητέρας μου που δεν την γνώρισε γιατί ήταν πολύ μικρή όταν πέθανε... Πολυτίμη... Ο αδελφός μου Μιχάλης... Εγώ έπρεπε να πάρω δικαιωματικά πλέον το όνομα της νόνας μου, της μητέρας του πατέρα μου.... Μαρία... της κρητικιάς... Ήταν όμως η εποχή που ήταν η ταινία της εποχής Η γέφυρα της αμαρτίας, με τη Βίβιαν Λι και τον Ρόμπερτ Τέιλορ.... Η πρωταγωνίστρια ήταν μια Μάϊρα.... και η μάνα μου ξετρελάθηκε η καημένη... Κι έτσι άρχισε η ιστορία μου... δεν με είπαν ποτέ Μαρία... με την πρόφαση του αναγραμματισμού....

Το σπίτι μας ήταν σημείο αναφοράς εκεί που τελείωνε η Γερμανού.... διώροφο με την σκάλα την εξωτερική που κατέληγε σε μια βεράντα με κληματαριά, αγιόκλημα και γιασεμί!!! Τίποτα το σπουδαίο... μόνο γεμάτο από συναισθήματα αγάπης.... Το σχολείο μας ήταν το συγκρότημα Γλαράκη που ποτέ δεν έμαθα γιατί το έλεγαν έτσι....

Μια γειτονιά ζωντανή με ήχους και μνήμες γεμάτη.... Του κυρ Βαγγέλη του γαλατά που ερχόταν από το Μπεγουλάκι με την άμαξα να μοιράσει το γάλα κάθε πρωί και μένα να τον περιμένω να με πάει καμιά βόλτα.... Του παγοπώλη που έφερνε τις παγοκολώνες για τα ψυγεία μας τυλιγμένες σε λινάτσα... Του μπακάλη μας του κυρ Κώστα του Γιαννάκη, κάτω από το σπίτι μου με τα προϊόντα όλα χύμα γύρω-τριγύρω σε μια καταπληκτική τάξη-αταξία....

Σακιά με όσπρια όλων των ειδών, μπακαλιάρος παστός στα ξύλινα κασόνια, κουτιά με μπαχαρικά, ράφια με κονσέρβες, ροστμπίφ και ζαμπονάκια, μακαρόνια Μίσκο, που ήταν στη μόδα τότε.... και δεν έλειπε το βαρέλι της φέτας, το κεφάλι κεφαλοτύρι, και το σαλάμι από τη Λευκάδα! Υπέροχοι γείτονες με τις πόρτες πάντα ανοιχτές... σαν μια αγκαλιά!

Η Αγία Παρασκευή λίγο πιο πίσω από το σπίτι μας.... η αναφορά μας πάντα σε όλα τα δύσκολα.... Αγία μου Παρασκευή.... Τα χρόνια τα πρώτα πέρασαν γλυκά, εύκολα με παιχνίδια στους δρόμους ξέγνοιαστα... με την αναμονή της Κυριακής να πάω με τον πατέρα στην Ευαγγελίστρια, πάνω στον γυναικονίτη που ήταν μαέστρος και διηύθυνε τη χορωδία... Μοίραζα τις παρτιτούρες στους χορωδούς και περίμενα να τον ακούσω με τα μάτια κλειστά να απαγγέλει μελωδικά τον Απόστολο της κάθε εβδομάδας μελοποιημένο από τον ίδιο!!!

Η συνέχεια ήταν απόλαυση σκέτη...... Στην πλατεία Γεωργίου στην Αίγλη για κέρασμα και το καλοκαιράκι στο μώλο στο Φάρο για υποβρύχιο.... Αν ήμουν και πιο τυχερή με το καϊκάκι στην Τερψιθέα για μπάνιο... Ζωάρα........ Δίπλα μας η πλατεία Μαρούδα ήταν η πλατεία των θαυμάτων το καλοκαίρι.... Ο ωραιότερος θερινός σινεμάς για μας, μέσα στα αρώματα των γιασεμιών και τα αγιόκληματα στους φράχτες γύρω γύρω, η Όαση, όνομα και πράγμα... Λίγο πιο πέρα καραγκιόζης και κουκλοθέατρο και κατά καιρούς θεατρικά μπουλούκια που μας χάριζαν την ομορφιά του θεάτρου στο μέτρο που μπορούσαν μα για μας ήταν η καλύτερη διασκέδαση... Γύρω στα δέκα μου όταν είχα αρχίσει να μεγαλώνω κάπως, ο πατέρας αποφάσισε πως πρέπει να μπω στο πνεύμα του εμπορίου, λες και θα με άφηνε συνεχιστή της επιχείρησης στο Μαρκάτο..... Έτσι ξεκίνησε λοιπόν η εποχή του Μαρκάτου για μένα... Ερμού 90 κάτω από την πλατεία... ξεκίνησα την εμπορική μου καριέρα... Έξω από το μαγαζί μας μου έβγαζε στις διακοπές που δεν είχα σχολείο ένα τραπεζάκι με κάλτσες... Ομολογώ δεν ήταν και το καλύτερό μου... προτιμούσα να ήμουν μέσα και να πουλάω τραγιάσκες, ντρίλια Μουταλάσκη και Αιγαίον.

