Ανοικτή Επιστολή μιας καθηγήτριας πανεπιστημίου στη Γαλλία, προς Υποψήφιους Δημάρχους Πάτρας και Περιφερειάρχες Δυτικής Ελλάδας

Διαβάζοντας τα προγράμματα των υποψηφίων, δημάρχων και περιφερειαρχών, με ανησυχία διαπιστώνω στην καλύτερη περίπτωση μια θλιβερή υποτίμηση και στην χειρότερη περίπτωση μια τραγική έλλειψη αναφοράς κι αντιμετώπισης δύο πολύ βασικών προβλημάτων που απασχολούν την καθημερινότητα των δημοτών μας και θα την απασχολήσουν ακόμη πιο σοβαρά στο μέλλον. Το πρόβλημα της ασφάλειας των πολιτών ηλικιωμένων κι όχι μόνο και το πρόβλημα των δομών φροντίδας της τρίτης ηλικίας κι όχι μόνο. 

Βέβαια προσυπογράφω, αν και δεν θα αναφερθώ εκτεταμένα στα χιλιοειπωμένα παράπονα των Πατρινών όπως π.χ. για τους βρώμικους εξωτερικούς χώρους δημόσιους και ιδιωτικούς που δεν συναντάμε ούτε σε τριτοκοσμικές χώρες, για τα εγκαταλελειμμένα επικίνδυνα κτήρια που από θαύμα σωζόμαστε, για τους κατ' ευφημισμό κάδους απορριμμάτων αφού στην ουσία είναι εστίες μόλυνσης του περιβάλλοντος και της υγείας μας, για τα χόρτα που θεριεύουν κι έχουν γίνει στρώμα αναπαυτικό για φίδια και ποντίκια!!, για τα αδέσποτα σκυλιά που μπαίνουν μέχρι και στα νοσοκομεία, για τους δρόμους που είναι στρωμένοι όχι με άσφαλτο αλλά με τρύπες-κρατήρες και κόπρανα οικιακών σκύλων, για τις αδέσποτες γάτες που οι αγαπητοί φιλόζωοι συμπολίτες μας τις τρέφουν αλλά τις αφήνουν κι ανεμβολίαστες, για την σκόνη όχι την αφρικανική αλλά για την ρύπανση που εκπέμπουν τα τζάκια του χειμώνα κι αυτό σε πλήρη αντίφαση με τα παχιά λόγια των εκάστοτε ιθυνόντων για πράσινη ανάπτυξη και οικολογικές μορφές ενέργειας!

Το πρώτο βασικότατο πρόβλημα της ασφάλειας ανήμπορων κι ηλικιωμένων και όχι μόνο δεν αποτελεί ούτε μονοπώλιο κάποιου πολιτικού κόμματος, ούτε αποκλειστικό καθήκον κι έργο της αστυνομίας, αλλά πρωταρχικότατη υποχρέωση κι ευθύνη της πολιτείας και των αυτοδιοικητικών δομών της. Αν, φυσικά, θέλουμε να ζούμε σε κράτος δικαίου και σε ευνομούμενη κοινωνία πολιτών. Δυστυχώς, παρατηρείται ένα καινούριο φαινόμενο εγκληματικότητας και βίας που δεν έχει ευαισθητοποιήσει αρκετά τους διοικούντες, κρατικούς κι αυτοδιοικητικούς. Ή γιατί το υποτιμούν ως περιθωριακό κι υποδέεστερο φαινόμενο που δεν απειλεί άμεσα κι ευρύτερα τους κανόνες της δημοκρατίας και της κοινωνίας. Ή γιατί έχουν άγνοια κοινωνιολογικών, ψυχαναλυτικών και πολιτικών εργαλείων ανάλυσης. Ή γιατί έχουν έλλειψη κουλτούρας προληπτικής οργάνωσης και προληπτικής αντιμετώπισης. Ή γιατί αναλώνονται σε μικροκομματικές ή μικροπροσωπικές αντιλογίες χάνοντας το δάσος και κοιτάζοντας το δέντρο. Σημειώνω εδώ ότι για να ληφθούν οι δέουσες αποφάσεις  και να υλοποιηθούν αποτελεσματικά, το πρόβλημα δεν είναι μόνο η έλλειψη προσωπικού ή χρημάτων, όπως συχνά ακούγεται ως απάντηση, αλλά είναι και θέμα οργάνωσης, σχεδιασμού, φαντασίας, μεθόδου εργασίας, συλλογικού συντονισμού και συλλογικής συνεργασίας. Κι αυτά δεν είναι και τόσο ενσωματωμένα στο ανθρωπολογικό DNA της μέσης ελληνικής πρακτικής. Αλλά, επειδή πιστεύω ότι τα πράγματα δομούνται, αποδομούνται κι αναδομούνται, ελπίζω ότι αυτό θα μεταστραφεί. Όπως ελπίζω ότι θα μεταστραφεί και η λαθεμένη μονοδιάστατη αντίληψη. Διότι τα κοινωνικά φαινόμενα δεν είναι ποτέ μονοπαραγοντικά, δηλαδή μόνο οικονομικά, ή μόνο οργανωσιακά, ή μόνο πολιτισμικά, αλλά είναι απόλυτα συνδεδεμένα μεταξύ τους και λειτουργούν συστημικά.

