Τυμβωρυχίες – «λησμονημένες καθημερινότητες από ένα ξεχασμένο συρτάρι»

  Ο Σταύρος Ιντζεγιάννης, αν και διανύει τη δέκατη δεκαετία της ζωής του, διατηρεί το πνεύμα ακμαίο και συνεχίζει να δίνει το παρόν στην πνευματική ζωή του τόπου. Τελευταία εκδοτική του παρουσία το βιβλίο με τον τίτλο,  «Τυμβωρυχίες – «λησμονημένες καθημερινότητες από ένα ξεχασμένο συρτάρι» (σ. 130, Πάτρα 2023), το οποίο περιλαμβάνει τριάντα επτά χρονογραφήματα. Είδος, το οποίο έχει τιμήσει επάξια κατά τη συγγραφική διαδρομή του, δημοσιεύοντας πλήθος εξ αυτών στον τύπο, αλλά και σε βιβλία.

    Πολύ περισσότερο, που τα κείμενά του αυτά αποτυπώνουν όλα τα στοιχεία του είδους, με τον λόγο του να διακρίνεται από το δικό του, ξεχωριστό ύφος, το οποίο συνδυάζει τη χάρη με την ευφυολογία, την εύθυμη αντιμετώπιση μιας κατάστασης, συνοδευόμενη από ειρωνεία, συχνά πικρή, καθώς και σατιρική διάθεση.  

    Ο Σταύρος Ιντζεγιάννης εισδύει με οξεία αντίληψη στο κοινωνικό γίγνεσθαι και το αναπαριστά μες στις ιστορίες του με ζωντάνια και δύναμη, με αποτέλεσμα ο αναγνώστης ν’ αναγνωρίζει σ’ αυτές στοιχεία της ζωής που πριν, ίσως δεν τα είχε προσέξει, ή τα έβλεπε υπό άλλο πρίσμα. Συχνά, γίνεται θυμόσοφος κοινωνικός ανατόμος, σαρκάζει και αυτοσαρκάζεται, αφού σε όλα τα χρονογραφήματα, αν δεν μετέχει ο ίδιος, νιώθεις πως κινείται μεταξύ των ηρώων του, τους οποίους ποικιλότροπα συστήνει στους αναγνώστες. 

    Διαβάζοντας ένα μετά το άλλο τα χρονογραφήματα της συλλογής, μνημονεύουμε ως θανούσα την εφηβεία μας, θυμόμαστε τις φορές που δεν αντισταθήκαμε σε γευστικούς πειρασμούς, συνδιαλεγόμαστε για θέματα που αφορούν στις σχέσεις των φύλων, γιορτάζουμε ή χαριεντιζόμαστε με φίλους κι αγαπημένους, μαθαίνουμε σοφά λόγια και βιώνουμε ιστορικές στιγμές, βλέπουμε τη δύναμη του χρήματος και της εξουσίας, όποιας μορφής, διακωμωδούμε πρόσωπα, στιγμές και γεγονότα του κοινωνικού βίου, γινόμαστε μέρος της ζωής του συγγραφέα, μέσω ιστοριών που αφορούν στην προσωπική του ζωή, προβληματιζόμαστε για οικολογικά θέματα, γινόμαστε μάρτυρες ερωτικών περιπετειών, γνωρίζουμε και κατανοούμε τον Άνθρωπο,… 

    Τα πρόσωπα του Σταύρου Ιντζεγιάννη είναι άνθρωποι της καθημερινότητας, κυρίως· τα βλέπουμε γύρω μας, τα αναγνωρίζουμε, μπορεί και τον εαυτό μας να δούμε σε πολλές των περιπτώσεων, οπότε η ταύτιση είναι αναπόφευκτη, όπως και το γέλιο, και, φυσικά, είναι στο χέρι μας αν θα διδαχθούμε κιόλας. 

    Στο χρονογράφημα «Χωριστά τσανάκια» (σ. 38), όπου θίγει το θέμα των διαζυγίων, γράφει μεταξύ άλλων: «Θυμήθηκα τους συχωρεμένους τους γονείς μου. Εξαίρετο ζευγάρι του παλιού καιρού που ποτέ δεν άκουσα τον έναν να αντιμιλάει στον άλλον. Μόνο κάποια φορά η μάνα είπε στο καλαμπούρι: «Για ακούστε εδώ, εγώ είμαι η βασίλισσα του σπιτιού». 

    ˗ Ναι, απάντησε ο πατέρας, αλλά εγώ είμαι ο αυτοκράτορας! 

    Και η μάνα γελώντας: Αυτοκράτορα, φεύγοντας μη ξεχάσεις να βγάλεις και τα σκουπίδια!!! 

    […] Ξαφνικά ο παράδεισος γέμισε μηλιές που κάνουν μήλα και μάλιστα… φιρίκια. Κάνεις έτσι και κόβεις. Οι δραγάτες τέρμα, οι φράχτες ανύπαρκτοι. Η ηθική ξαναγράφεται. Ζήτω η ελευθερία.