Κι έφτασε ο καιρός να πάω στο Γυμνάσιο.... Το θρυλικό Ά Γυμνάσιο Θηλέων.... Καθημερινή διαδρομή η Γερμανού.... Ο δρόμος που μας συνδέει με την πραγματικότητα της πόλης μας έξω από τη μαγεία της γειτονιάς μας!!! Η εικόνα άλλαζε ριζικά.... σιγά σιγά με εμπορικές εικόνες και μαγαζιά ιστορικά στο είδος τους, το καφενείο του Μπαϊρακτάρη, καφεκοπτείο, φαρμακείο, γραφείο κηδειών του Χαριτάτου, γαλακτοπωλείο του Σιαμπάνη, το ζαχαροπλαστείο του Γερακάρη, το κρεοπωλείο του Φιλόπουλου... κ.α... μπορούσα να περπατήσω και με τα μάτια κλειστά μέχρι το σχολείο μου.... Έξι χρόνια όχι κι εύκολα θα έλεγα γιατί ήταν η εποχή δύσκολη, η μαύρη εποχή της δικτατορίας....

Μετά όλα άλλαξαν για όλους και για μένα.... Ο ρομαντισμός της παιδικής μου ηλικίας έδωσε τη θέση του στην ενηλικίωσή μου... Η πόλη μου μεγάλωσε μαζί με μένα και η γειτονιά μου άλλαξε.... Άλλοι φύγανε και μαζί τους πήρανε και τις εικόνες τις παλιές.... Μένει ακόμα όμως στον αέρα αυτή η γοητεία της παλιάς μας γειτονιάς και οι αναμνήσεις μας πετάνε σαν τα περιστέρια που είχαμε στους περιστερώνες του παιδικού μου πατρικού σπιτιού.... Η ζωή συνεχίζεται με τις χαρές της και τις λύπες, κρατάω όμως μόνο τις χαρές... και προσπαθώ να συμφιλιώσω το παρελθόν με το παρόν που στα μάτια των εγγονιών μου σε λίγο, θα είναι το παρελθόν τους και οι αναμνήσεις τους... Και η κατάληξη είναι μια... Ζω και ζούμε όλοι μαζί στην ωραιότερη πόλη του ονείρου μας... την Πάτρα!

Όταν τελείωσε η αφήγηση της Μάιρας, η Ιωάννα & ο Κυριάκος χαμογέλασαν, χάρηκαν, συγκινήθηκαν έχοντας και οι δύο βαθιά μέσα τους τη λέξη πατρίδα   θυμήθηκαν ένα παιδικό τραγουδάκι του Λουκιανού Κηλαηδόνη, που είχαν μάθει στο δημοτικό, το «Αχ Πατρίδα μου γλυκιά» και ξεκίνησαν με τη συνοδεία των μουσικών όλοι να το σιγοψιθυρίζουνε…

…..Αχ πατρίδα μου γλυκιά βραδιάζει ξημερώνει

Αχ πατρίδα μου γλυκιά πόσο σ' αγαπώ βαθιά….     

Ένα φωτεινό πρόσωπο μετά και τους τελευταίους στίχους παρουσιάστηκε στην οθόνη, ήταν η Κατερίνα Τσίρου, υπεύθυνη στο Μουσείο Τύπου, η οποία μίλησε για την ωραιότερη δουλειά του κόσμου, όπως είπε κάποτε η κόρη της….

Η διαδρομή μου 20 χρόνια μέσα στις εφημερίδες, τα περιοδικά, τα χειρόγραφα, τα σπάνια βιβλία…..

Της Κατερίνας Τσίρου

Δεν ήξερα όταν σπούδαζα στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών αρχές της δεκαετίας του 90 ποια θα ήταν η μελλοντική μου δουλειά και πόσο θα την αγαπούσα. Μετρώ 20 χρόνια πλέον σε αυτό το καταπληκτικό περιβάλλον κι είμαι τυχερή που βρέθηκα εδώ που τόσο ταίριαξα.

Το Μουσείο Τύπου ανήκει στην Ένωση Συντακτών Ημερήσιων Εφημερίδων Πελοποννήσου, Ηπείρου, Νήσων. Άνοιξε τις πύλες του το 1957 με πρωτεργάτη και ψυχή του το δημοσιογράφο Νίκο Πολίτη, που το οργάνωσε και το διαμόρφωσε στο μοναδικό στο είδος του στη χώρα.

Όταν έγινα μέρος του κι εγώ, ο αείμνηστος Έφορος Γιάννης Καραλής μου έδωσε εφόδια για να γνωρίσω τι σημαίνει να «φυλάς» την ιστορία μέσα από τις γνήσιες πηγές για γνώση, για την ιστορική μνήμη, για την έρευνα και την τεκμηρίωση.

Το Μουσείο Τύπου έχει σκοπό να διασώζει χειρόγραφα, επιστολές, εφημερίδες, περιοδικά, κειμήλια ιστορικά και σπάνιες εκδόσεις από παλιότερους αιώνες ως τις μέρες μας.

Πάνω από 1500 τίτλοι εφημερίδων, πάνω από 1100 περιοδικά, χειρόγραφα, επιστολές και σπάνια τεκμήρια αποτελούν το αρχείο. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

Χειρόγραφο της Γ΄ Εθνοσυνέλευσης του 1827, ενυπόγραφη επιστολή του Θ. Κολοκοτρώνη, εισιτήριο των Ολυμπιακών Αγώνων 1896, εφημερίδες όπως ο Φορολογούμενος, ο Νεολόγος Πατρών και η Πελοπόννησος από το 19 ο αι., ο Ερμής ο Λόγιος το περιοδικό του 1817, Ιστορία του Θουκυδίδη έκδοση της Οξφόρδης του 1696 και άλλα.

