62ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου - Στο δρόμο για τον Χρυσό Αλέξανδρο

Του Γιάννη Μουγγολιά

Σε τροχιά για τον Χρυσό Αλέξανδρο και τα λοιπά βραβεία του διεθνούς διαγωνιστικού τμήματος βρίσκονται πολύ ενδιαφέρουσες ταινίες που προβάλλονται στο 62ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Εντυπωσιακό ήταν το φιλμ του Ιταλού Ματέο Τορτόνε «Φλέβα χρυσού», που αποτελεί το σκηνοθετικό ντεμπούτο του στις ταινίες μεγάλου μήκους. Η κάμερα παρακολουθεί τον Χόρχε που με το τρίκυκλο ταξί του μεταφέρει τους ανθρώπους για να βιοποριστεί στην άθλια παραγκούπολη, ενώ συμπληρωματικά συμμετέχει σε κοκορομαχίες. Είναι σύζυγος, πατέρας ενός μωρού και γιός ενός γέρου και ζει ασφυκτικά στη δίνη της οικονομικής ανέχειας στην οποία πρέπει να σταθεί όρθιος για να συντηρήσει την οικογένειά του. Οι δουλειές που κάνει όμως είναι αδύνατον να του προσφέρουν λύσεις κι έτσι αναγκάζεται να πιάσει δουλειά στα ορυχεία των βουνών και να …χτυπήσει τη φλέβα του χρυσού. Αφήνει την οικογένειά του και μπαίνει στο ορυχείο με αβέβαιο χρονικό ορίζοντα. Οι δοξασίες των παλαιότερων λένε ότι στο ορυχείο κατοικεί ο διάβολος-φύλακας της φλέβας χρυσού που ζητά ως αντάλλαγμα ανθρώπινες ζωές. Μια τρομαχτική καταβύθιση στην κόλαση, στα έγκατα της γης και ταυτόχρονα στα εσωτερικά σπλάχνα, στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, που κινηματογραφεί με εξαιρετικό οίστρο και έμπνευση ο Τορτόνε κάνοντας κοντινά πλάνα στον Χόρχε ή μακρινά πλάνα και μονοπλάνα στο ορυχείο και στα βουνά, με τη μαγεία του ασπρόμαυρου φιλμ να καθηλώνει και να δημιουργεί μια βαθιά εσωτερική ατμόσφαιρα και μια αρχέγονη απειλή. Η κινηματογράφηση εκπέμπει μια σπάνια ένταση, που αποκρυσταλλώνεται ακόμα και στις τρυφερές στιγμές επικοινωνίας του Χόρχε μέσω του κινητού του με την οικογένειά του και της ανάγκης του να δει στην οθόνη το μωρό του. Μια ταινία βουτηγμένη στην ασπρόμαυρη μαγεία, στους ήχους της λάσπης και των εκρήξεων και μια υπόγειας βουής που χωρίς να την ακούμε τη νιώθουμε να δονεί την ατμόσφαιρα. Μια ταινία απόλυτα σημερινή που κλείνει το μάτι στους προγόνους και στην αναλλοίωτη στο πέρασμα του χρόνου μεταφυσική τους προσέγγιση.

«Στ΄ αλήθεια» είναι ο τίτλος της αγγλικής ταινίας της συγγραφέως και σκηνοθέτριας Χάρι Γούτλιφ, η οποία διαγωνίζεται φέτος με τη δεύτερη απόπειρά της στις μεγάλου μήκους ταινίες μετά το «Only you», με το οποίο απέσπασε το βραβείο BIFA Καλύτερου Πρωτοεμφανιζόμενου Σκηνοθέτη, και ήταν υποψήφια για το βραβείο BAFTA Καλύτερης Πρώτης Ταινίας. Η Γούτλιφ έχει γίνει αποδεκτή ως ανερχόμενο αστέρι του διεθνούς κινηματογράφου και σε αυτό σημαντικό μερίδιο έχουν και οι δυο βραβευμένες μικρού μήκους ταινίες της.

