Από τον Βιβάλντι στον Μέντελσον

Έργα των Vivaldi, Haendel, Pergolesi – Parisotti, Mendelssohn, Mahler και Haydn, θα παρουσιάσει η Ορχήστρα Πατρών αύριο Τρίτη 18 Μαΐου και ώρα 21.00 στο Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων». Την Ορχήστρα Πατρών θα διευθύνει ο αρχιμουσικός της Δημήτρης Μποτίνης, ενώ σολίστ σε τρεις άριες των Haendel και Parisotti θα είναι η σοπράνο Μαρίνα Ρετσκάλοβα. Η συναυλία εντάσσεται στο πλαίσιο δράσεων της Αντιδημαρχίας Πολιτισμού και της ΔΕΠΑΠ.

Αναλυτικά το πρόγραμμα  της συναυλίας έχει ως εξής:

Α΄  ΜΕΡΟΣ

Antonio Vivaldi: Κοντσέρτο για έγχορδα σε λα μείζονα, RV 158

1. Allegro molto

2. Andante molto

3. Allegro

Georg Friedrich Haendel: Ouverture και άρια του Ξέρξη «Ombra mai fu» από την όπερα «Ξέρξης»

Sinfonia και άρια  της Κλεοπάτρας «V’adoro pupille», από  την όπερα «Ιούλιος Καίσαρας».

Giovanni Battista Pergolesi - Alessandro Parisotti: Se tu m’ami

Σολίστ: Μαρίνα Ρετσκάλοβα – σοπράνο

Felix Mendelssohn-Bartholdy: Συμφωνία για έγχορδα σε ρε μείζονα, αρ. 2

1. Allegro

2. Αndante

3. Allegro Vivace

Β΄ ΜΕΡΟΣ

Gustav Mahler: Adagietto από την Τρίτη Συμφωνία

Joseph Haydn: Συμφωνία αρ. 4 σε ρε μείζονα

1. Presto

2. Andante

3. Finale. Tempo di Menuetto

MARINA RECHKALOVA

Γεννήθηκε στην Ρωσία, σπούδασε στο καλλιτεχνικό σχολειό του Ιρμπίτ όπου πήρε πτυχίο στο πιάνο και στην διεύθυνση χορωδίας . Συνέχισε τις σπουδές της στο μουσικό κολλέγιο του Ασμπέστ όπου πήρε δίπλωμα με ειδικότητα διεύθυνσης χορωδίας, καλλιτεχνικού συνόλου, δασκάλα μουσικής. Ακολουθούν ανώτατες σπουδές στην Ρωσική ακαδημία μουσικής Gnesins στην Μόσχα,  απ όπου αποφοιτεί με αριστείο δίπλωμα και ειδίκευση διευθυντή χορωδίας, καθηγήτριας διεύθυνσης ακαδημαϊκής χορωδίας.                                                 Παρακολούθησε master classes φωνητικής με τους V.Osipov, V.Borisov, V.Levko.Έχει διακριθεί σε διαγωνισμούς  διεύθυνσης  χορωδίας  και έχει συμπράξει με τους: V.Minin, V.Polyansky, G.Dmitryak, Θ. Κουρεντζής, T.Zanderling, M.Gorenshtein.Έχει διευθύνει εκκλησιαστικές, παιδικές και φοιτητικές χορωδίες, έχει εργαστεί ως δασκάλα μουσικής, καθηγήτρια θεωρητικών και μουσικών συνόλων.  Έχει δώσει ρεσιτάλ ως σοπράνο σε Ελλάδα και Ρωσία. Έχει δημιουργήσει και διευθύνει το Φωνητικό Σύνολο της Φιλαρμονικής Εταιρίας Ωδείο Πατρών.

