"Η Αγία Σοφία πρέπει να παραμείνει πολιτιστικό ίδρυμα για τον κόσμο"

Ο Διεθνής Ελληνικός Σύνδεσμος σε επιστολή που απέστειλε για το θέμα της Αγίας Σοφίας, προς την UNESCO, τα μέλη του ΟΗΕ, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καθώς και επικεφαλής κρατών και τα μέλη της ελληνικής Βουλής, αναφέρει τα εξής: 

"Εμείς, η Διεθνής Ελληνική Ένωση*, θέλουμε να ενημερώσουμε τους αρμόδιους διεθνείς φορείς για τις πρόσφατες εξελίξεις που αμφισβητούν το ιστορικό καθεστώς της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινουπόλεως, αδιαφορώντας για τις ιστορικές, πολιτιστικές και θεολογικές ρίζες του ναού. Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και άλλοι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα εκφράσει την άποψη ότι το μνημείο του 6ου αιώνα, που σήμερα είναι μουσείο, πρέπει να μετατραπεί σε τζαμί.

Ανώτεροι αξιωματούχοι της Τουρκικής Δημοκρατίας υποστηρίζουν ότι το μέλλον της Αγίας Σοφίας είναι εγχώρια υπόθεση της Τουρκίας. Ωστόσο το 2018 ακόμη και η ανώτατη δικαστική αρχή της Τουρκίας, το Συνταγματικό Δικαστήριο, απέρριψε παρόμοια σχετική αναφορά που είχε υποβληθεί ζητώντας την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, κλείνοντας την υπόθεση μόνιμα και αμετάκλητα. Οι πρόσφατες εξελίξεις όμως αποκαλύπτουν ότι η ανησυχητική επιμονή Τούρκων αξιωματούχων στοχεύει στο να αναγκάσουν τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Είναι όμως τόσο απλό; Σίγουρα ΟΧΙ!

Η Αγία Σοφία, ένας βυζαντινός χριστιανικός καθεδρικός ναός μέχρι την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453, είναι πλέον μουσείο και αποτελεί προστατευόμενο πολιτιστικό χώρο αναγνωρισμένο από την UNESCO. Δεν είναι μόνο ένας μεγάλος ναός της Χριστιανοσύνης - ο μεγαλύτερος εδώ και πολλούς αιώνες - ανήκει επίσης στην ανθρωπότητα μιας και έχει αναγνωριστεί ως μέρος της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς από την UNESCO.  Σε μια κατάφωρη παραβίαση του καθεστώτος της Αγίας Σοφίας, στις 29 Μαΐου του τρέχοντος έτους, διοργανώθηκε ένας εορτασμός από το τουρκικό Υπουργείο Τουρισμού και Πολιτισμού και μεταδόθηκε ζωντανά στην κρατική τηλεόραση, η μουσουλμανική προσευχή "Al-Fātiḥah sūrah" αφιερωμένη στον Μωάμεθ ΙΙ.

Εκτός του ότι χτίστηκε ως ένας από τους πιο σημαντικούς χριστιανικούς οίκους λατρείας της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η Αγία Σοφία είναι αναμφισβήτητα το σημαντικότερο ιστορικό μνημείο στον τομέα των βυζαντινών σπουδών. Από την ίδρυσή της ως κοσμικού Μουσείου, το 1936, έχει γίνει το επίκεντρο ποικιλίας δραστηριοτήτων. Το 1930, το Βυζαντινό Ινστιτούτο Αμερικής ανέλαβε την ευθύνη για τη διεξαγωγή σημαντικών εργασιών στο Εκκλησιαστικό Μουσείο. Το έργο αποκατάστασης του Ινστιτούτου ήταν ανεκτίμητο διότι αποκάλυψε την ένδοξη χριστιανική εικονογραφία του ναού που είχε καλυφθεί για αιώνες από την πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Πιο πρόσφατα, μελετητές έχουν πραγματοποιήσει έρευνα στον εσωτερικό χώρο και την ακουστική της Αγίας Σοφίας ώστε να μελετήσουν και να αποτυπώσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τον ήχο και την εμπειρία των χριστιανών πιστών στο Βυζάντιο πριν από την άλωση της πόλης. Αυτές οι σημαντικές δραστηριότητες στην πραγματικότητα τιμούν και αποτίνουν φόρο τιμής στις βιβλικές, ιστορικές και πολιτιστικές ρίζες της Μεγάλης Εκκλησίας και πρέπει να ενθαρρύνονται όσο το δυνατόν περισσότερο.

Στην πραγματικότητα, η Αγία Σοφία βρίσκεται στη λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Οι προαναφερθείσες δραστηριότητες στην Αγία Σοφία αποδεικνύουν ξεκάθαρα ότι πολιτιστικοί οργανισμοί, ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και χριστιανικές κοινότητες σε όλο τον κόσμο έχουν έννομο συμφέρον να τη διατηρήσουν στην τρέχουσα μορφή της. Με μια απίστευτη δήλωση, ένας Τούρκος αξιωματούχος υποστήριξε ότι ορισμένα ψηφιδωτά στους τοίχους της Αγίας Σοφίας πρέπει να βαφτούν. Επιπλέον, η Τουρκία έχει ανακοινώσει σχέδια για την αγορά χαλιών ώστε να χρησιμοποιηθούν για μουσουλμανική προσευχή στην Αγία Σοφία. Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας όχι μόνο θα καταστρέψει ανεπανόρθωτα τη βυζαντινή εικονογραφία που αποκαταστάθηκε οδυνηρά κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, αλλά η αποκεφαλοποίηση του Μουσείου θα καταστήσει αδύνατη οποιαδήποτε περαιτέρω πολιτιστική δραστηριότητα εντός της Εκκλησίας του Ιουστινιανού από ιστορικούς και μελετητές.

Γνωρίζουμε πλήρως ότι η μετατροπή της Αγίας Σοφίας είναι ένα ανησυχητικό σημάδι περαιτέρω κλιμάκωσης ενάντια στη διεθνή ειρήνη, εάν η Άγκυρα δεν αμφισβητηθεί έντονα, σε αυτήν την περίπτωση. Η διεθνής κοινότητα έχει καταδικάσει αμέσως άλλες περιπτώσεις βεβήλωσης θρησκευτικών και πολιτιστικών συμβόλων, συμπεριλαμβανομένης της καταστροφής των χιλίων πεντακοσίων ετών Βουδιστικών αγαλμάτων Bamyan από τους Ταλιμπάν το 2001. Διεθνείς οργανισμοί όπως η UNESCO καταδίκασαν την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς του Ιράκ από τον ISIS. Πιστεύουμε ότι η διεθνής κοινότητα έχει χρέος να υιοθετήσει παρόμοια στάση που δεν θα είναι λιγότερο διεκδικητική και αποφασισμένη στο θέμα της Αγίας Σοφίας. 

Ιδρύματα όπως η UNESCO τιμούν και σέβονται τους ναούς όλων των θρησκειών. Ζητούμε να γίνει σεβαστή και η Ελληνική Ορθόδοξη Χριστιανική καταγωγή της Αγίας Σοφίας και επιδιώκουμε μόνο τη διατήρηση του σημερινού της καθεστώτος.

* Ο Διεθνής Ελληνικός Σύνδεσμος είναι ένας μη κερδοσκοπικός και μη κομματικός οργανισμός ακαδημαϊκών και ερευνητών  ελληνικού υποβάθρου που υποστηρίζει την ιστορία και τον πολιτισμό του Ελληνισμού