    ˗ Και τα παιδιά;

    Έξι στα δέκα παιδιά που καταλήγουν σε συμμορίες ναρκωτικών και παρανόμων είναι παιδιά χωρισμένων γονιών ή εγκαταλειμμένα απ’ αυτούς… Χρειάζεται σχόλια;» 

    Φυσικά, δεν μπορείς να μη σταθείς σε ιστορικού περιεχομένου χρονογραφήματα, όπως το «Ποντιακή γενοκτονία» (σ. 54) και το «Εσμέν αδελφοί» (σ. 59). Και στα δύο, αν και το πρώτο αφορά στα πάθη των Ποντίων και των Αρμενίων και το δεύτερο στον πόλεμο του 1940, ο γράφων μας μεταφέρει στην Άρτα, την πόλη που γεννήθηκε και έζησε ως την εφηβεία του. Χωροχρόνος, άλλωστε, στον οποίο επιστρέφει σε πολλά κείμενά του, επαληθεύοντας το «πατρίδα μας είναι η παιδική ηλικία»! 

    Ο Σταύρος, γόνος προσφυγικής οικογένειας Αρμενίων, θυμάται τα μνημόσυνα που έκαναν οι γονείς του και άλλοι, που ένιωθαν μεταξύ τους συγγενείς, γιατί μοιράζονταν την ίδια μοίρα, και συγκινεί: «Τέτοιες ώρες η μητέρα μου μας έβγαζε έξω από το δωμάτιο για να τους αφήσουμε μόνους, να μη βλέπουμε που κλαίγανε, άντρες σκληραγωγημένοι, αγκαλιασμένοι σαν μωρά παιδιά, τους 1,5 εκατομμύριο Αρμένηδες και τις 368 χιλιάδες Πόντιους που εξολοθρεύτηκαν από το μαχαίρι και τη μανία του τουρκικού στρατού και του όχλου που έβγαζε το μίσος του κατά των απίστων του Αλλάχ!!!» 

    Και το 1940 θυμάται όταν έφτασαν στην Άρτα οι πρώτοι Ιταλοί αιχμάλωτοι: «Ναι ήταν ακριβώς σας κι εμάς. Άνθρωποι ήταν! 

    Μέσα σε ένα στρατιωτικό καμιόνι στην πλατεία Κιλκίς, είδα τους πρώτους αιχμαλώτους του πολέμου. Ήταν καμιά εικοσαριά Ιταλοί. Αξύριστοι, συφοριασμένοι, με τα ίχνη της πολεμικής περιπέτειας επάνω τους. 

    Ο κ. Σπύρος, ο φαρμακοποιός, προθυμοποιήθηκε να κάνει τον διερμηνέα στον κ. Παπαβασιελίου που έβγαζε τη μοναδική εφημερίδα της πόλης.

    ˗ Γκουέρα νο μπόνο, είπε κάποιος τους. Μουσολίνι κατίβο.

    ˗ Μπέλα Γκρέτσια συμπλήρωσε ένας άλλος.

    ˗ «Έλληνες και Ιταλοί εσμέν αδερφοί» -είπε ένας άλλος, που είχε ένα σταυρό κρεμασμένο στο στήθος και άσπρη κολαρίνα, στο λαιμό του. Είναι παπάς -είπε κάποιος. Ξέρει αρχαία ελληνικά! Για σκέψου. Ήξερε αρχαία ελληνικά, αλλά ήρθε να μας πολεμήσει. Να μας καταλάβει. Να πάρει τη ζωή και το βιος μας!!!

    Μωρέ τι καθόμαστε -είπε ένα από τα μεγαλύτερα παιδιά. Πετροβολάτε τους. Στη στιγμή οι σφεντόνες -μόνιμος εξοπλισμός της κωλότσεπης- οπλίστηκαν και παίρνοντας θέση στο ύψωμα τη απέναντι πλατείας Σκουφά ετοιμαστήκαμε να σώσουμε την τιμή της πατρίδος, δίνοντας τη δική μας μάχη. 

    Οι πέτρες άρχισαν να πέφτουν βροχή πάνω στους Ιταλούς που προσπαθούσαν να προφυλαχτούν κρύβοντας το κεφάλι τους με τις χούφτες τους.

    Ντροπή παλιόπαιδα φώναξαν κάποιοι. Ένας χωροφύλακας έτρεξε και μας σταμάτησε: «Ντροπή! Είναι αιχμάλωτοι!».

    Ο Δεσπότης -μεγάλη ψυχή ο Σπυρίδων- ζήτησε και πήρε τον αιχμάλωτο παπά στο Δεσποτικό, ώσπου να τους μεταφέρουν στην Αθήνα, γυρίζοντάς τους από πόλη σε πόλη, για να δει ο κόσμος ότι είχαμε πιάσει αιχμαλώτους.

