Το "Βελίζι" της Πάτρας με τους ηρωικούς κατοίκους που κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια

Το χωριό είναι χτισμένο στις παρυφές του, που αποτελούν πρόποδες του Παναχαϊκού, και η πλαγιά που είναι χτισμένο λέγεται Ζωητάδα.

Η Ζωητάδα είναι η πλαγιά του Ομπλού, που οριοθετείται από την Κρήνη μέχρι την μονή Ομπλού και έως την Καλλιθέα. Στην περιοχή έχουν βρεθεί τρία αρχαία μυκηναϊκά νεκροταφεία, από τα οποία έχουν ανασκαφεί τα δύο. Στα όριά της βρίσκεται και το Σιδηρόκαστρο. Από την Ζωητάδα περνούσε ο αμαξιτός δρόμος προς Καλάβρυτα, ο δρόμος της Μακελαριάς όπως λεγόταν, μέχρι το 1886 που κατασκευάστηκε η εθνική οδός Πατρών - Καλαβρύτων. Το πρώτο χάνι του δρόμου ήταν στην περιοχή Φασουλέικα της Οβριάς και το δεύτερο στην Ζωητάδα, το Χάνι του Μέξα, όπως λεγόταν σύμφωνα με το όνομα του ιδιοκτήτη του. Τμήμα του κτηρίου διασώζεται ακόμα και σήμερα, σε κακή κατάσταση, όπως και η βρύση του. Το 1908 ο τελευταίος κάτοχος, ο Γεώργιος Μέξας, το πούλησε με όλη την έκταση που του ανήκε στον Θεόδωρο Δρημάλα, από τον οποίο σήμερα ο οικισμός ονομάζεται Δρημαλαίικα και κατοικείται από τους απογόνους του.

Στην Ζωητάδα, όπως είδαμε, από την αρχαιότητα μέχρι το 1886 περνούσε ο αμαξιτός δρόμος και ήταν στρατηγικό σημείο, για αυτό και έχουν διεξαχθεί πολλές μάχες στην περιοχή.

Το παλιό όνομα του χωριού ήταν Βελίζι. Υπάρχουν πολλές εκδοχές από πού προέρχεται, η επικρατέστερη είναι ότι προέρχεται από το σλάβικο Vellezi το οποίο σημαίνει Λευκό δάσος και οφείλεται στις πολλές λεύκες που είχε στην ευρύτερη περιοχή. Λεύκας λέγεται και ο ποταμός που περνά δίπλα από το χωριό αλλά και σημερινή περιοχή της Πάτρας στις εκβολές του. Αργότερα όταν έρχονται οι Φράγκοι το ονομάζουν Villegio, δηλαδή χωριό. Αυτό το όνομα πιστεύεται ότι παραφράστηκε από τους Αρβανίτες σε Βελίζι. Ως Βελέζι το συναντάμε πρώτη φορά σε ενετική απογραφή του 1700. Το 1928 με προεδρικό διάταγμα μετονομάζεται σε Κρήνη.

 Η περιοχή Κρήνης κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια, στο χωριό έχουν ανασκαφεί δύο μυκηναϊκά νεκροταφεία, το ένα μέσα στο χωριό και το άλλο στην περιοχή Μουσταφέντη, με φτωχικές ταφές που δείχνουν ότι στην περιοχή υπήρχαν αγροτικοί συνοικισμοί.

Μέχρι το τέλος του 6ου αιώνα μ.Χ. δεν υπάρχουν αναφορές για το Βελίζι. Την εποχή εκείνη εγκαταστάθηκαν εδώ όπως και σε όλη την Αχαΐα Σλάβοι Εζερίτες και δημιουργούν νέο οικισμό με την ονομασία Βελέζι.

Το 1205 έρχονται οι Φράγκοι και ιδρύουν την Βαρωνία της Πάτρας χτίζοντας και τα κάστρα του Σαραβαλίου και το Σιδηρόκαστρο δίπλα στον οικισμό. Οι σλάβοι κάτοικοι εγκαταλείπουν το χωριό και φεύγουν στα ορεινά, στον οικισμό εγκαθίστανται δουλοπάροικοι και Αρβανίτες μισθοφόροι.

Σε τούρκικο κατάστιχο του 1461 αναφέρεται ως αγροτική περιοχή.

