Ο Πρόεδρος των Ρομά είναι Πατρινός και μιλάει στο thebest.gr: Είμαστε περήφανοι για την ανθρωπιά μας

• Γεννηθήκατε στην Πάτρα. Ποιες είναι οι αναμνήσεις από την παιδική σας ηλικία;

Η παιδική μου ηλικία αν και με δυσκολίες έχει μείνει αναλλοίωτη στη μνήμη μου. Γεννήθηκα στην Πάτρα, όπου έμεινα μέχρι τα 14. Υπήρχαν δυσκολίες, δε ζούσαμε μέσα στον αστικό ιστό, αλλά σε μία αγροτική περιοχή χωρίς ρεύμα και νερό. Σχολείο πήγα στη σωστή ηλικία, αλλά λόγω εποχιακών αγροτικών εργασιών, πανηγυριών και εμπορίου ζώων, κυρίως αλόγων, αναγκαζόμασταν να μετακινούμαστε συνεχώς σε όλη την Ελλάδα, οπότε κατάφερα να πάω συνεχόμενα για λίγο διάστημα. Θυμάμαι ότι ένιωθα μειονεκτικά γιατί ήμουν το μοναδικό τσιγγανάκι, ένιωθα ότι είμαι διαφορετικός, δε μπορούσα να κατανοήσω πλήρως τη γλώσσα και δυσκολευόμουν, παρόλα αυτά τα βασικά τα έμαθα πολύ γρήγορα.

Μάλιστα θυμάμαι κουβαλούσα παντού τη σχολική μου τσάντα και έμαθα μόνος μου στην αδερφή μου να συλλαβίζει και να γράφει. Στα 11 άρχισα να ασχολούμαι με το ποδόσφαιρο. Παίζαμε συνέχεια σε αλάνες με αυτοσχέδια τέρματα, όπου με εντόπισε ένας παλαίμαχος ποδοσφαιριστής, ο Κώστας Δαβουρλής και ζήτησε να μπω στα παιδικά της Παναχαϊκής. Ήμουν πολύ τυπικός, προπονούμουν συνέχεια και χωρίς υπερβολή κοιμόμουν μαζί με τη μπάλα. Η είσοδος μου στην ομάδα με βοήθησε πολύ να κοινωνικοποιηθώ. Παρά τις θετικές διακρίσεις και την επιμονή του προέδρου της ομάδας, στα 14 αναγκάστηκα να μετακομίσω με την οικογένεια.

Προσπάθησα να πάω σε άλλη ομάδα, αλλά επειδή δεν είχαν την οργάνωση και τη φιλοσοφία που είχα συνηθίσει απογοητεύτηκα και τα παράτησα. Στα 14-15 ξεκίνησα να εργάζομαι σε εμπόριο αλόγων, ανακύκλωση, αγροτικές εργασίες, οικοδομή, αποφράξεις-απολυμάνσεις, εμποροπανηγύρεις. Στα 18 παντρεύτηκα και μετακόμισα στη Θεσσαλονίκη. Ολοκλήρωσα την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και πλέον είμαι ιδιωτικός υπάλληλος σε επιχείρηση αρτοποιίας-ζαχαροπλαστικής.

Καταλαβαίναμε ως παιδιά ότι είμαστε κάτι διαφορετικό από τους υπόλοιπους κι ότι μας βλέπουν με άλλο μάτι οι μη τσιγγάνοι. Βλέπαμε συνθήκες ακραίας φτώχειας, αυθαιρεσία της αστυνομίας, πρόστιμα, δυσανάλογη αντιμετώπιση. Αντιλαμβανόμουν ότι υπήρχε ένα κενό, μία αγωνία «εμείς γιατί να ζούμε έτσι;», το οποίο διογκώθηκε όταν έκανα το πρώτο μου παιδί. Προσπάθησα πάρα πολύ να μεγαλώσω τα παιδιά μου προστατευμένα για να μη παρασυρθούν.

