Μιλώντας για την «γυναικοκτονία»- Δύο νομικοί εξηγούν στο thebest γιατί ο όρος δεν υπάρχει στο δίκαιο

Όπως επισημαίνει μιλώντας στο thebest.gr ο δικηγόρος Θανάσης Αμπατζής, «στη νομική επιστήμη δεν υπάρχει ο όρος «γυναικοκτονία» αλλά ο όρος ανθρωποκτονία η οποία περιλαμβάνει την γενοκτονία, την πατροκτονία και όλες τις ανθρωποκτονίες. Ωστόσο χρησιμοποιούμε τον όρο στην πράξη, περισσότερο τα μέσα ενημέρωσης καθώς αφορά αυτό το ευαίσθητο φύλο, τη γυναίκα. Ποινικά όμως δεν υπάρχει διαφορά στην αντιμετώπιση ενώ δεν υπάρχει και ο όρος γυναικοκτονία όπως προανέφερα».

Όπως εξηγεί, «ο νομοθέτης για την κακομεταχείριση της γυναίκας αλλά και των μελών μίας οικογένειας έχει προβλέψει εδώ και χρόνια κάποια αυστηρή αντιμετώπιση και της εξύβρισης και της απειλής και των σωματικών βλαβών. Υπάρχει πολύ πιο αυστηρή αντιμετώπιση για τέτοιες πράξεις μέσα στην οικογένεια. Δεν έχει προβλέψει για την γυναικοκτονία γιατί οι ποινές που προβλέπονται για την ανθρωποκτονία είναι αρκετές. Μιλάμε για ισόβια, αν δεν υπάρχει κάποιο ελαφρυντικό. Τι παραπάνω να προβλέψει ο νομοθέτης;

Αυτό που χρειάζεται είναι η αυστηρή αντιμετώπιση των προβλημάτων της ενδοοικογενειακής βίας. Υπάρχει ο νόμος αλλά πρέπει να γίνει αυστηριοποίηση των ποινικών διατάξεων γιατί εκεί υπάρχουν προβλήματα και η βία μέσα στην οικογένεια δύσκολα αποκαλύπτεται. Η Πολιτεία πρέπει να βρει τρόπο να φτάνουν αυτές οι υποθέσεις στην δικαιοσύνη».

Όπως εξηγεί ο δικηγόρος Βασίλης Μάρκου, «ο όρος γυναικοκτονία γεννιέται θεωρητικά το 1992 στο βιβλίο Femicide: the Politics of Woman Killing, από μια αμερικανίδα καθηγήτρια και μια αγγλίδα εγκληματολόγο. Οι δολοφονίες αυτές αποτελούν την βίαιη πτυχή ενός λανθάνοντος, αλλά απόλυτα υπαρκτού συστήματος καταπίεσης και καθυπόταξης της γυναίκας, προκειμένου ακόμα και με τίμημα την ζωή της να πειθαρχήσει σε αυτό που είναι κοινωνικά επιβεβλημένο από μια βαθιά ριζωμένη πατριαρχική κατανομή των ρόλων μεταξύ των φύλων.

Ο όρος «γυναικοκτονία» πλέον έχει εδραιωθεί διεθνώς και διεξάγεται μια μεγάλη συζήτηση σε νομικό επίπεδο για την ένταξή του στο δίκαιο των χωρών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO), η Διακήρυξη της Βιέννης για τις γυναικοκτονίες, του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου του ΟΗΕ (ECOSOC), το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο για την Ισότητα των Φύλων, αναγνωρίζουν ήδη τον όρο αυτό. Στην Γαλλία έχει συσταθεί μια Επιτροπή του Γαλλικού Κοινοβουλίου, που στόχο έχει το κατά πόσο θα μπορούσε ο όρος γυναικοκτονία να συμπεριληφθεί στους νομικούς όρους του γαλλικού δικαίου ως αυτοτελές έγκλημα, ενώ 18 κράτη της Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής έχουν εντάξει ήδη την έννοια αυτή στο νομικό τους σύστημα».

Στην Ελλάδα, σε θεσμικό επίπεδο, η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων έχει κάνει βήματα προς την ίδια κατεύθυνση.