ΟΙ ΣΥΝΘΕΤΕΣ

ΑΝΤΟΝΙΟ ΒΙΒΑΛΝΤΙ

Ο Αντόνιο Βιβάλντι (1678-1741) καταγόταν  από μουσική οικογένεια της Βενετίας. Ο πατέρας του που ήταν βιολονίστας  στην ορχήστρα του Αγίου Μάρκου, ήταν και ο πρώτος του δάσκαλος στο βιολί. Το 1703, ο Βιβάλντι χειροτονείται ιερέας και από την ίδια χρονιά εργάζεται ως καθηγητής βιολιού στη Ospedale della Pietΰ, ένα ίδρυμα για άπορα και ορφανά κορίτσια. Η συνεργασία του με το ίδρυμα θα ανανεωθεί σε διαφορετικές περιόδους της ζωής του και από το 1723 και μετά, ο Βιβάλντι υποχρεούται να συνθέτει, να διδάσκει και να διευθύνει δυο νέα κοντσέρτα κάθε μήνα. Η προστασία που του παρείχαν ο Λουδοβίκος XV, ο Κάρολος VI αλλά και οικογένειες ευγενών και διάφοροι εκκλησιαστικοί κύκλοι, του επέτρεψαν να ταξιδέψει και να διαδώσει τη μουσική του στη Γερμανία, τη Βοημία και την Ολλανδία. Σήμερα, θεωρείται ως ένας από τους θεμελιωτές της φόρμας του κοντσέρτου για σόλο όργανο, ενώ ο κατάλογος των έργων του περιλαμβάνει περισσότερα από τετρακόσια πενήντα κοντσέρτα για ένα η περισσότερα όργανα, ορχήστρα εγχόρδων και κοντίνουο, εκ των οποίων σαράντα τέσσερα προορίζονταν για ορχήστρα εγχόρδων χωρίς σολίστες.

ΓΚΕΟΡΓΚ ΦΡΙΝΤΡΙΧ ΧΑΙΝΤΕΛ

O Γερμανός συνθέτης Γκέοργκ Φρίντριχ  Χαίντελ (1685-1759), γεννήθηκε στη Χάγη, αλλά το 1726 απέκτησε την αγγλική υπηκοότητα. Στα νεανικά του χρόνια συνδύασε τη μελέτη της μουσικής με νομικές σπουδές, μέχρι το 1702, χρονιά που συνάντησε τον Τέλεμαν, διάσημο συνθέτη της περιόδου του μπαρόκ. Από την επόμενη χρονιά, ο Χαίντελ εγκαταλείπει τη γενέτειρά του και ταξιδεύει στο Αμβούργο και τη Φλωρεντία, τη Ρώμη και τη Νάπολη, όπου παρουσιάζονται οι πρώτες του όπερες. Από τα πιο διάσημα έργα του συνθέτη, η όπερα «Ιούλιος Καίσαρας», παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Θέατρο Haymarket του Λονδίνου το 1724. Στη σκηνή της αποπλάνησης του Καίσαρα από την Κλεοπάτρα, η βασίλισσα της Αιγύπτου μεταμφιεσμένη σε θεά τραγουδά την γνωστή άρια «V’adoro pupille». Λίγα χρόνια αργότερα, ο Χαίντελ θα συνθέσει την όπερα «Ξέρξης», η οποία θα μείνει διάσημη για το περίφημο Largo της πρώτης άριας του Ξέρξη.

ΤΖΙΟΒΑΝΙ ΜΠΑΤΙΣΤΑ ΠΕΡΓΚΟΛΕΖΙ

Ο Τζιοβάνι Μπατίστα Περγκολέζι ή Τζιανμπατίστα  Περγκολέζι ήταν Ιταλός μουσικοσυνθέτης, βιολιστής και οργανίστας. Γεννήθηκε στο Τζέζι στις 4 Ιανουαρίου 1710 και σπούδασε στο ωδείο της Νάπολης. Έγραψε την κωμική όπερα Υπηρέτρια κυρά (La Serva Padrona), γνωστή γιατί το ανέβασμά της στο Παρίσι το 1752 υπήρξε η αφορμή του «πολέμου των μπουφόνων», ανάμεσα στους οπαδούς της ευχάριστης μουσικής και στους οπαδούς της καθαρής μουσικής. Άλλα έργα του είναι: Stabat Μater (για γυναικείες φωνές, έγχορδα και μπάσο κοντίνουο), δύο κοντσέρτα για φλάουτο, έγχορδα και μπάσο κοντίνουο και οι όπερες Σαλούστια, Ο υπέροχος αιχμάλωτος, Ο Αδριανός στη Συρία, Ολυμπιάδα, Ο ερωτευμένος καλόγερος (σε ναπολιτάνικο ιδίωμα) και Φλαμίνιο. Πέθανε πρόωρα σε ηλικία 26 ετών από φυματίωση στις 16 Μαρτίου 1736.