Είναι αλήθεια πως κι εγώ έτυχε να παρασυρθώ από το περιβάλλον όταν όμως συνειδητοποίησα ότι όλο αυτό οδηγεί στην καταστροφή πήρα την οικογένεια μου και κατεβήκαμε στην Αθήνα. Δεν ήταν εύκολο, υπάρχουν πράγματα που σε τραβάνε πίσω κι εκεί έβαλα πείσμα να αφιερώσω τη ζωή μου στην ένταξη αυτών των ανθρώπων. Εκείνη την περίοδο παρακολούθησα και όλη τη διαδικασία με τα τσιγγάνικα δάνεια και είδα ότι υπάρχει εκμετάλλευση και κακοδιαχείριση.

Δεν υπήρχε ένας κεντρικός φορέας να απευθυνθούμε οργανωμένα για τα δικαιώματα μας. Διαπίστωσα έλλειψη εκπροσώπησης και παθογένειες. Έτσι, με τη στήριξη κάποιων προέδρων τοπικών συλλόγων που με παρότρυναν, κινητοποιήθηκα σε πολλά σημεία της χώρας, και ειδικά στην Αγία Βαρβάρα όπου βρίσκεται ο πρώτος Σύλλογος Ελλήνων Τσιγγάνων, κι από εκεί και πέρα τρέξαμε όλες τις νόμιμες διαδικασίες και καταφέραμε να ιδρύσουμε την Πανελλαδική Συνομοσπονδία Ελλήνων Ρομά - ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ, το 2016.

• Κατά τη διάρκεια της πανδημίας οι Ρομά θεωρούνται μία ευάλωτη ομάδα, Τι μέτρα προστασίας πάρθηκαν;  

Η ευαλωτότητα των Ελλήνων Ρομά είναι μία πραγματικότητα. Αποδεδειγμένα, η φτώχεια, ο αποκλεισμός και η περιθωριοποίηση που βιώνουν οι Ρομά έχουν επιδεινωθεί περισσότερο από κάθε άλλη κοινωνική ομάδα κατά την περίοδο της πανδημίας. Στην πιο πρόσφατη Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το στρατηγικό πλαίσιο της ΕΕ για την ισότητα, την ένταξη και τη συμμετοχή των Ρομά για την περίοδο 2020-2030, αναφέρεται ότι η πανδημία αποκάλυψε τις ακραίες συνθήκες αποκλεισμού και περιθωριοποίησης των κοινοτήτων Ρομά σε ό,τι αφορά ιδίως την απόλαυση των κοινωνικών και οικονομικών τους δικαιωμάτων. Παγιωμένα χρόνια προβλήματα, όπως οι συνθήκες ακραίας φτώχειας, η επισιτιστική κρίση, η ελλιπής πρόσβαση σε στέγαση, υγεία, εκπαίδευση, απασχόληση, αλλά και σε υδροδότηση, ηλεκτροδότηση, αποκομιδή απορριµµάτων αναδείχθηκαν με τον χειρότερο τρόπο και διογκώθηκαν.

Η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ με το ξέσπασμα της α’ φάσης πανδημίας στην Ελλάδα απέστειλε επείγουσα έκκληση, καλώντας όλους τους αρμόδιους πολιτειακούς φορείς, όλες τις Περιφέρειες και όλους τους Δήμους, στα εδαφικά όρια των οποίων διαβιούν Έλληνες Ρομά, να ενεργήσουν άμεσα υιοθετώντας μέτρα πρόληψης κατά της εξάπλωσης του κορωνοϊού στις Ρομά κοινότητες της χώρας. Το Υπουργείο Εσωτερικών απάντησε θετικά, παρέχοντας ένα ειδικό ποσό σχεδόν 2,25 εκατομμυρίων ευρώ σε 98 δήμους σε ολόκληρη τη χώρα προκειμένου να μετριάσει και να αντιμετωπίσει το ξέσπασμα Covid-19 στους πιο ευάλωτους οικισμούς Ρομά. Ωστόσο, το ποσό αυτό αποδείχθηκε ανεπαρκές και αναποτελεσματικό.