Τα τελευταία χρόνια με τριμελές Δ.Σ. που εκλέγεται από τους δημοσιογράφους μέλη της Ε.Σ.Η.Ε.Π.Η.Ν. και με τάση για εξωστρέφεια και σύνδεση με πολυπληθές κοινό, γίνονται διαρκώς προσπάθειες για την ανάδειξη του περιεχομένου του με εκθέσεις, συνεργασίες και δραστηριότητες εκτός του χώρου του. Υπό προϋποθέσεις «δανείζουμε» τεκμήρια που θα φέρουν πιο κοντά μας το κοινό που βρίσκεται μακριά και συνεργαζόμαστε με φορείς όπως το Αρχαιολογικό μουσείο, ο Δήμος Πατρέων κι άλλοι δήμοι  και χώροι των περιοχών της Ένωσης Συντακτών.

Οι ερευνητές συνήθως είναι φοιτητές και επαγγελματίες που αναζητούν πληροφορίες. Ιστορικοί, πολιτικοί, λογοτέχνες που ψάχνουν για πηγές ιστορικές και τεκμηρίωση των γεγονότων. Δε λείπουν όμως και οι επισκέπτες που έρχονται να ανακαλύψουν γεγονότα που γράφτηκαν στον τύπο και τους αφορούν. Και βέβαια οι μαθητές όλων των βαθμίδων που έρχονται στις εκθέσεις και τα εκπαιδευτικά μας προγράμματα, είναι η πλειοψηφία του κοινού μας.

Η επαφή με το κοινό και η επικοινωνία είναι καθοριστική για μένα.  Πρόθεσή μου πάντα να βοηθήσω κι αν μπορώ να ανακουφίσω ενίοτε, αφού πολλές φορές η έρευνα  αφορά σε προσωπικές υποθέσεις που έχουν φόρτιση συναισθηματική. Η αρχειοθέτηση είναι υπόθεση σοβαρή και προϋποθέτει μέθοδο. Δε σπούδασα Μουσειολογία, που πρόσφατα εντάχθηκε στα πανεπιστήμια, έμαθα να την κάνω, μελετώντας και έχοντας τη διάθεση να κάνω το Μουσείο Τύπου λειτουργικό και το υλικό εύκολα προσβάσιμο στον ερευνητή. Ψηφιοποιήθηκε ένα μεγάλο μέρος του υλικού στη δεκαετία του 2000 (περίπου 303.000 σελίδες) και αυτό είναι πολύτιμος οδηγός και εργαλείο για όλους και ιδιαίτερα για όσους δε ζουν στην Πάτρα ή την Ελλάδα και έτσι εξυπηρετούμε την έρευνα και τη μελέτη εφημερίδων, περιοδικών, εντύπων από μακριά. Συχνότατα λαμβάνουμε mail ατόμων που ζητούν βοήθεια για γεγονότα που ψάχνουν και θεωρώ υποχρέωσή μου να βοηθήσω, ακόμη και να ερευνήσω για χάρη τους και να στείλω το αντίστοιχο υλικό. Χαίρομαι ιδιαίτερα όταν υπάρχει θετική κατάληξη στην έρευνα, αφού πολλές φορές είναι χρονοβόρα ή άκαρπη. Όταν όμως βρίσκω αυτό που κάποιος χρειάζεται είναι σα να πέτυχα ένα στόχο.

Πολλές φορές συγκινούμαι με ανθρώπους που ερχόμενοι εδώ ψάχνουν τη «λύτρωση» ή την «κάθαρση»  και αναγκαστικά συμμετέχω σε αυτό που καθορίζει τη στιγμή. Μια Κυρία στα πρώτα χρόνια της εργασίας μου ήρθε ψάχνοντας να βρει σε εφημερίδες της εποχής, τη δίκη των βασανιστών της, αφού ήταν μια φοιτήτρια του Πολυτεχνείου του 1973 και είχε περάσει τα φρικτά όσα πέρασε στα χέρια των ανθρώπων της χούντας. Αντιλαμβάνεστε το δέος και το άγχος όταν την άκουσα να σπαράζει, βλέποντας στην εφημερίδα τον εαυτό της και διαβάζοντας για όσα έζησε.

Άλλη φορά χωρίς ραντεβού, ήρθε από την Αγγλία ένας καθηγητής Πατρινός, που αφού μας βρήκε στο διαδίκτυο αποφάσισε να ψάξει μέσα από τις εφημερίδες μας τον ομογάλακτό του φίλο που ως παιδάκι υιοθετήθηκε τη δεκαετία του 50 στις Η.Π.Α.  Και επανήλθε μαζί με το φίλο του εξ Αμερικής ένα χρόνο μετά, αναζητώντας κι άλλα στοιχεία για αυτήν την υιοθεσία.

Αυτά είναι τα θαύματα που βιώνω στο χώρο εργασίας μου! Αυτό που απολαμβάνω εκτελώντας και παιδαγωγικά καθήκοντα,  είναι η επιμέλεια των εκθέσεων που πραγματοποιούμε και η ενασχόλησή μου με μαθητές που δεν ξέρουν τα γεγονότα, την ιστορία κι έχω την ευθύνη να τους την αποκαλύψω μέσα από τις πηγές, χωρίς να κρύβω όσα μας πληγώνουν. Να τους πω π.χ. τι σήμαινε λογοκρισία που επέφερε παραδειγματική ποινή στα χρόνια της γερμανικής κατοχής σε σχέση με το σήμερα που εκφραζόμαστε ελεύθερα, να τους δείξω γιατί είναι απαραίτητος ο σεβασμός στο παρελθόν και την ιστορική μας μνήμη. Πάντα με βιωματική προσέγγιση κι ειλικρίνεια σε κάθε δραστηριότητα.

Και να τους ευχηθώ «να μην τους γράψουν ποτέ οι εφημερίδες για κάτι δυσάρεστο, αλλά να τους γράψουν για ένα επίτευγμά τους ή μια καλή τους πράξη», αφού ως γνωστόν, στον τύπο συνήθως μας γράφουν για κάτι κακό που πράξαμε και σπανιότερα για κάτι καλό.