ΑΛΕΣΣΑΝΤΡΟ ΠΑΡΙΖΟΤΙ

Η γνωστή aria anticha «Se tu m’ami» αποδιδόταν μέχρι πρόσφατα στον διάσημο Ιταλό  συνθέτη της όπερας Τζοβάνι Μπατίστα Περγκολέζι  (1710-1736). Σύμφωνα με νεότερες μελέτες η άρια αυτή είναι μια  σύνθεση του Ιταλού συνθέτη και  μουσικού εκδότη Alessandro Parisotti (1853 -1913). Ο Παριζότι υπήρξε ο εκδότης της διάσημης συλλογής τραγουδιών με το τίτλο Arie antiche: ad una voce per canto e pianoforte (1890). Ακολουθώντας τη μόδα του 19ου αιώνα να ανακαλύπτεται παλιότερη μουσική από την εποχή του μπαρόκ και του κλασικισμού, μόδα που εκφράστηκε και μέσα από την επανεκτέλεση των Κατά Ματθαίον Παθών του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ από τον Φέλιξ Μέντελσον, ο Παριζότι ανακάλυψε παλαιότερα τραγούδια και πρόσθεσε πιανιστική συνοδεία. Όμως, πιστεύεται ότι η συλλογή περιέχει λάθη και επεμβάσεις όπως η άρια που προαναφέρθηκε, η οποία είναι έργο του εκδότη και όχι του Περγκολέζι.

ΦΕΛΙΞ ΜΕΝΤΕΛΣΟΝ – ΜΠΑΡΤΟΛΝΤΥ

Γεννημένος  στο Αμβούργο το 1809, ο Φέλιξ Μέντελσον - Μπαρτόλντυ, γόνος μιας εύπορης  εβραϊκής οικογένειας εμφάνισε σε πολλή μικρή ηλικία κλίση προς την μουσική. Ως μαθητής του Zelter, υπογράφει τις πρώτες του συνθέσεις σε ηλικία μόλις έντεκα ετών, ενώ ακολουθούν αρκετά έργα μουσικής δωματίου. Το 1823 ήταν μια χρονιά ιδιαίτερα παραγωγική για τον νεαρό συνθέτη : έρχονται στο φως το πρώτο του «Κουαρτέτο εγχόρδων», η «Σονάτα για βιολί και πιάνο» σε φα ελάσσονα και η δεύτερη εξάδα των «Συμφωνιών για έγχορδα». Ήδη από το φθινόπωρο του 1822, ο Μέντελσον διαθέτει μια ιδιωτική ορχήστρα για τις προσωπικές του συναυλίες, όπου εμφανίζονται οι πιο διάσημοι σολίστες. Παράλληλα, συνθέτει το «Κοντσέρτο για βιολί» σε ρε ελάσσονα, το «Κοντσέρτο για δυο πιάνα και ορχήστρα» σε μι μείζονα και το «Κουαρτέτο με πιάνο» σε φα ελάσσονα. Τα έργα αυτά ανοίγουν τον δρόμο για τα αριστουργήματα του 1826 όπως το «Οκτέτο» του και η ουβερτούρα «Όνειρο θερινής νυκτός».

Ο Μέντελσον άσκησε τεράστια επίδραση στη μουσική ζωή της εποχής του : έφερε στο προσκήνιο τα έργα του Μπαχ και του Χαίντελ, πραγματοποίησε πρότυπες εκτελέσεις των συμφωνιών  του Μπετόβεν και των οπερών του Μότσαρτ. Χάρη στα πολλά ταξίδια του στην Ιταλία, τη Γαλλία, την Αγγλία και το ταλέντο του στη ζωγραφική καταφέρνει να αποτυπώσει στις ακουαρέλες του πλήθος αναμνήσεων που θα ξεπηδήσουν αργότερα στο μουσικό του έργο : τόσο η «Σκωτική» του συμφωνία όσο και η «Ιταλική» και η εισαγωγή «Οι Εβρίδες» δηλώνουν την αγάπη του για την άγρια φύση.

