Γεράσιμος Σκιαδαρέσης : Σήμερα βιώνουμε μια απίστευτη υποβάθμιση των αξιών & της ανθρώπινης ζωής.

Επιστρέφοντας πίσω στο παρελθόν, στις εικόνες, στις αναμνήσεις, στους έρωτες, στην πρώτη μέρα στο στρατό που ήταν και ο πρώτος αποχωρισμός από την οικογένεια θυμάμαι με νοσταλγία τα πρόσωπα των ανθρώπων. Και εδώ μπαίνει η φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου σε στίχους Άλκη Αλκαίου και μουσική Θάνου Μικρούτσικου «Τα νιάτα μας διαδρομή Αθήνα Σαλονίκη» από το τραγούδι «Πάντα γελαστοί», ενθυμούμενος την πρώτη μου «απόδραση» από το στρατόπεδο της Ροδόπολης Σερρών.

Στο σήμερα και αφού έφευγα από το Θησείο αφήνοντας πίσω μου την Ακρόπολη, το Μοναστηράκι, το Σύνταγμα παρατηρούσα στα πρόσωπα των ανθρώπων που επιστρέφανε σπίτια τους - καθώς βράδιαζε σιγά σιγά απόγευμα Δευτέρας ανήμερα της εθνικής επετείου 28ης Οκτωβρίου - τη νοσταλγία, τις μνήμες, τα χαμένα όνειρα, τη μοναξιά, την απογοήτευση, το φόβο αλλά και μια καλά φυλαγμένη αισιοδοξία ότι ίσως τα πράγματα πάνε καλύτερα.

Λίγο πιο πάνω από το Θέατρο Ιλύσια, περίμενα να δω το Γεράσιμο Σκιαδαρέση ηθοποιό Πατρινό στην Καταγωγή, είχαμε να βρεθούμε από τον περασμένο Απρίλιο όπου πρωταγωνιστούσε στην παράσταση «Το Τίμημα». Το ταξίδι ξεκίνησε με τις μνήμες, συνέχισε με το «The Children» που παίζει φέτος, τις αγωνίες που έχει σαν πατέρας, την απουσία «φάρων φωτεινών» που θα μας τραβήξουν πάνω από το βυθό και τέλος το θέατρο και την κρίση….

Καθώς έφευγα μετά το πέρας της συνάντησης  θυμήθηκα τα λόγια του Γεράσιμου… «Δεν νομίζω ότι έχουν αλλάξει ουσιαστικά τα πράγματα» και ξαναπήγα στην αρχή ενθυμούμενος έναν ακόμα στίχο από το ίδιο τραγούδι «στα τρελά τους όνειρα δοσμένοι… πάντα γελαστοί και γελασμένοι…». 

Τι πιστεύετε ότι θα βλέπανε στην πόλη της Πάτρας, ένας άνθρωπος που θα έφτανε από το Παναχαϊκό όρος και ένας ξένος που θα ερχότανε με το καράβι από την Ιταλία τη δεκαετία του 70;

Εάν κατέβαινε κάποιος από το Παναχαϊκό φαντάζομαι παρ’ όλο που μπορεί να μην έχει και πολλή σχέση με την αλήθεια· αμπέλια και ελιές. Αυτό που έβλεπα εγώ ήταν το  αμπέλι του παππού μου· είναι οι δικές μου παιδικές μνήμες όσον αφορά το στεριανό βλέμμα. Το άλλο είναι το λιμάνι με το παλιό βαγόνι εκεί μπροστά και ο Φάρος που ήταν ακόμα στη θέση του. Δύο πολύ χαρακτηριστικά πράγματα που μου έχουν μείνει σαν εικόνες… δεν προχωράω πάρα μέσα στην πόλη γιατί αυτά μου ζήτησες….

Θα ήθελα να μας μιλήσετε για το έργο "The Children" στο οποίο πρωταγωνιστείτε φέτος στο Θέατρο Ιλίσια…

Το «The Children» είναι ένα σύγχρονο έργο με έναν προβληματισμό που θεωρώ ότι είναι πάρα πολύ επίκαιρος. Με όλα αυτά που έχουν συμβεί στο πρόσφατο παρελθόν με τα πυρηνικά ατυχήματα, με την κλιματική αλλαγή, με χιλιάδες πράγματα. Με τον καινούργιο όρο που έχουμε ανακαλύψει τα τελευταία χρόνια οι «τοξικοί άνθρωποι» & οι «τοξικές σχέσεις», έχει να κάνει με όλη αυτή την τοξικότητα, είτε είναι του περιβάλλοντος είτε των σχέσεων. Θεωρώ ότι τα μπλέκει με έναν μοναδικό τρόπο, όταν το πρωτοδιάβασα ενθουσιάστηκα, μου άρεσε πολύ γιατί είναι πάρα πολύ κοντά στις  δικές μου ανησυχίες, με ενδιέφεραν πολύ τα ερωτήματα που έθετε.