Θα κλείσω αυτό το ταξίδι στη μνήμη, με μια φράση που μου είπε η κόρη μου όταν μια μέρα κι ενώ ήταν περίπου 7 ετών, αφού με παρακολούθησε να ξεναγώ μαθητές Λυκείου έβγαλε το συμπέρασμα: «Μαμά έχεις την ωραιότερη δουλειά του κόσμου!». Αυτό είναι το Μουσείο Τύπου για μένα, «Η ωραιότερη δουλειά του κόσμου».

Η ώρα είχε φτάσει 02:00 όταν η Κατερίνα τους καληνύχτισε και εκείνη τη στιγμή ένα ζευγάρι μέσης ηλικίας διέσχιζε τον πεζόδρομο από την Κολοκοτρώνη προς την πλευρά τους…

Σταμάτησαν για λίγο και συνομίλησαν με τους μουσικούς από τους οποίους ζήτησαν να παίξουν τη μουσική από τον «Παντοκράτορα» σε στίχους Θοδωρή Γκόνη και μουσική Νίκου Ξυδάκη….

…..Στην Πάτρα ο Παντοκράτορας
Μου έδειξε το χρώμα
Να ζωγραφίσω το φιλί
Που μού’ δωσες στο στόμα   

Ήταν η Κωνσταντίνα και ο Βασίλης, σπουδαστές τη δεκαετία του 2000 στην πόλη, οι οποίοι θυμήθηκαν όσα όμορφα έζησαν κατά την παραμονή τους αλλά και το πρώτο τους φιλί στο Μόλο ένα ανοιξιάτικο βράδυ του Απριλίου του 2008….

Από το Μόλο θα ξεκινούσε η αφήγηση της Γεωργίας, κύματα της Ιστορίας αναδύονται στην αγαπημένη της προβλήτα, η Πάτρα ξεδιπλώνεται ως ανοικτό μουσείο στην αγκαλιά της θάλασσας…. Και με την παρέα της Κωνσταντίνας και του Βασίλη, η Ιωάννα και ο Κυριάκος «χάθηκαν» σε μια φανταστικά υπέροχη γεμάτη ανατροπές ιστορία… 

Γεωργία Μανωλοπούλου

Μάιος 2025

Πάτρα, Κύματα Ιστορίας

Ένα ανοικτό μουσείο στην αγκαλιά της θάλασσας.

Η Πάτρα δεν είναι απλώς μια πόλη. Είναι κύμα. Μια παλίρροια με άνοδο και κάθοδο, όπου πολιτισμοί, άνθρωποι και ιδέες όπως τα κύματα που χτυπάνε στον κυματοθραύστη, αφήνουν ένα κομμάτι πάντα πίσω και σμιλεύουν το αστικό της τοπίο σε βάθος χρόνου χιλιάδων ετών. Σε αυτόν τον τόπο, η ιστορία δεν κυλά γραμμικά. Είναι κυκλική, απρόβλεπτη, γεμάτη ανατροπές, με το γνώριμο μαΐστρο του Πατραϊκού που φυσά βορειοδυτικά, να οδηγεί τη ροή, την πλεύση της ιστορίας της από τη θάλασσα προς τη στεριά.

Ένα ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο γεμάτο διαδρομές, με κρυφές αφηγήσεις, ένας χάρτης γεμάτος σταυροδρόμια, σημάδια και ταξίδια που δεν τελειώνουν ποτέ. Και σήμερα, αυτή η φανταστική διαδρομή  είναι μόνο η αρχή.

Ως παιδί του λιμανιού, με τους γονείς στο τότε Λιμενικό Ταμείο Πατρών και Τελωνείο, έζησα το λιμάνι, τη θάλασσα και την πόλη ως μια ζωντανή υδάτινη σκηνή. Το εγκαταλελειμμένο πλέον κτίριο δίπλα στην Ιχθυόσκαλα, εκεί όπου άλλοτε έγιναν οι πρώτες  συναντήσεις με εμπνευστή τον Θάνο Μικρούτσικο για την ίδρυση του Διεθνούς Φεστιβάλ Πατρών, υπήρξε το πρώτο μου παρατηρητήριο. Από τα μεγάλα παράθυρα του τελευταίου ορόφου, παρακολουθούσα την κίνηση, τον παλμό ανθρώπων, ταξιδιωτών, έμπορων και ναυτικών. Άνθρωποι που έφερναν πολιτισμούς,  γλώσσες, χρώματα και όνειρα. Το σφύριγμα των καραβιών, η αλμύρα του αέρα, το γλυκό καλαμπόκι, οι σύγχρονοι περιηγητές και οι σφραγίδες του τελωνείου πάνω σε λευκά χαρτιά έγιναν κομμάτι της δικής μου μνήμης.

Κύματα της Ιστορίας αναδύονται  μέσα στην αφροεσσα θάλασσα, εκεί στην αγαπημένη μου προβλήτα του λιμανιού. Από τον κυματοθραύστη του λιμανιού, εκεί όπου η θάλασσα χαράζει με τον αφρό της, τις μνήμες του παρελθόντος και τις στέλνει στο παρόν με  εγκάρσια κύματα να σχεδιάζουν το μέλλον. Από το λιμάνι της Μεσογείου, το σημείο απ’ όπου όλα ξεκινούν μέχρι τις σκιές των ναυτικών, που ζητούσαν χρησμό αν το ταξίδι τους αν  θα είναι ασφαλές μέσα από τη φλόγα ενός λυχναριού στο Λυχνομαντείο της ρωμαϊκής Πάτρας του Οκτωβριανού Αύγουστου, το παρελθόν επιστρέφει στο παρόν με τη δύναμη της θάλασσας.