«Στ΄ αλήθεια» ζητά τον έρωτα η όμορφη εργαζόμενη στην καθημερινή της ρουτίνα Κέιτ και κάποια στιγμή συναντά έναν άνδρα που θα της ξυπνήσει τον σεξουαλικό ερεθισμό και θα ζήσει μαζί του πρόσκαιρες και διακοπτόμενες στιγμές έντονου πάθους, που ωστόσο θα την οδηγήσουν με μαθηματική ακρίβεια στη σύγκρουση. Η Γούτλιφ κινηματογραφεί την ένταση και το πάθος των ηρώων της με εξαιρετικό δυναμισμό αλλά και μια αφοπλιστική ευαισθησία πάνω στο πρόσωπο της Κέιτ. Ο έντονος έρωτας αλλά και το σεξουαλικό πάθος αντιμετωπίζονται με μια τελετουργική σχεδόν προσέγγιση, που αναδεικνύει τα αδιέξοδα του σύγχρονου, μοντέρνου, ελευθεριακού έρωτα. Το πορτρέτο της Κέιτ σκιαγραφείται με μεγάλη λεπτομέρεια και οι λεπτές διακυμάνσεις του χαρακτήρα της υπογραμμίζονται με εύθραυστο τρόπο, ανάλογο με την αίσθηση και το συναισθηματικό βάρος της ηρωίδας που δένεται με τον άνδρα και σε ψυχικό επίπεδο. Η Γούτλιφ δίνει στέρεους χαρακτήρες και αρθρώνει την άποψή της με έναν ωμό και αιχμηρό τρόπο, αντίστοιχο του μοντέρνου έρωτα που κινείται στην κόψη του ξυραφιού. Οι αναπόφευκτες συγκρούσεις και τα έντονα ξεσπάσματα στο σινεμά της ολοκληρώνουν την ευθεία και διαπεραστική σκηνοθετική της γραμμή, ωστόσο στο πρόσωπο της Κέιτ (ιδανική ερμηνεία από την Ruth Wilson) καταγράφεται το περίπλοκο φάσμα των αντιφατικών συναισθημάτων και απογοητεύσεων ακόμα στις εκρηκτικές σιωπές της. Πολύ καλός και ο Tom Burke, που ενσαρκώνει το άγριο αρσενικό, το οποίο φαντάζει εξαιρετικά ανώριμο και αδύναμο για μια ουσιαστική ανθρώπινη σχέση. Κάτι που φαίνεται και από τον αφορισμό του προς την Κέιτ: «Μυρίζει η ανάσα σου πολλή αγάπη» που της τον λέει με περιφρόνηση. Οι ερωτικές και συναισθηματικές σχέσεις στο μικροσκόπιο σε μια ταινία που αποτελεί παραβολή για την καταστροφική σεξουαλική σχέση και την αγάπη στα σύγχρονα ήθη. Η Γούτλιφ στέλνει το μήνυμά της καθαρό και ακέραιο, χωρίς ωστόσο στιγμή να καταφεύγει σε διδακτισμούς και ηθικολογίες, αλλά με μοναδικό όπλο της μετωπική και φρενήρη κινηματογραφική γραφή της.

Ιδιαίτερη αξιόλογη στιγμή του διεθνούς διαγωνιστικού τμήματος και η ταινία του Χουάν Σεμπαστιάν Μέσα «Η Σκουριά», συμπαραγωγής Γαλλίας και Κολομβίας. Η δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία του Κολομβιανού σκηνοθέτη αποτελεί έναν ύμνο στις ρίζες και στην παράδοση. Η ταινία παρακολουθεί την ιστορία του Χόρχε, ενός νεαρού αγρότη που ζει σε έναν απομακρυσμένο ορεινό τόπο και βοηθά τον παππού του παραμελώντας την φροντίδα της γης που του κληρονόμησε ο πατέρας του. Κατά τη διάρκεια του πανηγυριού του χωριού συναντά την κοπέλα με την οποία πρόσφατα χώρισε χωρίς ωστόσο να καταφέρει να την ξεχάσει. Ταυτόχρονα μια αρρώστια απλώνει τα πλοκάμια της στην πόλη και ενώ το πανηγύρι κορυφώνεται, αυτός διαπιστώνει ότι τίποτα από αυτά που τον ένωνε με την πρώην του δεν ήταν σε στέρεες ειλικρινείς βάσεις. Αποφασίζει να συνεχίσει και να αφοσιωθεί στη γη του πατέρα του, κάτι που σε αντίθεση με τους συνομήλικούς του που όλοι έχουν εγκαταλείψει τη γενέτειρά τους, μεταφράζεται ως αγάπη και αντίσταση. Αυθεντικό φιλμ με εντάσεις και αιχμές.

Πολύ καλές εντυπώσεις άφησε και η ταινία «Προσκυνητές», το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Λιθουανής Λαουρίνας Μπαρέισα, που μας εξιστορεί την συνάντηση δυο παλαιών εραστών, της Ίντρε και του Πάουλους και το ταξίδι τους στην πόλη όπου είχε γίνει μια απεχθής δολοφονία, η οποία τους είχε επηρεάσει καταλυτικά. Στην προσπάθειά του να αναθερμάνουν τη σχέση τους και να αφαιρέσουν κάθε τρωτό στοιχείο, οι δυο εραστές ρίχνουν μια προσεκτική ματιά στο πολυκύμαντο χθες. Χωρίς ούτε καν τις απαραίτητες επεξηγήσεις η Μπαρέισα δημιουργεί ένα φιλμ που κινείται σε υψηλές ταχύτητες και ακολουθεί ρυθμούς θρίλερ παρά την εκρηκτική σιωπή του. Η κινηματογράφηση είναι λιτή, σχεδόν λακωνική, αναδεικνύει ωστόσο μέσα από την εκφραστική της οικονομία μια πρωτοφανή ένταση και έναν βαθύ βουβό πόνο. Οι αποκαλύψεις δίνονται με ελεγχόμενη δοσολογία με αποτέλεσμα να βυθιζόμαστε στο αριστοτεχνικό, γυμνό αυτό δράμα αργά και σταδιακά νιώθοντας μια αλλιώτικη σαγηνευτική δύναμη.