Η τηλεργασία, η τηλεκπαίδευση και η ευκαιρία της Πάτρας

Η πανδημία λειτούργησε ως επιταχυντής εξελίξεων σε πολλούς τομείς, με κυριότερους την ενίσχυση της χρήσης της τεχνολογίας στην εργασία και την εκπαίδευση. Σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μέχρι το 2019 μόνο το 5,4% των εργαζομένων δούλευε με τηλεργασία, ποσοστό που το 2020 εκτοξεύθηκε στο 40%. Από το Σεπτέμβριο τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας επιβάλλουν υποχρεωτική τηλεργασία για το 40% των εργαζομένων και ήδη το Δεκέμβριο, μόνο στην Περιφέρεια Αττικής, 309.254 εργαζόμενοι βρίσκονταν σε αυτό το καθεστώς. Ταυτόχρονα όλα τα Α.Ε.Ι. λειτουργούν για το φετινό ακαδημαϊκό έτος με τηλεκπαίδευση.

Όποιος πιστεύει στην προσωρινότητα των αλλαγών και στην αναίρεσή τους μόλις εκλείψει η κατάσταση ανάγκης, που βιώνουμε, μάλλον αυταπατάται. Κοινός τόπος όλων των ερευνών σε παγκόσμια κλίμακα είναι ο συνδυασμός φυσικής παρουσίας και τηλεργασίας ιδίως στις μεγάλες επιχειρήσεις και στον κλάδο των υπηρεσιών με τον κανόνα πλέον να μετατοπίζεται στην τηλεργασία. Οι επιχειρήσεις συνειδητοποιούν, με τις κατάλληλες «ασκήσεις» εν μέσω πανδημίας τα οφέλη της νέας μορφής απασχόλησης και τις οικονομίες κλίμακας που θα πετύχουν μέσω αυτών, αντίστοιχα δε και με την επίδραση στο δείκτη παραγωγικότητας. Όταν το αναγκαστικό πείραμα της πανδημίας τελειώσει, οι περισσότερες εκτιμήσεις συντείνουν στην κατάργηση της έννοιας του προσωπικού γραφείου, την καθιέρωση της απομακρυσμένης εργασίας και την εναλλαγή της με τη χρήση χώρων της επιχείρησης κυρίως για συνεργασία μεταξύ των ομάδων. Κάπως έτσι φθάνουμε στον αναδυόμενο ανταγωνισμό μεταξύ κρατών για την προσέλκυση των λεγόμενων «ψηφιακών νομάδων».

Όσο για την τηλεκπαίδευση σίγουρα η δια ζώσης διδασκαλία δεν μπορεί και δεν πρόκειται να αντικατασταθεί, ωστόσο η τηλεκπαίδευση ήρθε για να μείνει. Αναπόδραστα θα εφαρμόζεται συμπληρωματικά, ενδεχομένως με διαλέξεις που θα παραδίδονται κανονικά και ταυτόχρονα θα αναμεταδίδονται για ενδιαφερόμενους φοιτητές. Εξάλλου, η αποστασιοποιημένη διδασκαλία μπορεί να διευρύνει τον κύκλο των διδασκόντων και να ενισχύσει τη συνεργασία των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων.

Τα νέα δεδομένα αποτελούν για πόλεις όπως η Πάτρα ευκαιρία αλλά και πρόκληση. Ευκαιρία για την προσέλκυση τηλεργαζόμενων, ευκαιρία για «επαναπατρισμό» ανθρώπων που άφησαν την πόλη για αμιγώς επαγγελματικούς λόγους. Η θέση της πόλης, η εγγύτητά της στην Αθήνα, τα φυσικά της πλεονεκτήματα και η ομορφιά της είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή συνθήκη για να την καταστήσουν ελκυστική. Η βελτίωση της καθημερινότητας στην ίδια την πόλη, η ανάπτυξη των υποδομών και η ενίσχυση της εξωστρέφειας είναι άκρως απαραίτητα σε συνθήκες ανταγωνισμού μεταξύ των πόλεων για την προσέλκυση των τηλεργαζόμενων του άμεσου μέλλοντος. Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης και οι παρεμβάσεις τους θα είναι καθοριστικός. Δεν υπάρχει χώρος ή χρόνος για στασιμότητα, οπισθοδρομισμό και παρωπίδες σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτητα. Όπως η πόλη έγινε ο πιο ελκυστικός πόλος της Ελληνικής περιφέρειας για φοιτητές και στη συνέχεια προσέλκυσε σταδιακά start-up επιχειρήσεις και εργαζόμενους σε αυτές, έρχεται η στιγμή να διεκδικήσει ένα πιο απαιτητικό στοίχημα. Να κερδίσει ανθρώπους με μεγαλύτερες απαιτήσεις να την επιλέξουν και να μετακινηθούν μόνιμα σε αυτήν, να την κάνουν επίκεντρο ανάπτυξης της ζωής και της οικογένειάς τους, αφού για πρώτη φορά τους προσφέρεται η ευκαιρία να αποσυνδέσουν τον τόπο διαβίωσης από αυτόν της εργασιακής τους ανάπτυξης. Το μέγεθος της ευκαιρίας μπορεί να μην το ξέρουμε σήμερα αλλά την αναγκαιότητά της την κατανοούμε απόλυτα. Μια αναγκαιότητα που επιτείνεται από την τηλεκπαίδευση, διότι η ανάπτυξη της πόλης έχει στηριχθεί κατά βάση στο Πανεπιστήμιο, αλλά η καθιέρωση του νέου μοντέλου απομακρυσμένης διδασκαλίας (σε μικρό ή μεγάλο βαθμό) θα οδηγήσει πιθανά σε περιορισμό του ίδιου του πληθυσμού των φοιτητών που διαμένουν στην πόλη (ή και του χρόνου διαμονής τους στην πόλη) με εύκολα αντιληπτές οικονομικές και άλλες συνέπειες. Με αυτό τον τρόπο, η τηλεργασία και η τηλεκπαίδευση αποτελούν πρόκληση αλλά και ανάγκη για την Πάτρα, για αλλαγές στην καθημερινότητα της πόλης, στις υποδομές της, για εξωστρέφεια, για μια πόλη περισσότερο ελκυστική για όσους ήδη ζουν σε αυτήν αλλά και τους πολλούς ακόμα που μπορούν να την επιλέξουν.