Σήμερα από το παράθυρο του γραφείου του Αρχαιολογικού Μουσείου  τα εκθέματα φέρνουν ψίθυρους από το παρελθόν. Οι δρόμοι ακολουθούν τη ροή, τον αφρό  του χρόνου, από τα αρχαία  μνημεία της ως τα νεότερα και τους σύγχρονους πεζοδρόμους με  σύνορο το Παναχαϊκό, το βουνό που ορίζει την Ανατολή, παρακολουθώντας τη Δύση στον Πατραϊκό.

Βγαίνω στον δρόμο και ακολουθώ το μονοπάτι του νερού που συναντιούνται το ρωμαϊκό και το μεσαιωνικό υδραγωγείο, εκεί στον ‘Ασύρματο’,  η  μικρή κατηφόρα με οδηγεί στην πύλη του Κάστρου του Ιουστινιανού. Πάνω σε λιθόστρωτα που βρέθηκαν Σλάβοι,  Σαρακηνοί πειρατές, Φράγκοι Ιππότες και Ενετοί, οι δυνάμεις του Francesco Morosini και οι Οθωμανοί, που απο τους τελευταίους  απελευθερώνεται η Πάτρα το 1828 με τη βοήθεια του Γάλλου στρατηγού Maison.  Θα ανέβω τα στενά και απότομα σκαλιά για το Εξαπύργιο. Από εκεί ψηλά, η Πάτρα ξεδιπλώνεται ως ανοικτό μουσείο στην αγκαλιά της θάλασσας. Συναντιούνται και αλληλοεπιδρούν όλα, μνημεία, κτήρια, κλίμακες, άνθρωποι, όλα ζωντανά εκθέματα που συνομιλούν με το χρόνο και τη ζωή. Ο τρούλος του Αγίου Ανδρέα, ο τρισδιάστατος  Παντοκράτορας, το κοίλο του Ωδείου, τα ψηφιδωτά, ο Φάρος, οι πλατείες, τα νεοκλασικά, οι στοές, οι πολυκατοικίες, η Παντάνασσα, ο μόλος, τα παλιά βιομηχανικά κελύφη: όλοι οι χρόνοι της πόλης σε μία εικόνα. Αναζητώ τις κρυφές αφηγήσεις, τις ιστορίες που κρύβονται πίσω από τα τείχη, των ανθρώπων, των κατακτητών και  των περιηγητών της πόλης μας, ανάμεσα στους βηματισμούς ιπποτών, σε νίκες αθλητών και μονομάχων, σε ωδές καλλιτεχνών και Άριες στα βελούδινα καθίσματα του θέατρου Απόλλων, σε διπλωμάτες και εμπόρους. Από εδώ, ξεκινά η κατάβαση στην καρδιά της πόλης, εκεί όπου το παρελθόν συναντά το μέλλον.

Οι σκάλες με οδηγούν σε πορφυρά  μονοπάτια, στην περιοχή Βλατερό από τη λατινική λέξη blattea που σημαίνει πορφύρα από την οποία προερχόταν το κόκκινο υγρό που έβαφαν τα μεταξωτά υφάσματα στο Βυζάντιο για βασιλείς. Θα περάσω το marcato, τις βιοτεχνίες και τα εργαστήρια ενώ  ξάφνου θα βρεθώ ανάμεσα στο  ωραιότερο Ωδείο και σε  αρμονικά νεοκλασικά να διαβάζω επί λίθου τον όρκο των Αχαιών αγωνιστών της Επανάστασης. Σκαλοπάτια φαρδιά, μια κλίμακα σύνδεσης με πετάει στην αρένα του Ρωμαϊκού Σταδίου. Η Ηφαίστου σφύζει από ζωή. Μια διαπίστωση! Η ζώνη του θεάματος, της ψυχαγωγίας είναι ίδια εκεί στο πέρασμα των αιώνων. Ο κεντρικός άξονας της πόλης αρχαίος και νέος, Ωδείο, Στάδιο και θέατρο Απόλλων στην ίδια νοητή, στην κεντρική αρτηρία της πόλης. Η καρδιά της Πάτρας χτυπάει δυνατά με  μουσική, θέατρο και τέχνη και διονυσιακές  παρελάσεις χιλιάδες χρόνια μέχρι σήμερα!

Τα  γαλλικά σιντριβάνια στην Πλατεία, δίχως νερό. Ο χρόνος μοιάζει να επιβραδύνει καθώς οι άνθρωποι κινούνται μέσα στο αστικό  τοπίο. Τρυπώνω στις στοές και καμάρες πριν διασχίσω τη Μαιζώνος λες και ακολουθώ  ένα παλίμψηστο με μνημεία νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς, ναούς αδιαπέραστους στο χρόνο, εκεί όπου συνυπάρχει ο χριστιανισμός, καθολικός και ορθόδοξος ενώ κατηφορίζοντας προς το λιμάνι συναντάς την Αγγλικανική. Εκεί που η πολυπολιτισμικότητα της πόλης αποκαλύπτεται, αντηχεί ακόμα η βοή των ιταλικών βομβαρδισμών του ’40. Μια ειρωνεία της ιστορίας: οι Ιταλοί βομβαρδίζουν δίπλα από την ιταλική συνοικία. Λίγο πιο πάνω στην Κορίνθου, το νεοκλασικό που γεννήθηκαν η Ιταλίδα πεζογράφος Ματθίλδη Σεράο και ο  ποιητής του Ολυμπιακού Ύμνου, Κωστής Παλαμάς στέκει αγέρωχο. Εκεί κοντά  και  η μαρμάρινη τσουλήθρα του Παλαιού Αρσάκειου των σχολικών μας χρόνων παίζοντας  μετά από την επίθεση στην κορομηλιά της αυλής.