Την περίοδο της τουρκοκρατίας δημιουργούνται και τα χωριά Ψαράδες, Βουντούσα και Μουσταφά αφέντη που σήμερα αποτελούν αγροτικές εκτάσεις της Κρήνης.

Στην ενετική απογραφή του 1700 το Βελίζι είχε 9 οικογένειες, 25 κατοίκους από τους οποίους οι 12 άντρες και οι 13 γυναίκες. Σε άλλη απογραφή του 1698 με τα χωριά που υποχρεούνταν σε φόρο φορβής για το φράγκικο ιππικό, το Βελίζι υποχρεούτο να δώσει 10 στατήρες.

Το 1466 καταφθάνουν στην Τουρκοκρατούμενη Πάτρα ενετικά πλοία τα οποία αποβιβάζουν μικρή στρατιωτική δύναμη στην πόλη, ο λαός ξεσηκώνεται, καταλαμβάνει το κάστρο και καταδιώκει τους Τούρκους.

Στη Ζωητάδα, η πλαγιά που βρίσκεται το χωριό στα σημερινά Δρημαλαίικα, οι επαναστάτες τους φτάνουν και διεξάγεται μικρή μάχη με νικητές τους Έλληνες.

Οι Τούρκοι όμως αργότερα αντεπιτέθηκαν και βρήκαν τους Έλληνες να γλεντάνε την πρότερη νίκη τους, τους επιτέθηκαν σκοτώνοντας πολλούς και αιχμαλώτισαν τους αρχηγούς τους τους οποίους μετά την ανακατάληψη της Πάτρας τους παλούκωσαν μαζί με το Μητροπολίτη Νεόφυτο.

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1821 πάλι στη Ζωητάδα έγινε μάχη μεταξύ Τούρκων και των Κουμαναίων και Σισίνη. Η έκβαση της μάχης ήταν καταστροφική για τους Έλληνες και παραλίγο να πιαστεί αιχμάλωτος και ο ίδιος ο Σισίνης.

Το 1822 κατά την πολιορκία της Πάτρας από τις Ελληνικές δυνάμεις στην Κρήνη ο Κολοκοτρώνης είχε συγκροτείσει εθελοντικές ομάδες γυναικών που έραβαν μάλλινες κάλτσες και φανέλες για τους πολεμιστές.

Μια τρίτη μάχη έγινε, στην Ζωητάδα πάλι, το 1945 κατά την αποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Πάτρα, ανάμεσα σε Άγγλους και Ινδούς, που είχαν έρθει προς ενίσχυση του εθνικού στρατού, και τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, ο σκοπός της επίθεσης ήταν η σύλληψη της ηγεσίας του 12ου συντάγματος και η επίθεση έγινε ταυτόχρονα σε Κρήνη Πετρωτό και Σαραβάλι[1].

Το 1833 με τη συγκρότηση του Δήμου Πατρέων το Βελίζι υπάγεται σε αυτόν μέχρι το 1912 οπότε γίνεται ανεξάρτητη κοινότητα περιλαμβάνοντας και τους οικισμούς Οβρυά, Βουντούσα, Ψαράδες και Μουσταφέντη, το 1916 προσθέτεται και η Μονή Ομπλού. Το 1924 αποσπάται η Οβρυά και γίνεται ανεξάρτητη κοινότητα.

Το 1928 αναφέρεται στον κατάλογο χωριών και οικισμών της Αχαΐας με την ονομασία Βελίζι.

Το 1840 αναφέρεται στον κατάλογο των δημοτικών διαμερισμάτων του Δήμου Πατρέων.

Κάτοικοι της Κρήνης έχουν συμμετάσχει σε όλους τους αγώνες του έθνους και έπεσαν για την πατρίδα.

 Το χωριό είχε πεσόντες σε όλους τους πολέμους αλλά και στον εμφύλιο πόλεμο.

Στην Κατοχή πολλά σπίτια πυρπολήθηκαν από τους Γερμανούς.

Έχει δημοτικό σχολείο από το 1910, ενώ η κεντρική πλατεία του χωριού κατασκευάστηκε το 1899 από τον δήμαρχο Δ. Βότση.

Ρεύμα μπήκε πρώτη φορά το 1955.

Από το 1970 λειτουργεί εκτροφείο θηραμάτων και το 1936 ιδρύθηκε ο Φιλοδασικός σύλλογος .

στοιχεία:wikipedia