Όπως επισημαίνει ο κ. Μάρκου, «τα βασικά επιχειρήματα του νομικού κόσμου ενάντια στην εισαγωγή της γυναικοκτονίας ως αυτοτελές έγκλημα είναι τα εξής:

Ο όρος γυναικοκτονία, θέτει τις γυναίκες σε μια κατηγορία που τις υποβιβάζει ως χρήζουσες ειδικής μεταχείρισης. Επιπλέον, η θέσπιση ενός νέου αδικήματος, της γυναικοκτονίας, είναι μια αχρείαστη ενέργεια σε πρακτικό επίπεδο, αφού τα αδικήματα που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως γυναικοκτονία, ουσιαστικά υπάρχουν στον Ποινικό Κώδικα, επομένως το νομικό οπλοστάσιο είναι ήδη επαρκές. Ενδεχόμενη αναγνώρισή του θα είχε μόνο συμβολική σημασία.

Αρχικά θα πρέπει να καταστεί σαφές, ότι μια εισαγωγή του όρου στον ποινικό μας κώδικα δεν θα σήμαινε ότι όλες οι ανθρωποκτονίες γυναικών με δράστες γυναίκες είναι γυναικοκτονίες. Όμως, αρχή της ισότητας στο σύνταγμα μας σύμφωνα με την απόλυτα κρατούσα άποψη δεν λαμβάνει την ισότητα εξισωτικά, αλλά επιτάσσει την ίση μεταχείριση ίδιων περιπτώσεων και την ανόμοια μεταχείριση ανόμοιων περιπτώσεων. Στην περίπτωση της άσκησης βίας, η ένταση και η έκταση, οι αιτίες και η κοινωνική πρόσληψη της λαμβάνει διαφορετικές μορφές και ποιότητες σε κάθε ιστορική και πολιτισμική συνθήκη. Η βία που ασκείται από την ίδια την θέση του γυναικείου υποκειμένου, εννοιολογικά και κατηγορικά διαφοροποιείται σαφώς από τις υπόλοιπες μορφές βίας και οφείλεται στις βαθιά ριζωμένες πατριαρχικές αντιλήψεις.

Με την παραγνώριση της ιδιαίτερης φύσης της γυναικοκτονίας και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών υπό τις ιδιαίτερες συνθήκες στις οποίες τελείται, έχει ως αποτέλεσμα να κατανοείται άλλοτε ως μια «κακιά στιγμή», ή άλλοτε σαν κάτι το τερατώδες ή το ανήκουστο. Στην πρώτη περίπτωση η πράξη εξωραΐζεται και χάνει την ιδιαίτερη φύση της απαξίας της, ενώ στην δεύτερη μεταμορφώνεται ο θύτης σε ένα «ανθρωπόμορφο κτήνος» με κίνδυνο  να υπαχθεί στην κατηγορία των ατόμων μειωμένης αντίληψης και επομένως μειωμένου ποινικού καταλογισμού.

Τέλος, θα προσπαθήσω να απαντήσω στην δεύτερη ένσταση, με τρόπο που να ικανοποιεί το περιορισμένο της έκτασης αυτού του άρθρου. Η σημασία της γλώσσας που χρησιμοποιείται σε ένα κανονιστικό κείμενο, όπως ο ποινικός κώδικας, έχει αποτελέσει αντικείμενο διερεύνησης στον χώρο της θεωρίας του δικαίου.

Ο αντίλογος λοιπόν στο δεύτερο επιχείρημα λέει, ότι όλες οι μεγάλες αλλαγές του αιώνα που μας πέρασε συνοδεύονται από αλλαγές χρήσης λέξεων και όρων, που επιτρέπουν την επίγνωση πως το δίκαιο είναι ένας εύπλαστος χειρισμός συμβόλων και λέξεων και τοποθετούνται σε μια ιστορική προοπτική. Όχι μόνο παρακολουθεί τις κοινωνιολογικές εξελίξεις, αλλά ακόμα περισσότερο, διαθέτει μια μορφοποιητική δύναμη, η οποία βοηθάει το πραγματικό, δηλ. την αντίληψη περί του πραγματικού, να πάρει σχήμα και μορφή.

Όπως λέει ο Parkin, «ακόμη και οι στρατηγικές της δικαιοσύνης μπορεί να παγιδευτούν σε μια συγκεκριμένη γλώσσα η οποία μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο «κλειστή»· να αντανακλά περισσότερο ή λιγότερο συγκεκριμένες μορφές βίας - μια έννοια που καλύπτει ένα τεράστιο πεδίο, από τη φυσική καταστροφή έως τη μεταφυσική βεβήλωση» (Parkin, 1986:205)». Απομένει στους νομικούς επιστήμονες να διαλέξουν πλευρά. Γιατί το δίκαιο δεν είναι ουδέτερο, ούτε ένα καθαρό γλωσσικό γεγονός, εδραιωμένο σε έναν χώρο απόλυτων, άχρονων και αμετάβλητων αξιών».