Από εκεί και πέρα είναι μεγάλη χαρά για έναν ηθοποιό να παίζει ένα έργο που να τον εκφράζει και τον ίδιο. Συμβαίνει κάποιες  φορές να παίζουμε έργα που ναι μεν είναι ωραία και μας αρέσουν, αλλά που δεν είναι στον πολύ στενό μας προβληματισμό. Αυτό είναι ένα από τα έργα που με ενδιαφέρει πολύ να το κάνω και αισθάνομαι ότι μιλάω και εγώ σαν προσωπικότητα, σαν πολίτης, εκφράζοντας κάποιες σκέψεις, απορίες και ερωτήματα. Οπότε με άγγιξε για έναν παραπάνω λόγο, πέρα από το ότι είχε τρεις εξαιρετικά δομημένους χαρακτήρες με φοβερό ενδιαφέρον για έναν ηθοποιό. Έχει να κάνει με αυτόν τον καινούργιο τρόπο γραφής, που κυρίως τον συναντάμε στο εγγλέζικο θέατρο πολύ συχνά, όπου το δράμα μπλέκεται με την κωμωδία πάρα πολύ εύκολα και τα πάντα είναι διπλής όψης.

Το έργο δεν απαντά σε πράγματα, σε ερωτήματα, δημιουργεί προβληματισμούς, δεν νομίζω ότι παίρνει θέσεις, δεν είναι στους στόχους μας να δείξουμε με το δάχτυλο, ούτε να πούμε αυτό είναι καλό, αυτό είναι κακό. Και εμείς το αντιμετωπίσαμε σαν ένα κείμενο που μας δίνει την ευκαιρία να εκφράσουμε ερωτήματα κυρίως και από εκεί και πέρα ο καθένας να εισπράξει αυτό που θέλει.         

Εκτός από ηθοποιός είσαστε & πατέρας, αλήθεια πως έχετε δει την εξέλιξη από γενιά σε γενιά τις τελευταίες δεκαετίες ; Η σημερινή κοινωνία υπερασπίστηκε όσο έπρεπε το παιδί για να έχει ελπίδα ;

Τα πράγματα τρέχουν πάρα πολύ γρήγορα πια και εάν κάποτε μπορούσαμε να διακρίνουμε ουσιαστικές διαφορές από γενιά σε γενιά, σήμερα μπορούμε να τις εντοπίσουμε ακόμα και μέσα στην ίδια γενιά.  Επειδή οι πληροφορίες, τα πάντα κινούνται με υπερβολικές ταχύτητες, δεν υπάρχει πια αυτό το λεγόμενο χάσμα των γενεών που υπήρχε παλαιότερα τόσο πολύ, σήμερα παρατηρούμε αυτό το χάσμα ακόμα και μέσα στην ίδια τη γενιά. Έχει να κάνει με το μορφωτικό - πολιτιστικό επίπεδο καμία φορά, το μέρος που διαβιώνει ο καθένας, με πάρα πολλά πράγματα.

Αυτή τη στιγμή εγώ σαν πατέρας αυτό που βλέπω και εισπράττω κυρίως, είναι ότι έχω μια τρομαχτική αγωνία και αναρωτιέμαι συνεχώς για τις ευθύνες μας για αυτό τον πλανήτη, για αυτό τον κόσμο που παραδίδουμε σε αυτά τα παιδιά. Αισιοδοξώ ότι μπορούν να το χειριστούν καλύτερα από εμάς, είμαι όμως και φύσει απαισιόδοξος άνθρωπος και αυτό δεν μου αφήνει και πολλά περιθώρια, γιατί δυστυχώς αντιλαμβάνομαι ότι γενικά υπάρχει μια απίστευτη υποβάθμιση των αξιών γενικά καθώς και της ανθρώπινης ζωής. Όλα αυτά είναι σχεδόν ασήμαντα σε σχέση με τα υλικά αγαθά, με άλλα πράγματα που έχουμε βάλει σε προτεραιότητα, όποτε όλα αυτά ακούγονται μπερδεμένα αλλά είμαι και εγώ το ίδιο μπερδεμένος.          

Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 45 χρόνων, ξεχάσαμε τις λέξεις, τους συγγραφείς & ποιητές μας; Χάσαμε το δρόμο και την πνευματικότητα μας ως λαός ; Ποια η γνώμη σας ;

Ότι το έχουμε ξεχάσει είναι σίγουρο, ο προβληματισμός μου είναι από πότε ξεκινάει αυτή η κατάσταση και εάν μπορεί κανείς να ορίσει ότι τότε έγινε η αρχή. Υπήρξαν φωτεινά διαστήματα στο παρελθόν όπου ήρθαμε πιο κοντά με τους ποιητές, τη λογοτεχνία, τον πολιτισμό γενικά, τη δεκαετία του 60 και ίσως λίγο αργότερα μετά τη μεταπολίτευση.

Παρ’ όλα αυτά θεωρώ ότι αυτό το πράγμα έχει ξεκινήσει εδώ και πάρα πολλά χρόνια πριν, σιγά σιγά να το τρώει λιγάκι ο σκόρος, δηλαδή να μην υπάρχει αυτή η καλή και ουσιαστική επαφή που είχαμε. Πάντα υπήρχε ένα κομμάτι του κόσμου που ήταν κοντά και πάντα ένα άλλο που ήταν σε απόσταση με τον πολιτισμό και τις τέχνες.

Το θέμα πλέον είναι ότι αισθάνομαι ότι λείπουν τα μυαλά – φάροι για να τραβήξουν «σαν το μέλι» τον κόσμο λίγο πιο κοντά σε πιο πνευματικές αναζητήσεις, σε πιο ουσιαστικά πράγματα από αυτό τον καθημερινό αγώνα της επιβίωσης που μας έχουνε ρίξει και είναι το μοναδικό που μας απασχολεί και τίποτε άλλο.

Θεωρούμε ότι έτσι θα λύσουμε όλα τα προβλήματα, το οποίο μας οδηγεί όμως σε εγωιστικές συμπεριφορές και δεν μας ενδιαφέρει τίποτε πάρα πέρα, ούτε καν ο συνάνθρωπός μας. Αντιμετωπίζουμε όλη αυτή την κατάσταση λέγοντας στον εαυτό μας, ότι ο τόπος μου είναι το σπίτι μου καθώς και ότι η αυλή του γείτονα δεν με ενδιαφέρει, μπορεί να καεί.

Τα τελευταία χρόνια έχει οξυνθεί το πρόβλημα και δυστυχώς αυτό που μου λείπει σίγουρα είναι αυτοί οι φάροι! 

Από την ελληνική ταινία «Το Βαλκανιζατέρ» το 1997, σε σκηνοθεσία και σενάριο του Σωτήρη Γκορίτσα, στην οποία είχατε πρωταγωνιστήσει με το Στέλιο Μάινα, οι στίχοι «…Είμαστε πρώτοι και τελευταίοι είμαστε αθώοι, απατεώνες και γενναίοι. Είμαστε πρώτοι και τελευταίοι, αριστοκράτες και φρικτοί μικρομεσαίοι, ακροβάτες και λαθραίοι, προδότες, Σουλιώτες κι αδέσποτοι κι ωραίοι…». Αλλάξαμε κατά τη διάρκεια της κρίσης, ποια η άποψή σας ;

Όχι δεν νομίζω ότι αλλάξαμε, παρέμειναν τα ίδια πράγματα, υπάρχουν κάποιες στιγμές που λίγο αισθάνομαι ότι βλέπω ένα φωτεινό σημάδι ρε παιδί μου, ένα παράδειγμα που μπορώ να σου πω είναι η ιστορία με τον Παναγιώτη Ραφαήλ. Έγινε ένα μπαμ ξαφνικά για να βοηθήσουμε όλοι το παιδάκι, ταυτόχρονα έχω και μια αγωνία μέσα μου ότι όλο αυτό είναι και ένα άλλοθι, δηλαδή μήπως μέσα από τον Παναγιώτη Ραφαήλ βρήκαμε και όλοι εμείς την ευκαιρία να δείξουμε την αλληλεγγύη μας και να πούμε ότι κάναμε το καθήκον μας. Μετά από αυτό όμως θα συνεχίσουμε να είμαστε οι φρικτοί μικρομεσαίοι, οι λαθραίοι, οι προδότες και όχι οι Σουλιώτες.