Στην  Αγγλία γίνεται αγαπητός και θεωρείται  άξιος συνεχιστής του Χαίντελ, του  Χάιντν και του Βέμπερ ενώ στη  Λειψία –όπου και πεθαίνει το 1847- διακρίνεται ως επικεφαλής των κοντσέρτων του Gewandhaus (1835-1847). Εξαίρετος πιανίστας, αλτίστας, οργανίστας και διευθυντής ορχήστρας, υπερασπίζεται το έργο του Μπαχ, αλλά και σύγχρονους συνθέτες όπως ο Μπερλιόζ και ο Σούμαν. Σήμερα παραμένει γνωστός τόσο για τις πέντε συμφωνίες του, τα έργα σκηνικής μουσικής (Εβρίδες, Θάλασσα, Η ωραία Μελουζίν, Ruy Blas), τις ουβερτούρες και το «Δεύτερο κοντσέρτο για βιολί» που κατέχει εξέχουσα θέση στο σολιστικό ρεπερτόριο του οργάνου.

ΓΚΟΥΣΤΑΒ ΜΑΛΕΡ

Ο εβραϊκής καταγωγής  Αυστριακός συνθέτης και διευθυντής ορχήστρας Γκούσταβ Μάλερ (1860 - 1911) έγινε  ευρύτερα γνωστός εν ζωή ως ένας από τους κύριους διευθυντές ορχήστρας  και όπερας της εποχής του. Έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους ύστερο-ρομαντικούς συνθέτες, αν και η μουσική του δεν έγινε ποτέ πλήρως αποδεκτή από το μουσικό καθεστώς της Βιέννης κατά τη διάρκεια της ζωής του. Τα έργα του χαρακτηρίστηκαν αρχικά ως «εκκεντρικά», ενώ κατά άλλους εξέφραζαν το γερμανικό μοντερνισμό, ωστόσο μόνο κατά την τελευταία δεκαετία της ζωής του γνώρισαν ευρύτερη απήχηση. Ο Μάλερ συνέθεσε κατά κύριο λόγο συμφωνίες και Λήντερ, ωστόσο η προσέγγισή του στο τελευταίο αυτό είδος κατέστησε συχνά δυσδιάκριτα τα όρια μεταξύ των ορχηστρικών ειδών του Ληντ, της συμφωνίας και του συμφωνικού ποιήματος.

ΓΙΟΣΕΦ ΧΑΙΝΤΝ

Ο Γερμανός συνθέτης J. Haydn (1732-1809), από  τους κορυφαίους εκπροσώπους της  περιόδου του κλασικισμού, θεωρείται  δίκαια «πατέρας» της συμφωνίας και του κουαρτέτου εγχόρδων, αφού συνέβαλλε ουσιαστικά στη διαμόρφωση των δυο αυτών μουσικών ειδών. Οι εκατόν έξι συμφωνίες του, όλες αυθεντικά έργα γραμμένα σε ένα διάστημα σαράντα ετών δημιουργικής πορείας, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί μας επιτρέπουν να παρακολουθήσουμε σταδιακά την συνθετική του εξέλιξη. Οι πρώτες του συμφωνίες (μέχρι το 1760) δηλώνουν διαφορετικές επιδράσεις, ιταλικές ή  γαλλικές, και έχουν μικρές απαιτήσεις όσον αφορά τα όργανα της ορχήστρας (κυρίως έγχορδα, δυο όμποε και δυο κόρνα).

Στα πέντε πρώτα χρόνια του Χάιντν στους Εστερχάζι (από το 1761-1765), η  συμφωνία γίνεται το κέντρο βάρους του συνθετικού του έργου. Αριστουργήματα όπως οι συμφωνίες αρ. 6 (επονομαζόμενη  Το πρωί), αρ. 7 (Το Μεσημέρι) και αρ. 8 (Το βράδυ) γράφτηκαν το 1761, ενώ ακολούθησαν οι αρ. 9, 12, 13, 40, 72, 21 και 22 (Ο Φιλόσοφος), 23, 28, 29 (1765) και 30 (Το σάλπισμα των κόρνων). Η ποικιλία αυτών των συνθέσεων οφείλεται αφενός στους συνειδητούς πειραματισμούς του Χάιντν πάνω σε αυτό το μουσικό είδος και αφετέρου στην ύπαρξη μιας ορχήστρας και δεξιοτεχνών μουσικών που του επέτρεπαν να φέρει σε αντιπαράθεση τη θεωρία και την πράξη.