Τα αποτελέσματα από την εφαρμογή αυτής της πρωτοβουλίας παραμένουν αμφίβολα και αμφιλεγόμενα, καθώς κάθε δήμος ήταν ελεύθερος να διαθέσει αυτό το ειδικό ποσό σύμφωνα με τις αποφάσεις που έλαβε κάθε τοπικό δημοτικό συμβούλιο. Η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ έστειλε επίσημο αίτημα ενημέρωσης στις Περιφέρειες και σε κάθε έναν από τους 98 Δήμους, ζητώντας περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το είδος της ανακούφισης που δόθηκε και την κατανομή του ποσού, ωστόσο ελάχιστοι Δήμοι απάντησαν συγκεκριμένα.

Η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ από το ξέσπασμα της πανδημίας έχει ξεκινήσει και συντονίσει ανθρωπιστικές εκστρατείες σε συνεργασία με την Περιφέρεια Αττικής και τη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας παρέχοντας τρόφιμα, αντισηπτικά, φάρμακα και ρούχα σε ορισμένες από τις πιο στερημένες κοινότητες στην Αθήνα. Κατά τη διάρκεια αυτών των ανθρωπιστικών ενεργειών τα μέσα και οι παροχές μας σπάνια αποδείχθηκαν αρκετά ώστε να καλύψουν αποτελεσματικά τα στερημένα μέλη της κοινότητας.

• Τι είναι αυτό που οδηγεί στη μη ένταξη των Ελλήνων-Ρομά στην κοινωνία;  

Όλα τα χρόνια ζητήματα που διαιωνίζονται, η περιθωριοποίηση, οι ανισότητες, οι πολλαπλοί αποκλεισμοί, η μη συμμετοχή μας στη λήψη αποφάσεων που μας αφορούν και κυρίως η συνεχής έλλειψη πολιτικής βούλησης και πολιτικού σχεδιασμού.

Από την άλλη έχει διαμορφωθεί ένα κλίμα απόγνωσης στην κοινότητα, έχουν κουραστεί και θεωρούν ότι βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε μια στάσιμη κατάσταση που δε μπορεί να αλλάξει. Η κοινότητα πρέπει να εκπαιδευτεί, να ενδυναμωθεί και να αρχίσει να συμμετέχει στα κοινά. Χρειάζονται στήριξη με έμφαση στην ψυχική υγεία, ειδικά των γυναικών, και αλλαγή συνθηκών διαβίωσης με παρεμβάσεις στους 4 άξονες.

• Είναι οι Ρομά κατά τη γνώμη σας κάπως αδικημένοι και «παρεξηγημένοι»;  

Είναι παρεξηγημένοι αδίκως. Ο αντιτσιγγανισμός ακμάζει ακόμη και σήμερα. Τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις είναι βαθιά ριζωμένα στην ελληνική κοινωνία και δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο. Πως νιώθουν τα τσιγγανάκια όταν τα βλέπουν και αλλάζουν πεζοδρόμιο ή ακούνε γονείς να λένε «φάε το φαΐ σου γιατί θα έρθει ο γύφτος να σε κλέψει»; Ξεκινάνε από άλλη αφετηρία με πάρα πολλές δυσκολίες και αντιμετωπίζονται μειονεκτικά μόνο και μόνο επειδή τυχαίνει να γεννηθούν τσιγγάνοι. Είναι καταδικασμένα να ζουν σε άθλιες συνθήκες. Ποιος το θέλει αυτό για το παιδί του;

Καθοριστικός στη διάπλαση της κοινής γνώμης προς αυτή την κατεύθυνση είναι κι ο ρόλος τον ΜΜΕ. Ενώ, δεν εκλείπουν τα φαινόμενα ρητορικής του μίσους ακόμα και μέσα στη Βουλή.

• Στο μυαλό μας έχουμε ότι οι Ρομά συνδέονται πιο συχνά με την παραβατικότητα. Είναι αλήθεια ή πρόκειται για μύθο και προκαταλήψεις;  

Στο μεγαλύτερο βαθμό είναι μύθος και προκαταλήψεις. Οι Ρομά στοχοποιούνται συστηματικά γιατί κάποιους τους συμφέρει να υπάρχει ένας αποδιοπομπαίος τράγος που θα ευθύνεται για όλα τα δεινά της κοινωνίας. Κι εδώ καθοριστικός στη δημιουργία αυτών των προκαταλήψεων είναι ο ρόλος των ΜΜΕ, που σε πολλές περιπτώσεις διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα δημιουργώντας λάθος εντυπώσεις.

