Τα αντικαρναβαλικά συλλαλητήρια, ο Καντιώτης κι ο "ιερός" πόλεμος σε βάρος του καρναβαλιού

Το 1951 και μετά τη διακοπή τέτοιου είδους εκδηλώσεων λόγω του πολέμου, το καρναβάλι επιστρέφει στην Πάτρα και η δεκαετία του 1950 είναι αυτή κατά την οποία θα γίνει στόχος επιθέσεων παραθρησκευτικών οργανώσεων, που ταξίδεψαν στην Πάτρα από άλλες περιοχές της Ελλάδας για να καταγγείλουν "διαφθορά", "όργια", "Σόδομα και Γόμορα". Αρκετές φορές οργάνωσαν αντι-καρναβαλικά συλλαλητήρια αλλά εμποδίστηκαν από την αστυνομία, ωστόσο οι εντελώς ανυπόστατες κατηγορίες συνάντησαν την αδιαφορία ή την ενόχληση των Πατρινών και των επισκεπτών του καρναβαλιού.

Είναι χαρακτηριστικό πως η τοπική εκκλησία ποτέ δεν συμμερίστηκε τις απόψεις των ταραξιών έχοντας ίδια αντίληψη του αθώου, ψυχαγωγικού χαρακτήρα των εκδηλώσεων.

Στα μέσα της δεκαετίας του ’50, επικρατεί καχυποψία και κατακραυγή μιας μερίδας κλήρου, κυρίως απέναντι στα Μπουρμπούλια καθώς η ανωνυμία του ντόμινο θεωρείται ευκαιρία για διαμόρφωση σεξουαλικής μυθολογίας. Με τον καιρό όμως οι αντιδράσεις υποτονούν και η εκκλησία κρατά μια πιο διακριτική στάση.

Όπως σημειώνει ο Νίκος Ε. Πολίτης στο βιβλίο του «Το Καρναβάλι της Πάτρας», μετά την επιτυχία που σημείωσε το καρναβάλι του 1951, το πρώτο της μεταπολεμικής περιόδου, κι ενώ προχωρούσαν οι προετοιμασίες για το καρναβάλι του 1952, δύο Μητροπολίτες «ξεκινούν πόλεμο».

Ο Αιτωλοακαρνανίας Ιερόθεος στο Μεσολόγγι απείλησε με αφορισμό τους πιστούς που θα πήγαιναν στην Πάτρα για το Καρναβάλι. Ο συγγραφέας σημειώνει ότι οι απειλές του Μητροπολίτη έπεσαν στον κενό και Μεσολογγίτες και Αγρινιώτες ήρθαν στην πόλη με 40 λεωφορεία και άλλα μέσα στο Καρναβάλι του 1953.

Ο δεύτερος Μητροπολίτης που έβαλε στο στόχαστρο το Πατρινό Καρναβάλι ήταν ο Πατρών Θεόκλητος, ο μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος.

Ο Θεόκλητος χαρακτήρισε τις αποκριάτικες εκδηλώσεις ειδωλολατρικές και μίλησε αόριστα για «αντίποινα της Εκκλησίας κατά των καρναβαλιστών». Μάλιστα για την Κυριακή 2 Μαρτίου που θα γινόταν η καρναβαλική παρέλαση διέταξε οι εκκλησίες να ξεκινήσουν τον Εσπερινός στις 5 το απόγευμα αντί για τις 7 μ.μ. , όπως συνηθιζόταν. Κι όχι μόνο αυτό, απαγόρευσε να περάσει η καρναβαλική πομπή έξω από τον Μητροπολιτικό Ναό, όπως είχε συμβεί τον προηγούμενο χρόνο.

Χαρακτηριστικό ως προς το αντικαρναβαλικό μένος των δύο Μητροπολιτών και για την εντύπωση που αυτό προκάλεσε ήταν το χρονογράφημα του Παύλου Παλαιολόγου στο Βήμα (6 Μαρτίου 1952), στο οποίο μιλά για θλιβερό κλονισμό του γοήτρου τους, ότι έδωσαν μάχη εναντίον ανεμόμυλων, με κίνδυνο να πέσουν στο γελοίο, ενώ σημειώνει ότι ποτέ άλλοτε το Καρναβάλι στην Πάτρα δεν γιορτάστηκε με τόση ζωηρότητα και τόση συρροή, όση τώρα που οι δύο εκπρόσωποι της Εκκλησίας πήραν εχθρική απέναντί του στάση».

