Πόλεμοι και Τρωάδες

Ήταν άνοιξη του 1995, στη σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο πόλεμο Βοσνία. Σε ένα κράτος που οι εμπόλεμες ζώνες δεν ήταν καθορισμένες και δεν ήξερες ποιοι ήταν φίλοι και ποιοι εχθροί.

Μαζί με τον εικονολήπτη Κώστα Λαμπρόπουλο (το επαναλάβαμε τέσσερα χρόνια αργότερα με τον εικονολήπτη Δημήτρη Καγγελάρη στο Κόσσοβο) κάναμε το πιο σκληρό και τρομακτικό ρεπορτάζ που θα είχαμε φανταστεί, για είκοσι μέρες.

Γυρίσαμε ζωντανοί και για αυτό είμαστε ευγνώμονες. Και συνδεθήκαμε με πραγματικούς φίλους. Ο άπειρος, 24χρονος ρεπόρτερ από την Πάτρα ήταν τυχερός γιατί συνάντησε τότε αρκετούς Έλληνες και ξένους συναδέλφους που τον βοήθησαν πολύ. Μεταξύ αυτών και ο Νικόλας Βαφειάδης που τον γνώρισα μια συννεφιασμένη μέρα στο Πάλε όταν προσπαθούσα… ανεπιτυχώς να συνεννοηθώ στα Αγγλικά, Γερμανικά και Ισπανικά με μια ομάδα Σέρβων κομάντο και ήρθε ο ίδιος να κάνει τον… μεταφραστή, μιλώντας άψογα Σερβικά.

Τον θυμήθηκα πάλι, διότι ακούω τις κραυγές όχι πλέον μόνο των υπερεθνικιστών αλλά και άλλων που ζητούν «δραστικές λύσεις» πέραν της διπλωματίας για τα εθνικά μας θέματα. Δεν ξέρω πόσοι από αυτούς έχουν δει πόλεμο. Εγώ έχω δει δύο. Και θα δανειστώ τις φράσεις του Νικόλα που αποτύπωσε άψογα αυτό που κι εγώ έχω νιώσει:

Έζησα από κοντά μια ντουζίνα πολέμους.

Δεν είδα πουθενά περήφανους νικητές Μυρμιδόνες.

Είδα μόνο Τρωάδες με οργή, θλίψη και δάκρυα, ζωές λεηλατημένες, πόλεις ισοπεδωμένες, παράπλευρες απώλειες.

Είδα βρέφη καμένα από βόμβες φωσφόρου που τα ξεχώριζες απ’ τα παιδιά από την ανοιχτόχρωμη στάχτη της πάνας τους πάνω στα καρβουνιασμένα άψυχα κορμάκια τους.

Είδα παιδιά διαμελισμένα από βομβίδες διασποράς που είναι βαμμένες με έντονα χρώματα για να προσελκύουν την προσοχή τους κι όταν τα παιδιά πάνε να παίξουν, αυτές εκρήγνυνται στα χέρια τους για να είναι «αποτελεσματικές».

Είδα γέροντες ακρωτηριασμένους από τις νάρκες που «φύτρωσαν» στα χωράφια και στα περιβόλια τους ν’ ανεβαίνουν το τελευταίο κομμάτι του Γολγοθά τους με πρόσθετα μέλη φτιαγμένα από ξύλο.

Είδα καραβάνια προσφύγων, ανθρώπινο ποτάμι διαμαρτυρίας, γιγαντιαία σιωπηλή λιτανεία απόγνωσης…