Η παραβατικότητα υπάρχει σε ένα βαθμό σε όλες τις κοινωνίες. Οι Ρομά ανέκαθεν έβγαζαν λεφτά από τις αγροτικές εργασίες, την κτηνοτροφία και το εμπόριο. Η βιομηχανική επανάσταση έφερε μείωση όλων των παραδοσιακών επαγγελματικών δραστηριοτήτων τους με αποτέλεσμα την ακραία φτώχεια και πείνα, που οδηγούν σε φαινόμενα παραβατικότητα της επιβίωσης. Οι Ρομά είναι πολύ ικανοί, αλλά υπάρχει αμάθεια και άγνοια, δε γνωρίζουν τις διαδικασίες και δυσκολεύονται να προσαρμοστούν. Υπάρχει ένα κενό που πρέπει από κοινού να το εντοπίσουμε και να το γεφυρώσουμε, προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας.

• Τι τρόποι αντιμετώπισης της παραβατικότητας υπάρχουν, πιο πολύ σε μικρές ηλικίες;  

Οφείλουμε να εστιάσουμε στην ανήλικη παραβατικότητα και στην παραβατικότητα της νεολαίας για να μη φτάσει η παραβατικότητα στο έγκλημα. Να δούμε τις πραγματικές αιτίες και να τις αντιμετωπίσουμε όλοι από κοινού, πολιτεία και κοινωνία. Η λύση πάντα είναι η εκπαίδευση, σε συνδυασμό με ολιστική υποστήριξη και παροχή κινήτρων.

Τα σωφρονιστικά ιδρύματα πρέπει να μεριμνούν για εκπαίδευση και συνολική ψυχοκοινωνική υποστήριξη από ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς, ώστε να ευνοούν την ομαλή ένταξη στην κοινωνία και να μη βγαίνουν καταδικασμένοι και εγκλωβισμένοι σε ένα φαύλο κύκλο παραβατικότητας. Στους ανηλίκους καλύτερα να δίνεται η ευκαιρία της κοινωφελούς εργασίας. 

Η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ βλέπει τα προβλήματα κατάματα και είναι εδώ για να αποτελέσει γέφυρα μεταξύ πολιτείας και κοινότητας. Έχουμε καταθέσει προτάσεις και υπομνήματα σε όλους τους αρμόδιους και έχουμε ταχθεί στην απόλυτη διάθεσή τους για να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε στοχευμένες δράσεις από κοινού.

• Ποιοι είναι οι λόγοι που τα παιδιά των Ρομά μένουν συχνά εκτός σχολείου; Η εκπαίδευση είναι κάτι που δεν ενδιαφέρει τους Ρομά ή είναι και άλλοι οι λόγοι;  

Η εκπαίδευση αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι είναι το παν. Ωστόσο, τα πολλαπλά προβλήματα επιβίωσης σε συνδυασμό με το απαίδευτο περιβάλλον κρατάνε μακριά τα παιδιά από το σχολείο. Όταν ένα παιδί δεν έχει καν νερό να πλυθεί, ρούχα και παπούτσια, σχολικά είδη ή κάποιον να το διαβάσει πως θα πάει στο σχολείο και θα μπορέσει να έχει συνεχή και ομαλή φοίτηση; Σε αυτές τις αντικειμενικές δυσκολίες, που υφίστανται στο μεγαλύτερο μέρος των καταυλισμών και συνοικισμών της χώρας, προστίθεται και η έλλειψη ενθάρρυνσης εντός και εκτός της κοινότητας. Πρόκειται για δίγλωσσα παιδιά που χρειάζονται καλή προετοιμασία από μικρή ηλικία, ώστε να είναι έτοιμα να παρακολουθήσουν επιτυχώς το σχολείο, αλλά και διαρκή στήριξη για να παραμείνουν και να μάθουν.