Τον επόμενο χρόνο, το 1953 ο Μητροπολίτης Πατρών εκδίδει εγκύκλιο με την οποία καλεί τους χριστιανούς να μην λάβουν μέρος στις καρναβαλικές γιορτές, τις οποίες χαρακτήριζε ειδωλολατρικές.

Στον αντικαρναβαλικό «χορό» εισέρχονται και χριστιανικά σωματεία και παρεκκλησιαστικές οργανώσεις. Το 1954 οι αντικαρναβαλιστές επαναλαμβάνουν τον αγώνα τους με μεγαλύτερη ένταση. Χριστιανικά σωματεία συστήνουν συντονιστική επιτροπή που έχει στη διάθεσή της την εφημερίδα «Σάλπιγξ». Σε αυτή την εφημερίδα δημοσιεύονται άρθρα κατά των καρναβαλιστών, απειλώντας τους. Επίσης, η επιτροπή ζητά από το δημοτικό συμβούλιο να ματαιώσει το καρναβάλι. Η αίτηση ούτε καν συζητείται επί της ουσίας. Συγχρόνως η επιτροπή ζητά άδεια από τον Μητροπολίτη, για να οργανώσει λιτανεία την τελευταία Κυριακή του Καρναβαλιού, αλλά η απάντηση είναι αρνητική.

Εκτός των παραπάνω ζητά άδεια για αντικαρναβαλικό συλλαλητήριο. Η αστυνομία εκδίδει απαγορευτική διαταγή και προειδοποιεί ότι θα αντιμετωπίσει κάθε σχετική απόπειρα, σαν διασάλευση της τάξης.

Τον αντικαρναβαλικό αγώνα ωστόσο οξύνει το 1954, ο αρχιμανδρίτης Αυγουστίνος Καντιώτης και μετέπειτα Μητροπολίτης Φλωρίνης. Είχε γίνει δε γνωστός στο πανελλήνιο , από ένα επεισόδιο που έγινε στην Αθήνα, τη νύχτα της εκλογής της Σταρ Ελλάς.

Τακτικά εξέδιδε ένα έντυπο, με τίτλο «Χριστιανική Σπίθα», στο οποίο περιέγραφε τις καρναβαλικές γιορτές σαν ρωμαϊκά όργια. «Οι μπουρμπουλισταί και αι μπουρμπουλίστριαι είναι οι σύγχρονοι σάτυροι και μαινάδες…Το ντόμινο αποτελεί στολή αισχρότητος, υπό την οποία διαπράττεται ό,τι αισχρόν έστι και λέγειν...Εάν διά τας αμαρτίας ημών, των οποίων χαρακτηριστικόν ανάγλυφον, είναι ο Καρνάβαλος των Πατρών, γίνη εκ νέου σεισμός, τότε χίλιοι Άγιοι Ανδρέοι να παρακαλούν τον Θεόν, εις μάτην θα παρακαλούν. Η ανοχή και η μακροθυμία Του θα έχουν εξαντληθεί. Και τότε..;», έγραφε.

Ο Καντιώτης στα τέλη Ιανουαρίου του 1954 έρχεται στην Πάτρα. Ζητά άδεια από τον Μητροπολίτη για να μείνει είκοσι μέρες στην πόλη ώστε να οργανώσει αντικαρναβαλικό αγώνα. Η αίτηση απορρίπτεται και επιστρέφει στην Αθήνα.

Στις 3 Μαρτίου, Τετάρτη της τελευταίας εβδομάδας του Καρναβαλιού ο Καντιώτης κάνει νέα απόπειρα να έρθει στην Πάτρα. Οπαδοί του συγκεντρώνονται στον σιδηροδρομικό σταθμό, αλλά η αστυνομία τον περιμένει στο Ρίο. Τον κατεβάζει από το τρένο και τον οδηγεί με αυτοκίνητο στην Πάτρα. Τον πάει στο σπίτι αρχιμανδρίτη Γερβάσιου Παρασκευόπουλου, όπου και διανυκτέρευσε.