    Ο πόλεμος. για σκέψου τόσα χρόνια και μοιάζουν σα χτες σαν προχτές. «Εσμέν αδελφοί»- έλεγε και ξανάλεγε ο Ιταλός αιχμάλωτος παπάς. Αδελφοί, αλλά ο πόλεμος, πόλεμος. Τέτοιες μέρες που η μνήμη κρατά και θυμάται. 28η Οκτωβρίου του 1940!» 

    Δύσκολο να παραθέσεις αποσπάσματα απ’ όλα τα χρονογραφήματα του Σταύρου σ’ ένα κείμενο σαν και το παρόν, αλλά θα ήταν παράλειψή μου, αν δεν παρέθετα ένα μικρό απόσπασμα από κείνο που ’χει τον τίτλο, «Μια φραντζόλα» (σ. 70), και σαρκάζει την εποχή της αφθονίας, της σπατάλης και της απουσίας σεβασμού στην τροφή και, κυρίως, στο ψωμί! «Μια φραντζόλα ψωμί. Ολόκληρη! Μάλιστα καθώς την είδα μου φάνηκε -ναι μα την αλήθεια- πως με κοίταξε κι αυτή με ένα ύφος παραπονεμένο ή μάλλον απορημένο. Σα να μου έλεγε. Μα γιατί με πετάξατε; Τόσοι άνθρωποι πεινάνε και στέκονται στην ουρά για μια φέτα μόνο. Ούτε μουχλιασμένη είμαι, ούτε σκουλήκια έχω. Λίγο ξερή είμαι τίποτε παραπάνω. Άλλοι δεν έχουν ούτε αυτό το ξερό!

    Ναι πράγματι. Τόσοι άνθρωποι, δεν έχουν κι αυτό το ελάχιστο -μια φέτα μόνο- κι αυτός ή αυτή, πέταξε ολόκληρη φραντζόλα. Τι άφρονες είμαστε μερικές…»      

    Ο Σταύρος Ιντζεγιάννης αφιερώνει τις «Τυμβωρυχίες» του, «Σε ό,τι περισσότερο αγάπησε και αγαπά. Την οικογένεια…», ενώ αρκετά από τα χρονογραφήματα της συλλογής τα αφιερώνει σε φίλους του. Κι εγώ, που σέβομαι και αγαπώ τον ίδιο και το γράψιμό του, του εύχομαι να συνεχίσει ως τη στερνή πνοή την πνευματική του πορεία και να μην πάψει να πλουτίζει την Ελληνική Γραμματεία με τα υπέροχα κείμενά του! Κι επειδή γνωρίζω πως έχει πολύ καλή μνήμη και θυμάται πολλά ποιητικά και πεζά κείμενα, ελπίζω να θυμάται και τον ορισμό που έδωσε ο Σπύρος Μελάς (1882-1966) για το χρονογράφημα και λέει: «… έλαβα τη ρητή και κανονική εντολή από τη διεύθυνση των «Αθηναϊκών Νέων», την αρχισύνταξιν (και το λογιστήριο, εννοείται) να σας συγκινώ, να σας ενθουσιάζω, να σας ζωγραφίζω, να σας θυμώνω, να σας ενδιαφέρω, και προπάντων να σας διασκεδάζω από αυτή τη στήλη κάθε μέρα.» (Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 34, σ. 531, εκδ. Ακάδημος 1983)  

    Ο Σταύρος Ν. Ιντζεγιάννης παρουσιάστηκε στα γράμματα από το 1975, πρώτα στον Ημερήσιο και Εθνικό Κήρυκα με καθημερινό πρωτοσέλιδο χρονογράφημα ή επιφυλλίδα και εξακολουθεί μέχρι σήμερα να γράφει ασταμάτητα στην εφημερίδα ΓΝΩΜΗ της Δευτέρας. Αρθρογραφεί σε λογοτεχνικά περιοδικά.

    Ασχολείται με την κριτική και τον σχολιασμό λογοτεχνικών κειμένων και θεάτρου έχοντας παρουσιάσει δεκάδες λογοτέχνες και ποιητές.

    Είχε κατά καιρούς τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές παραγωγές σε διάφορα κανάλια και έχει στο ενεργητικό του αρκετές ομιλίες σε Πάτρα, Άρτα, Αίγιο, Πύργο, Καλαμάτα και αλλού, κυρίως ιστορικο-κοινωνικού περιεχομένου. Από δεκαετίας γράφει και παρουσιάζει την τηλεοπτική εκπομπή «Τεριρέμ» στο κανάλι της Πατραϊκής Εκκλησίας «Λύχνος».

    Έχει στο ενεργητικό του περί τις 10 χιλιάδες χρονογραφήματα, επιφυλλίδες και αρθρογραφίες. Έχει εκδώσει 21 βιβλία (μυθιστορήματα, οδοιπορικά, μελέτες, ποιητικές συλλογές).