Έφτασα  στο λιμάνι, διασχίζοντας το σιωπηλά βιομηχανικά κτήρια  και τις γραμμές του τρένου σταματάω και πάλι  στη δική μου θαλάσσια σκηνή, που ενώνει το χθες  με το σήμερα  και που τώρα  αγωνιά και καρδιοχτυπά για το μέλλον της.

Το μέλλον μιας πόλης όπως είχε πει κάποτε και μια καλή φίλη του Κυριακού & της Ιωάννας …είναι η κοινωνικότητα…Ίσως με την πεζοδρόμηση της Μαιζώνος και τη μεταμόρφωση του κέντρου, ο κόσμος έρθει πιο κοντά…. Στην οθόνη άρχισαν να βλέπουν εικόνες από το χθες, το κτίριο των ΕΛΤΑ, τον Βοσινάκη, τον κινηματόγραφο Άστυ, το καφενείο του Μολφέτα… και η Αντίτη μέσα από ένα ερώτημα που είχε δεχτεί τυχαία στο δρόμο, μιλούσε κατανοώντας την αλλαγή των καιρών δείχνοντας το δρόμο για μια νέα ζωή…

…το κέντρο της Πάτρας θα διαθέτει ένα αληθινό κόσμημα και η Όλγας θα αποκτήσει μια νέα ζωή.

Της Αντίτης Κοσιώνη

Έπιασα δουλειά στα ΕΛΤΑ Πάτρας το 1983. Ευθύς εξαρχής τοποθετήθηκα στην κεντρική υπηρεσία, Μαιζώνος και Ζαΐμη σε ένα κτιριακό συγκρότημα που τότε ήταν καινούργιο και εντυπωσιακό.

Όταν εργάζεσαι Μαιζώνος και Ζαΐμη απέχεις ελάχιστα, μια γωνία δρόμο, από την πλατεία Όλγας κι αυτό έχει τις συνέπειές του. Εύκολα καταλήγεις το μεσημέρι στην πλατεία για μια μπύρα μετά τη δουλειά όταν είσαι πρωϊνή βάρδια. Και εξίσου εύκολα  πηγαίνεις πλατεία, το βράδυ μετά τη δουλειά, όταν είσαι απογευματινή βάρδια.

Κάπως έτσι συνέβη και για εμένα. Το δρομολόγιο ΕΛΤΑ-πλατεία Όλγας έγινε σχεδόν καθημερινή συνήθεια. Οφείλονται όμως μερικές απαραίτητες διευκρινίσεις.

Όταν μιλάω για την πλατεία Όλγας, εννοώ το επάνω μέρος της. Με την  κάτω πλευρά της πλατείας δεν είχαμε πολλά-πολλά. Επίσης όταν μιλάω για την πλατεία Όλγας αναφέρομαι σε μια εποχή κατά την οποία εκεί που σήμερα είναι τα Goody’s ήταν Βοσινάκης και δίπλα δέσποζε το καφενείο Μολφέτα.

Αυτή είναι η πλατεία Όλγας της νιότης μου, εκεί συναντούσα φίλους και φίλες, από εκεί ξεκινούσαν οι βραδινές μας εξορμήσεις και εκεί συνέβαιναν  τα πάντα. Από τις πλάκες μας έως τις κατ΄ ιδίαν εξομολογήσεις μας. 

Κυκλοφοριακό; Ναι υπήρχε, πάντα η Μαιζώνος είχε πολύ κίνηση, αλλά χωρίς να είμαι απόλυτα βέβαιη, νομίζω πως η κατάσταση ήταν πιο ήπια απ’ ότι εξελίχθηκε αργότερα. Ή ίσως, ακόμα κι αν υπήρχε το πρόβλημα, εμάς δεν μας απασχολούσε και τόσο πολύ.

Με ρωτάτε πως μου φαίνεται η νυν πεζοδρόμηση της Μαιζώνος στο ύψος της πλατείας Όλγας κι αν μπορώ να κάνω συγκρίσεις με την παλαιότερη κατάσταση.

Δεν ξέρω αν μπορώ να κάνω συγκρίσεις. Είναι σαν να συγκρίνω τη νεότητά μου με την τωρινή μου κατάσταση και κάπου εδώ παραφυλάει ο κίνδυνος για τη νοσταλγία της νιότης μας που λειτουργεί σαν ένας παραμορφωτικός καθρέφτης. Τότε που όλα ήταν μια χαρά σε αντίθεση με τώρα που όλα είναι δύσκολα. Όχι, καθόλου δεν μου αρέσει αυτή η γκρίνια κι ας μην είναι, εδώ και καιρό, στέκι μου η πλατεία Όλγας. Που στο μεταξύ έχει γίνει στέκι της κόρης μου.

Αλλά ναι, η πεζοδρόμηση μου αρέσει. Βρίσκω μάλιστα εξαιρετική την ιδέα να υψωθεί το οδόστρωμα στο ίδιο επίπεδο με την πλατεία που έτσι απόκτησε μεγαλύτερη έκταση. Θέλω μάλιστα να πιστεύω ότι όταν ολοκληρωθεί και η ανάπλαση της πλατείας, το κέντρο της Πάτρας θα διαθέτει ένα αληθινό κόσμημα και η Όλγας θα αποκτήσει μια νέα ζωή.

Που μπορεί να μην είναι σαν εκείνη που ζήσαμε εμείς αλλά που μπορεί να είναι πολύ καλύτερη.

