16+ μύθοι κι αλήθειες για το έπος του Τζεφιρέλι "Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ"

Η μεγάλη θρησκευτική παραγωγή του Φράνκο Τζεφιρέλι, η πιο επική σειρά για τα πάθη του Χριστού, που προβλήθηκε για πρώτη φορά το 1977 συνεχίζει να καθηλώνει το κοινό και να μεγαλώνει γενιές και γενιές μέχρι σήμερα, 40 τόσα χρόνια μετά.

Μετά από τόσα χρόνια βέβαια οι πρωταγωνιστές, δεν θυμίζουν σε τίποτα τις νέες και τόσο χαρακτηριστικές φιγούρες της ταινίας.

Τον Ιησού από τη Ναζαρέτ ερμήνευσε, χωρίς προηγούμενο και επόμενο, ο Robert Powell. Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι από εμάς έχουμε ταυτίσει στη συνείδησή μας τη μορφή του Χριστού, με εκείνη του ηθοποιού που τον ενσάρκωσε στη επική παραγωγή.

Μετά την προβολή της ταινίας κάνει μια προσπάθεια να χρησιμοποιήσει την επωνυμία του στο Χόλιγουντ, ωστόσο οι περισσότεροι σκηνοθέτες δίσταζαν να δώσουν στον «άνθρωπο που υποδύθηκε τον Ιησού» ρόλους «γήινους».

Η "εξαφάνιση" του Πάουελ έδωσε τροφή για σωρό φήμες βασισμένες στην «κατάρα του Ιησού»: ότι τρελάθηκε, αυτοκτόνησε ή ότι είναι άστεγος. Η αλήθεια είναι ότι συνέχισε να δουλεύει σε εγχώριες τηλεοπτικές σειρές και ευρωπαϊκές ταινίες.

Ο Βρετανός ηθοποιός σήμερα είναι 68 ετών, ζει και εργάζεται στη χώρα του, είναι παντρεμένος και έχει δύο μεγάλα παιδιά. Ο Πάουελ παντρεύτηκε τη χορεύτρια Μπαμπς Λορντ το 1975, λίγο πριν αρχίσει τα γυρίσματα της ταινίας.

Η Olivia Hussey στο ρόλο της Παρθένου Μαρίας.

Η γλυκιά, υπομονετική, με τη θεϊκή ηρεμία στο πρόσωπο, δεν θυμίζει σε τίποτα τη σημερινή όψη της. Μόνο τα καταγάλανα μάτια παραμένουν αναλλοίωτα στο χρόνο.

H πανέμορφη Claudia Cardinale έπαιζε τη μοιχαλίδα που ο Ιησούς σώζει από το λιθοβολισμό των εξαγριωμένων ανδρών. "Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω" η περίφημη φράση που χρησιμοποιούμε πάντα από τις χριστιανικές διδαχές.

Η ιταλίδα ηθοποιός παραμένει μια πολύ όμορφη γυναίκα στην ηλικία των 70...

Γνωστός από τις ταινίες του Χόλυγουντ ο Christopher Plummer.

Υποδύθηκε τον Ηρώδη, ο οποίος έστειλε στο θάνατο τον Ιωάννη, παρασυρμένος από τα τερτίπια της Σαλώμης.

Με σοφιστικέ και κοσμοπολίτικο στυλ σήμερα ο Ιωάννης ο Βαπτιστής.

Πρόκειται για τον Michael York, έναν από τους ομορφότερους άντρες της ταινίας.

Ελάχιστοι ήταν οι Έλληνες που έλαβαν μέρος στο κορυφαίο δημιούργημα του Τζεφιρέλι. Εκτός από τη συγκλονιστική Ειρήνη Παππά, στο ρόλο του Ιωσήφ ήταν ο ηθοποιός Γιώργος Βογιατζής.

Είναι γνωστή η σημερινή του εικόνα, ωστόσο είναι σχεδόν αδύνατο να καταλάβεις ότι πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο.