Την επόμενη ημέρα αναχωρεί για Μεσολόγγι, προκειμένου να επισκεφθεί τον Μητροπολίτη Ιερόθεο. Το απόγευμα της ίδιας μέρας επιστρέφει από το Μεσολόγγι, αλλά πάλι τον περιμένει η Αστυνομία, η οποία τον οδηγεί από το λιμάνι στην Ασφάλεια, της οδού Κανακάρη. Ακολουθούν ομοϊδεάτες του. Όλα αυτά προκαλούν τη διαμαρτυρία του αρχιμανδρίτη, ο οποίος αναχώρησε για Αθήνα με την νυχτερινή αμαξοστοιχία.

Η αστυνομία ωστόσο δεν περιορίστηκε μόνο στην απομάκρυνση του Καντιώτη. 

Φοβόταν δυναμικές αντικαρναβαλικές εκδηλώσεις και έλαβε κι άλλα προληπτικά μέτρα. Το κλίμα είχε δυναμιτιστεί  Η «Σπίθα» καλούσε τους πιστούς να σχηματίσουν οδοφράγματα με τα σώματά τους και να ξαπλώσουν μπροστά στις ρόδες των αρμάτων, προκειμένου να τα σταματήσουν. Επιπλέον, κυκλοφορούσαν φήμες έλεγαν ότι οι αντικαρναβαλιστές σχεδίαζαν κα πυρπολήσουν την αποθήκη στην οποία φυλασσόταν ο Καρνάβαλος.

Λόγω του κλίματος το Καρναβάλι του 1954 διεξήχθη με ενισχυμένη αστυνομική συνοδεία και τον Καρνάβαλο περιστοίχιζαν «γορίλλες».

Τον επόμενο χρόνο, το 1956, οι οπαδοί του Καντιώτη προσπάθησαν να κάνουν δημοψήφισμα για την απαγόρευση του Καρναβαλιού. Είπαν ότι το αίτημα υπέγραψαν 6.000 άτομα σε μια εβδομάδα, αλλά δεν ξαναέκαναν λόγο για το θέμα. Ωστόσο διέδιδαν ότι θα «εισβάλουν» στην Πάτρα.

Το 1957 οι αντικαρναβαλιστές επαναλαμβάνουν την απειλή τους να εισβάλλουν στην πρωτεύουσα της Αχαΐας. Αλλά δεν την πραγματοποιούν. Άλλωστε η αστυνομία τους είχε διαμηνύσει ότι θα τους αντιμετώπιζε σκληρά.

Το 1959 οι αντικαρναβαλιστές επανέρχονται με άρθρα, προκηρύξεις, ομιλίες. Επίσης τους αποδίδεται η πυρκαγιά που ξέσπασε στις 27 Φεβρουαρίου στην αποθήκη των καρναβαλικών αρμάτων. Ο Καρνάβαλος και άλλα δύο άρματα παθαίνουν ζημιές , ενώ η αστυνομία ανακοινώνει ότι πρόκειται για εμπρησμό.

Ο αυστηρός Καντιώτης παρά τα όσα συνέβησαν τα προηγούμενα χρόνια στην Πάτρα δεν το έβαλε κάτω.

Το 1960 χριστιανικά σωματεία την τελευταία Κυριακή του Καρναβαλιού, οργάνωσαν απογευματινή εκδρομή στο Γηροκομειό. Μαθητές και μαθήτριες των Κατηχητικών Σχολείων παρακολούθησαν τον Εσπερινό και τους έκαναν κήρυγμα. Όλα αυτά τα κορίτσια και τα αγόρια, το βράδυ που γύρισαν στην Πάτρα έσπευσαν στην Αγίου Νικολάου για να δουν την βραδινή καρναβαλική παρέλαση μια και είχαν χάσει την απογευματινή.

Αντίθετα όμως με ότι έγινε έστω και σε περιορισμένη κλίμακα με ιερωμένους της Εκκλησίας της Ελλάδας, οι κληρικοί του Οικουμενικού Πατριαρχείου είδαν το Καρναβάλι ρεαλιστικά και ευρύτητα πνεύματος, σημειώνει ο συγγραφέας. Το 1954 η Πνευματική Διακονία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως με εγκύκλιό της συνέστησε στις κοινότητες των ομογενών να οργανώσουν αποκριάτικες παιδικές γιορτές, για παιδαγωγικούς λόγους.

Πηγες: Νίκου Πολίτη «Το καρναβάλι της Πάτρας», δεύτερη έκδοση, Φεβρουάριος 2015, Εκδόσεις "Πικραμένος" και "Best".