Στη Γαλλία, αποκαλούμε δωρεάν βία, την βία για την βία, την βία με σαδισμό, την ψυχοπαθολογική βία. Διότι, δεν πρόκειται για μια απλή κλοπή ή ληστεία αλλά για ένα δωρεάν βασανισμό του θύματος που προηγείται ή έπεται της κλοπής ή της ληστείας. Βέβαια, αυτές οι μορφές δωρεάν βίας πάντα υπήρχαν αλλά τώρα εξαπλώνονται τόσο τραγικά που από εξαίρεση του κανόνα, γίνονται τετριμμένο φαινόμενο και κοινωνική γάγγραινα. Εδώ, αναφέρω την περίφημη ανάλυση της πολιτικής φιλοσόφου Άννας Αρέντ για το πώς γεννιέται κι αναπαράγεται η ολοκληρωτική ιδεολογία και συμπεριφορά (banalisation du mal). Στην συγκεκριμένη περίπτωση της δωρεάν βίας, οι άνομες και παράνομες συμπεριφορές όχι μόνο απειλούν την σωματική και ψυχική ακεραιότητα του θύματος αλλά καταλύουν καθε έννοια Δημοκρατίας και θεσμών και θέτουν σε κίνδυνο την ίδια την πολιτική εκπροσώπηση. Κι εδώ έχουμε το εξής παράδοξο: ο δράστης είναι, σίγουρα, ο ενεργός παραγωγός αυτού του ιδιότυπου ολοκληρωτισμού αλλά και τα θύματα συμβάλλουν ακουσίως στην αναπαραγωγή του. Διότι, οι πολίτες, φοβούμενοι τυχόν αντίποινα ή μην έχοντας εμπιστοσύνη στην αποτελεσματικότητα των πολιτειακών δομών, παραμένουν ανήμποροι, απεγνωσμένοι και παθητικοί δέκτες. Κι έτσι, τα σύγχρονα ολοκληρωτικά μορφώματα κρυσταλλώνονατι κι ανακυκλώνονται επικίνδυνα. 

Το δεύτερο βασικότατο πρόβλημα είναι η έλλειψη δομών όχι μόνο της λεγόμενης τρίτης ηλικίας αλλά και γενικότερα των ατόμων με αδυναμία αυτοεξυπηρέτησης. Αυτές οι δομές υπάρχουν σε τυπικές μορφές ευγηρείου, ιδρύματος ή δημοτικών υπηρεσιών οι οποίες μάλιστα πρέπει να διευρυνθούν και να εμπλουτιστούν και παράλληλα να δημιουργηθούν άτυπες μορφές όπως π.χ. ιατρικοποιημένα σπίτια ή συλλογικές μορφές συγκατοίκησης συνδυασμένης με αυτονομία και ιατρικονοσηλευτική υποστήριξη. Αυτές οι άτυπες μορφές έχουν αρχίσει να αναπτύσσονται ραγδαία στο εξωτερικό είτε με ιδιωτική, είτε με κρατική ή αυτοδιοικητική πρωτοβουλία, είτε σε συνδυασμό ιδιώτη/δημοσίου/αυτοδιοίκησης. Στην Ελλάδα, αυτές οι άτυπες εναλλακτικές μορφές φαντάζουν ίσως εξωπλανητικές αλλά όχι για πολύ, γιατί η νέα πραγματικότητα θα τις καταστήσει απολύτως απαραίτητες. Κι αυτό, διότι ο οικογενειακός ιστός κι η οικονομική μετανάστευση των προηγούμενων χρόνων λειτουργούσαν και λειτουργούν σε ένα βαθμό ακόμη ως υποκατάστατα εξυπηρετώντας τέτοιου είδους ανάγκες των πολιτών. Όμως, η εξέλιξη της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας έχουν αποδυναμώσει και θα αποδυναμώσουν ακόμη περισσότερο στο μέλλον την λειτουργία αυτών των υποκατάστατων. Εδώ, η Αυτοδιοίκηση αλλά και οι υπόλοιποι φορείς πρέπει να επιληφθούν του θέματος με πρόληψη, σχεδιασμό, οργάνωση, συντονισμό, συνεργασία, φαντασία, κίνητρα και φυσικά, με μέτρα κατά της γραφειοκρατίας.

Όσα προανέφερα δεν αποτελούν στείρα κριτική αλλά προβληματισμό για ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση και επιτέλους λήψη κι υλοποίηση αποφάσεων σε ζωτικά θέματα που στο άμεσο προσεχές μέλλον θα είναι ακανθώδη και δυσεπίλυτα εκ των υστέρων.