Δεν νομίζω ότι η κρίση μας άλλαξε σε τίποτε, γιατί δεν αλλάζει απ’ έξω αυτό το πράγμα. Εάν δεν υπάρξουν τομές στην παιδεία, στον πολιτισμό καθώς και στον τρόπο που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, εάν δεν αλλάξουν αυτά από τα θεμέλια δεν θα αλλάξει τίποτε με την κρίση. Το πίστευα και το πιστεύω ότι εάν αύριο το πρωί ξανά υπάρξει μια οικονομική ευμάρεια και ήμασταν όλοι καλά, μειωνόταν η ανεργία· πάλι θα είχαμε την ίδια συμπεριφορά, θα ήμασταν έτοιμοι να κάνουμε τα ίδια λάθη, δεν θα είχαμε μάθει τίποτε και δεν θεωρώ ότι έχουμε μάθει τίποτε από αυτή την ιστορία.

Βεβαίως χαίρομαι όταν βλέπω περιπτώσεις όπως αυτές που ξαφνικά σηκώθηκε όλη η Ελλάδα να βοηθήσει το παιδί, από την  άλλη φοβάμαι ότι είναι απλώς μια φούσκα η οποία ξεφουσκώνει πολύ γρήγορα, μη έχοντας  συνέχεια. Αναρωτιέμαι όμως, μήπως κάναμε τώρα το καθήκον μας και ησυχάσαμε για τα επόμενα 50 χρόνια, περιμένοντας κάτι άλλο να ξαναπαρουσιαστεί για να μας βγάλει από αυτό το λήθαργο ; Δεν νομίζω λοιπόν ότι έχουν αλλάξει ουσιαστικά πράγματα.           

Κλείνοντας τη συνάντησή μας, πιστεύετε ότι κάτι αντίστοιχο με αυτό που αποκαλούμε κρίση στη χώρα μας, συνέβη και στο Θέατρο την τελευταία δεκαετία, εάν ναι, ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά με τα οποία μπορείτε να την αποτυπώσετε ;

Εγώ δεν θα συμφωνήσω, δεν νομίζω ότι την τελευταία δεκαετία κάτι αντίστοιχο έγινε και στο θέατρο. Σαφέστατα η κρίση είχε διάφορες εκπτώσεις και στο χώρο, παρουσιάστηκαν πάρα πολλοί θίασοι ξαφνικά, αυξήθηκαν τα έργα και οι προσπάθειες. Το θέατρο είναι μια δουλειά που κάποιες φορές έχει το καλό ότι δεν θέλει και πολλά λεφτά, θέλει μόνο ψυχή! Επειδή είναι ανάγκη των ανθρώπων να εκφραστούν προσπαθούνε να το κάνουνε ακόμη και χωρίς λεφτά. Αυτό το ξέραμε εμείς από παλιά, το κάναμε αλλά υπήρχε και πριν. Οπότε αυτό δεν άλλαξε μέσα στην κρίση, δεν είχαμε λεφτά αλλά παρ’ όλα αυτά ξεκινούσαμε μια νέα προσπάθεια, ένα νέο έργο εκ των ενόντων· δεν σημαίνει βέβαια ότι αυτό πετυχαίνει πάντα.   

Παρουσιάστηκε εάν θέλεις ένας πολλαπλασιασμός του αριθμού των παραστάσεων, γιατί πολλοί άνθρωποι θεωρούσαν ότι μπορούν να κάνουν πράγματα είτε με λίγα λεφτά, είτε είχαν την ανάγκη να εκφραστούν, στην πορεία όμως ήταν δύσκολα, ο κόσμος δεν ανταποκρίνονταν και κλείνανε, πράγμα που οδηγούσε σε μια καινούργια αρχή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να έχουμε μέχρι και 1000 παραστάσεις το χρόνο στην Αθήνα, που ίσως είναι και παγκόσμιο φαινόμενο. Όσον αφορά το θέμα της ανεργίας μέσα στην κρίση, η μεγάλη πλειοψηφία των ηθοποιών ήταν πάντα εξοικειωμένοι. Μένουμε άνεργοι 2-3 φορές το χρόνο - κάθε χρόνο -  και πάντα είμαστε σε αναζήτηση της επόμενης δουλειάς. Δεν έχουμε και πολύ σχέση με έναν ελεύθερο επαγγελματία, που έχει ένα μαγαζί που ή θα πηγαίνει καλά, ή δεν θα πηγαίνει, εμείς είμαστε κάθε φορά σε νέα δουλειά, σε αναζήτηση νέου πράγματος.