Ο Κυριάκος όταν τελείωσε η ιστορία της Αντίτης, έβγαλε από τις τσέπες του ακουστικά, γιατί όπως εξήγησε και στους τρεις, στην οθόνη θα εμφανιζόταν ένα βίντεο στο οποίο υπήρχαν γκάζια, φανάρια, διπλοπαρκαρισμένα αυτοκίνητα, μηχανάκια, δένδρα, στροφές, μια τεράστια ευθεία, με μουσική επένδυση από τους God is an Astronaut.

Ήταν η βόλτα που είχε κάνει ο Τρύφωνας Τρυφωνόπουλος μουσικός, Μέλος της Λέσχης Κλασσικής μοτοσυκλέτας Πάτρας, λίγο πριν ξεκινήσει η πεζοδρόμηση της Μαιζώνος… στο τέλος της διαδρομής η γυναίκα του Μαρία Κυριακοπούλου θα του έγνεφε από το πάνω μέρος της Αγίου Νικολάου ότι τον περιμένει να δούνε το ηλιοβασίλεμα για να συνεχίσουν να ονειρεύονται μαζί…   

https://www.youtube.com/watch?v=sU8B3bsIRes

Όταν η Πόλη Ψιθυρίζει :  ένα ταξίδι μνήμης και φαντασίας στη ζωή της πόλης

Της Μαρίας Κυριακοπούλου

Ξεκινώ από το γραφείο μου στην Παντανάσσης, ένα χώρο γεμάτο από βιβλία, σημειώσεις και αναμνήσεις. Οι τοίχοι, βαμμένοι στο χρώμα της ώχρας, μοιάζουν να κρατούν τις ιστορίες που έχω γράψει και αυτές που ακόμη περιμένουν να ειπωθούν. Το φως του απογεύματος περνά από το παράθυρο, ζωγραφίζοντας σκιές στα χαρτιά που βρίσκονται σκορπισμένα στο γραφείο μου. Στη γωνία, μια κούπα καφές έχει κρυώσει, ξεχασμένη, ενώ το μυαλό μου γεμίζει από την ανάγκη να βγω έξω, να περπατήσω, να χαθώ στη ζωντάνια της πόλης.

Ανοίγω την πόρτα και αφήνω πίσω μου τον μικρό, κλειστό κόσμο του γραφείου. Η Παντανάσσης απλώνεται μπροστά μου, γεμάτη ζωή. Οι ήχοι των ανθρώπων που περνούν, τα χαμόγελα που ανταλλάσσονται, οι μικρές καθημερινές στιγμές – όλα αυτά με καλούν να παρατηρήσω, να αισθανθώ. Τα βήματά μου με οδηγούν στη Γούναρη, έναν δρόμο που μοιάζει να αλλάζει πρόσωπα ανάλογα με την ώρα της ημέρας. Οι πολυκατοικίες, με τις μπαλκονόπορτες γεμάτες λουλούδια, στέκουν σαν σιωπηλοί θεατές μιας διαρκούς κίνησης. Παιδιά τρέχουν μπροστά μου, γελώντας, ενώ ο αέρας μυρίζει άνοιξη.

Ξαφνικά, ο ήχος από τύμπανα και σφυρίγματα γεμίζει την ατμόσφαιρα. Είναι σαν να μεταφέρομαι σε μια άλλη διάσταση. Οι Καρναβαλικές παρελάσεις ξεδιπλώνονται μπροστά μου. Παιδιά ντυμένα ξωτικά και νεράιδες χορεύουν ανέμελα, ενώ οι μεγάλοι καρναβαλιστές γεμίζουν τον δρόμο με στολές γεμάτες φως και χρώμα. Ο αέρας γεμίζει κομφετί, που πέφτει γύρω μου σα μικρές χιονονιφάδες. Μια στιγμή αθωότητας και γιορτής που μοιάζει να μην έχει τέλος.

Κατηφορίζω προς τη Λεωφόρο, και η καρδιά μου γεμίζει από μνήμες. Η Μαιζώνος εμφανίζεται μπροστά μου, και μαζί της έρχεται η ανάμνηση εκείνης της ημέρας που ο σύζυγός μου τράβηξε το τελευταίο βίντεο από το ύψος της Αράτου. Θυμάμαι πώς τα φώτα των αυτοκινήτων αντανακλούσαν στους βρεγμένους δρόμους, πώς ο ήχος της κίνησης γινόταν ένα με τη φωνή του που μου μιλούσε για το μέλλον. Τώρα, η Μαιζώνος είναι πεζόδρομος. Ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει, κι όμως κάθε γωνιά της κρύβει ένα κομμάτι της ιστορίας μας. Το βλέμμα μου συναντά τα δέντρα που φυτεύτηκαν εκεί, σαν να παρατηρούν την πορεία μου, και για μια στιγμή νιώθω πως περπατάμε μαζί, εκείνος κι εγώ, μέσα σε αυτό το σκηνικό που δεν άλλαξε ποτέ πραγματικά.

Αφήνω πίσω μου τη Βότση, όπου η μυρωδιά από τους φούρνους με παρασέρνει. Τα κουλούρια και το ψωμί μοιάζουν να κρατούν τη ζεστασιά του πρωινού, ακόμη κι αν η μέρα προχωρά. Στην Πατρέως, οι καφετέριες είναι γεμάτες. Οι άνθρωποι γελούν, μιλούν δυνατά, χειρονομούν. Η ζωντάνια της στιγμής με μαγεύει. Θέλω να σταματήσω, να γίνω μέρος αυτής της εικόνας, αλλά η πόλη έχει άλλα σχέδια για μένα.