Τα μέτρα τηλεκπαίδευσης απέκλεισαν πολλά παιδιά Ρομά από το σχολείο, διακινδυνεύοντας την αύξηση των ήδη υψηλών ποσοστών εγκατάλειψης των μαθητών Ρομά, λόγω έλλειψης πρόσβασης σε ρεύμα, διαδίκτυο, υπολογιστή. Πολύ συχνό είναι, επίσης, το φαινόμενο των οικογενειών με δύο, τρία ή και περισσότερα παιδιά να βρίσκονται στην ίδια εκπαιδευτική βαθμίδα και να πρέπει να παρακολουθήσουν μαθήματα ταυτόχρονα με ελάχιστα διαθέσιμα μέσα. Πρέπει να διασφαλιστεί ότι όλα τα παιδιά ανεξαιρέτως θα έχουν πρόσβαση στο θεμελιώδες δικαίωμα της εκπαίδευσης υπό οιεσδήποτε συνθήκες. Για να έχει πραγματικά αποτελέσματα το δικαίωμα στην εκπαίδευση πρέπει να υπάρχει πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση ανά πάσα στιγμή.

• Οι γάμοι ανήλικων Ρομά είναι κάτι που θεωρείται φυσιολογικό. Υπάρχουν όμως κάποιοι που σιγά σιγά αλλάζουν γνώμη πάνω σε αυτό και δεν το ακολουθούν;  

Πρόκειται για μια παράδοση, η οποία όμως έχει αρχίσει να εξαλείφεται. Οι Ρομά είναι βαθιά παραδοσιακοί σε κάποια πράγματα, όπως ήταν και το σύνολο της ελληνικής κοινωνίας πριν χρόνια. Η έλλειψη ενημέρωσης και εκπαίδευσης επιτρέπει σε τέτοια φαινόμενα να υφίστανται ακόμα. Είναι ένα από τα βασικά θέματα στα οποία θα πρέπει να εστιάσουμε με συντονισμένες και οργανωμένες προσπάθειες μέσα στις κοινότητες μας. Το ελπιδοφόρο είναι ότι πολλά νέα παιδιά της κοινότητας πλέον συνεχίζουν τις σπουδές τους και ακολουθούν τον δρόμο τους. Αυτά τα θετικά παραδείγματα πρέπει να επιβραβεύονται, να αξιοποιούνται σε καίριες θέσεις και να προβάλλονται ως πρότυπα στις κοινότητες μας.

Ποια άλλα είναι τα έθιμα που για τον υπόλοιπο κόσμο είναι κάπως ασυνήθιστα;  

Διατηρούμε τα ήθη και τα έθιμα. Γλεντάμε σε χαρμόσυνα γεγονότα και θρηνούμε στα λυπηρά, όπως όλοι. Ίσως διαφοροποιούνται σε κάποιο βαθμό οι εθιμοτυπίες ή οι χαρακτηριστικές ενδυμασίες, όπως γίνεται κι από περιοχή σε περιοχή στην Ελλάδα. Οι μεγαλύτερες γιορτές μας είναι το Εντερλέζι, η γιορτή του Αγίου Γεωργίου, και ο 15Αύγουστος.

• Όσοι γνωρίζουν τον πολιτισμό και την κουλτούρα σας δηλώνουν ενθουσιασμένοι. Εσείς για ποια πράγματα είστε περήφανος ως Ρομά;  

Το τραγούδι, η μουσική μας και ο χορός αποσπούν πάντα πολύ θετικά σχόλια. Πολλοί καλλιτέχνες προέρχονται από την κοινότητα. Όπως φημισμένη είναι και η γαστρονομία μας. Ως Ρομά είμαι περήφανος πάνω απ’ όλα για την ανθρωπιά που μας διακατέχει και σπανίζει στις μέρες μας. Υπάρχει ακόμα κάτι γνήσιο, ανθρώπινο, ατόφιο. Έχουμε ένα ξεχωριστό δέσιμο μεταξύ μας, μας διακατέχει ανιδιοτελής αγάπη. Στον πυρήνα μας είμαστε ειρηνικός λαός, συμπονάμε τους άλλους και βοηθάμε με όποια μέσα μπορούμε.