Αυτό δεν άλλαξε, πάρα μόνο ότι τώρα έπρεπε να προσαρμοστούμε σε μια νέα κατάσταση· ξαφνικά έχεις πέντε προτάσεις και έπρεπε να τις δεχτείς και τις πέντε, παρόλο που ήταν την ίδια περίοδο και οι πέντε γιατί ήσουνα σίγουρος ότι από αυτές τις πέντε μπορεί να μην γίνει και καμία. Δηλαδή ξεκινούσανε πολλές δουλειές και μετά από ένα μήνα χαλάγανε, βλέπανε οι παραγωγοί ότι δεν θα βγει το πράγμα και σταμάταγε η δουλειά. Άρα εσύ έμπαινες σε μια διαδικασία να λες ναι παντού, για να μπορέσεις μετά να σου μείνει μια πιθανόν από αυτές. Εάν είχες την ατυχία να γίνουν δύο ή τρεις, εκεί έπρεπε να τα βγάλεις πέρα και να δεις πώς θα τα καταφέρεις, ή ποιον από τους δυο-τρεις θα δυσαρεστήσεις.

Οι Έλληνες ηθοποιοί είμαστε ευέλικτοι γενικά γιατί έχουμε μάθει σε κακουχίες, σε σχέση με τους ξένους δεν είμαστε καλομαθημένοι αλλά πολύ κομάντος στην υποκριτική και το γνωρίζω αυτό, επειδή έχω κάνει δουλειές στο εξωτερικό, μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα σε πιο δύσκολες συνθήκες.

Το ίδιο συνέβη και στην κρίση, αγωνιστήκαμε λίγο πολύ, έγιναν ομάδες, συμμετείχαμε σε παιδικές θεατρικές παραστάσεις, σε εκδηλώσεις, παρουσιάσεις, πάρτυ, ανοίξαμε λίγο τους ορίζοντες προκειμένου να τα καταφέρουμε να επιβιώσουμε. Αυτό όμως στην ουσία δεν σημαίνει και τίποτε, γιατί όταν ο περίγυρος είναι ένα μαύρο χάλι, δεν μπορεί να λες ότι εντάξει εγώ τη «βγάζω», μπορεί να συμβαίνει αυτό αλλά διπλά σου βλέπεις τον άλλον να ψάχνει στα σκουπίδια.

Έτσι και αλλιώς το περιβάλλον δεν βοηθάει να είναι κανείς αισιόδοξος και να πει ότι «θα τα καταφέρω, θα τα βγάλω πέρα εύκολα». Και εγώ έμεινα κάποια διαστήματα άνεργος μέσα στην κρίση, παρ’ όλο που δόξα τω Θεώ ήταν μικρά· αλλά κόντεψα να σαλτάρω και βρέθηκα στα πρόθυρα της κατάθλιψης. Όταν ξαφνικά μετά από τόσα χρόνια διαπιστώνεις ότι για τους επόμενους 5 μήνες δεν μπορείς να φέρεις ένα ευρώ στο σπίτι σου, δεν υπάρχει περίπτωση, έχασες τη σαιζόν όλη και τέρμα, σου κοστίζει πολύ. Όχι όσο σε άλλους που έβλεπα γύρω μου αλλά εντάξει, με επηρέασε….

Από την άλλη επειδή με ρώτησες για τη σχέση του θέατρου με την κρίση, το θέατρο ανταποκρίθηκε και με μια ευελιξία στην κρίση. Όταν ξεκίνησε αυτή η ιστορία μειώθηκε η τιμή των εισιτηρίων, γίνανε προσπάθειες να μην κρατηθεί ο κόσμος έξω από το θέατρο, και όντως σε έναν μεγάλο βαθμό τον κόσμο τον κρατήσαμε. Τα καλοκαίρια έβγαιναν άπειροι θίασοι σε περιοδείες, οι οποίες ανοίχτηκαν και δεν περιλάμβαναν μόνο τις μικρές πόλεις, άρχισαν να πηγαίνουν και σε χωριά και με τα εκπτωτικά εισιτήρια, με τη μείωση της τιμής, μπορώ να πω ότι τελικά ανταποκρίθηκε ο κόσμος. Λειτούργησε λίγο και “το DNA μας,  το έχουμε μέσα μας να αγαπάει ο κόσμος το θέατρο”.