Η Έρμου ανοίγεται μπροστά μου σαν ένας δρόμος που μοιάζει να έχει παγώσει στον χρόνο. Τα παλιά μαγαζιά, κάποια ακόμη ανοιχτά και κάποια σιωπηλά, με προκαλούν να φανταστώ τις ιστορίες των ανθρώπων που πέρασαν από εδώ. Ξεθωριασμένες ταμπέλες και ράφια με αντικείμενα που θυμίζουν άλλες εποχές μοιάζουν να αφηγούνται ιστορίες που μόνο οι σκιές μπορούν να γνωρίζουν. Κι εγώ, περαστική, γίνομαι μέρος αυτών των σκιών.

Η Αγίου Νικολάου εμφανίζεται μπροστά μου, και νιώθω πως φτάνω σε ένα σημείο αποκορύφωσης. Τα σκαλοπάτια της, αμέτρητα, μοιάζουν να με καλούν να τα ανέβω. Το φως του δειλινού αρχίζει να αγκαλιάζει την πόλη. Ανεβαίνω αργά, αφήνοντας το βλέμμα μου να ταξιδέψει. Κάθε σκαλί έχει τη δική του υφή, τη δική του ιστορία. Ο ήλιος, που χαμηλώνει, βάφει τον ουρανό με πορτοκαλί και χρυσές αποχρώσεις. Η πόλη, που από εδώ μοιάζει μικρότερη, απλώνεται σαν ένας χάρτης. Τα σπίτια, με τις κεραμοσκεπές τους, μοιάζουν να ενώνονται με τη θάλασσα στο βάθος.

Κάθομαι στην κορυφή των σκαλοπατιών, αφήνοντας τον αέρα να με αγγίξει. Μπροστά μου, η θάλασσα απλώνεται σαν ένας καθρέφτης. Τα νερά της είναι ήρεμα, αντανακλώντας τα χρώματα του ουρανού. Στο βάθος, το κάστρο στέκει σκοτεινό, σαν να προστατεύει την πόλη από μια απειλή που μόνο εκείνο μπορεί να δει. Ο χρόνος μοιάζει να σταματά. Το βλέμμα μου χάνεται στο πέπλο του δειλινού που σκεπάζει τη θάλασσα και το κάστρο. Είναι σαν ένας μυστικός κόσμος που ανοίγεται μπροστά μου, γεμάτος ιστορίες που περιμένουν να ειπωθούν.

Η ατμόσφαιρα γεμίζει μυστήριο. Ένα φως αναβοσβήνει από τα τείχη του κάστρου. Ή μήπως είναι απλώς η φαντασία μου; Η νύχτα πλησιάζει, και ο κόσμος μοιάζει διαφορετικός. Οι πρώτες σκιές της βραδιάς αγκαλιάζουν την πόλη, σαν να την προστατεύουν. Εδώ, στην κορυφή της Αγίου Νικολάου, νιώθω πως βρίσκομαι στο μεταίχμιο ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν, ανάμεσα στο πραγματικό και στο φανταστικό.

Η πόλη, με τη θάλασσά της, το κάστρο της και τους δρόμους που περπάτησα, μοιάζει ζωντανή. Δεν είναι απλώς ένας τόπος. Είναι ένας ζωντανός οργανισμός, γεμάτος μνήμες και μυστικά. Κι εγώ, καθισμένη εδώ, νιώθω πως είμαι ένα κομμάτι της. Η διαδρομή μου μπορεί να τελειώνει, αλλά οι ιστορίες που κουβαλά αυτή η πόλη δε θα σταματήσουν ποτέ να ζουν.

Όταν τελείωσε η αφήγηση....μετά από λίγα δευτερόλεπτα, έκανε την εμφάνισή του ένα view master. Όλοι αναγνώρισαν το παιδικό τους παιχνίδι και θυμήθηκαν το χάρτινο δίσκο με φωτογραφίες, που με το πάτημα ενός κουμπιού «ταξιδεύανε» στον κόσμο, εντυπωσιασμένοι από όσα μαγικά βλέπανε.  

Τώρα όμως αυτό που αντικρίσανε οι μουσικοί μαζί με την Ιωάννα, τον Κυριάκο, την Κωνσταντίνα και το Βασίλη,  ήταν η τελευταία έκπληξη της βραδιάς. Τη δημιουργία της Κατερίνας Ζάκα, καλής φίλης της Ιωάννας, η οποία όταν είχε μάθει για την έκπληξη του Κυριάκου, εμπνεύστηκε, αποτύπωσε και ζωγράφισε. 

Αντί για 7 εικόνες ο χάρτινος δίσκος τώρα είχε 4, η αλήθεια είναι ότι με τα παιδάκια με τη μπάλα ποδοσφαίρου και τις ψηλές πολυκατοικίες από τη μία, έπειτα την εκκλησία από μακριά και μια Βιβλιοθήκη σε έναν πεζόδρομο και τέλος μια πλατεία, μια κινηματογραφική οθόνη και καρέκλες, δεν μπορούσαν να καταλάβουν εάν βρίσκονται στην πόλη ή όχι…. καθώς και σε ποιο δρόμο της πόλης…

Η απάντησε δόθηκε από την Κατερίνα η οποία στην τέταρτη εικόνα είχε όλα τα κομμάτια του puzzle ενωμένα, ήταν η πεζοδρομημένη τώρα πια  Μαιζώνος από το ύψος της Ερμού μέχρι την Αράτου….

….η Κωνσταντίνα θυμήθηκε το πρόσωπο ενός μεγάλου έρωτα… στα χείλη της ήρθαν οι στίχοι από το τραγούδι των Abbie Gale “Contact Improvisation”

I only wanna smile

Like I have never ever cried

I only wanna dance

Like I have never ever walked

..Οι μουσικοί την είδανε και ξεκίνησαν να παίζουν το τραγούδι…

….Love got dressed like dance

And blew life to my body

And all my steps…..