Ανέκαθεν ήμασταν οικολόγοι, μεγαλώσαμε και ζήσαμε μέσα στη φύση, έχουμε μάθει να τη σεβόμαστε και αγαπάμε πολύ τα ζώα, ειδικά τα άλογα. Είμαστε απλοί άνθρωποι που μας ικανοποιούν τα απλά και σημαντικά στη ζωή. Αυτοδίδακτοι καταφέραμε να διαπρέψουμε στις τέχνες και να βοηθήσουμε στη διατήρηση και διάδοση της γλώσσας, της παράδοσης και της δημοτικής μουσικής. Θαυμάζω τη χειροπρακτική ικανότητα πολλών Ρομά που ό,τι φανταστούν μπορούν να το φτιάξουν με τα χέρια τους, διατηρώντας μέχρι σήμερα τέχνες και παραδοσιακά επαγγέλματα που έχουν εξαλειφθεί στο μεγαλύτερο βαθμό (γανωτζήδες, καλαθοποιοί, σιδηρουργοί, ξυλουργοί).

Φυσικά περηφάνεια νιώθουμε όλοι για την πολιτισμική μας ταυτότητα και για όσες και όσους διαπρέπουν στις τέχνες, τον αθλητισμό, τις επιστήμες. Περισσότερο απ’ όλα όμως με γεμίζει περηφάνεια η αποδεδειγμένη ιστορικά συμμετοχή και η βοήθεια μας στην Εθνική Αντίσταση.

• Τι θα θέλατε να αλλάξει για τους Ρομά τα επόμενα χρόνια;  

Τα επόμενα χρόνια θα ήθελα να δω τους Ρομά, όπως και όλους τους συνανθρώπους μας, να απολαμβάνουν τα αυτονόητα δικαιώματα που αναλογούν σε κάθε ανθρώπινο ον. Να μη βλέπουμε πια ξυπόλητα παιδιά στις λάσπες και ταλαιπωρημένους ανθρώπους σε απόγνωση να ζητάνε βοήθεια. Θέλω να δω την πλειοψηφία της κοινότητας, και ειδικά τα νέα παιδιά, εκπαιδευμένα, χειραφετημένα και ενδυναμωμένα να εξελίσσουν και να αξιοποιούν όλα τα καλά χαρακτηριστικά τους.

Δεν είναι απλή επιθυμία, είναι αναγκαιότητα να δοθούν βιώσιμες λύσεις στους βασικούς άξονες που θα οδηγήσουν στην ενεργητική ένταξη. Να εξαλειφθεί η ακραία φτώχεια, ο αναλφαβητισμός, ο ρατσισμός, η ανεργία, οι ανήλικοι γάμοι, η παιδική εργασία και οι διακρίσεις σε όλες τις εκφάνσεις τους. Να μη ζει κανείς άνθρωπος σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες που προσβάλλουν το νομικό μας πολιτισμό. Ξέρω τη δυναμική της κοινότητας, είναι ικανοί για πολλά πράγματα, εύχομαι όσο περνάει ο καιρός να βλέπουμε όλο και περισσότερα παιδιά Ρομά να διαπρέπουν και να μη φοβούνται να πουν ότι είναι Ρομά.

Με σταθερή πολιτική βούληση, συμμετοχή των ιδίων των Ρομά στις αποφάσεις που τους αφορούν, δίκτυο συνεργασιών σε τοπικό, εθνικό, περιφερειακό και ευρωπαϊκό επίπεδο, συντονισμένες ολιστικές λύσεις στο πεδίο και συντονισμένες δράσεις τα παραπάνω θα πάψουν να αποτελούν ουτοπία.

Όλοι θέλουμε να συμβιώνουμε αρμονικά με αξιοπρεπείς συνθήκες. Η καλυτέρευση της ζωής των συνανθρώπων μας είναι προς όφελος ολόκληρης της κοινωνίας.