16 + 1 αλήθειες για τη σειρά

Υπέροχη στην κινηματογράφηση και τη φωτογραφία, το μουσικό χαλί και τη σκηνογραφία, η σειρά θεωρείται από πολλούς ένα εμβληματικό τηλεοπτικό αριστούργημα και ένα ρίσκο που διέψευσε πολλούς.

Με ατμόσφαιρα κατανυκτική, χρώματα γήινα και ένα βλέμμα που μένει μαζί σου στη μνήμη η σειρά που προβλήθηκε για πρώτη φορά από το Ιταλικό κανάλι RAI1 στις 27 Μαρτίου 1977 κρύβει στην αφήγηση της σκηνές που θεωρούνται κορυφαίες της τέχνης της μικρής και μεγάλης οθόνης -η σκηνή της ανάστασης του Λαζάρου θεωρείται από πολλούς κριτικούς κορυφαία.

Αυτά είναι όλα όσα αξίζει να γνωρίζουμε για αυτή.

1. Η ιδέα για τη δημιουργία μιας τηλεοπτικής σειράς που θα απέδιδε με πιστότητα την ζωή του Ιησού σύμφωνα με τα τέσσερα Ευαγγέλια ήταν του Πάπα Παύλου του 6ου.

Aφού έδωσε θερμά συγχαρητήρια στον Ουκρανό παραγωγό Lew Grade για την ταινία του “Μωυσής”, τον παρότρυνε να αποπειραθεί μια τηλεοπτική σειρά με θέμα την ζωή του Ιησού. Ο Grade, ευφυής όπως αποδείχθηκε, ανέθεσε την σκηνοθεσία στον Φράνκο Τζεφιρέλι που τότε απολάμβανε τα εύσημα για την εξαιρετική κινηματογραφική μεταφορά του σαιξπηρικού Ρωμαίος και Ιουλιέττα.

2. Πιστός καθολικός ο Τζεφιρέλι, που γνώριζε προσωπικά τον Πάπα από την εποχή που ο τελευταίος ήταν Αρχιεπίσκοπος του Μιλάνου και επισκεπτόταν το Λύκειο που φοιτούσε ο σκηνοθέτης, αρχικά αρνήθηκε την πρόταση. Τα Χριστούγεννα του 1973 αποφάσισε να πει το ναι στο εγχείρημα με όρους.

3. Ο Φράνκο Τζεφιρέλι ήθελε να δημιουργήσει μια σειρά που θα εκτιμούσε ακόμη και η κοινότητα των άθεων, ένα λυρικό τηλεοπτικό έργο που θα γινόταν οικουμενικά αποδεκτό.

4. Σύμμαχοι του σε αυτό ιστορικοί και θεολόγοι από το Βατικανό και το Κολέγιο των Ραβίνων στο Λονδίνο. Η σύνθεση της πλοκής από τις ιστορίες των τεσσάρων ευαγγελίων με χρονολογική σειρά ανατέθηκε στον Άγγλο λογοτέχνη και σεναριογράφο Anthony Burgess. Μια επιλογή, αν μη τι άλλο, απρόσμενη. Ο Burgess είναι ο άνθρωπος που έγραψε το βίαιο, δυστοπικό και πάντα επίκαιρο Κουρδιστό Πορτοκάλι.

5. Βασισμένος περισσότερο στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη ο σεναριογράφος κράτησε όσο το δυνατόν περισσότερους διαλόγους όπως παρουσιάζονται αυτούσιοι στα τέσσερα πρώτα βιβλία της Καινής Διαθήκης με αρκετές φράσεις να απαγγέλλονται στα Αραμαϊκά.

6. Η επιλογή του πρωταγωνιστή ήταν σημαντική. Αν και αρχικά οι παραγωγοί ήθελαν να αναθέσουν τον ρόλο του Θεανθρώπου σε κάποιον σταρ κοινής αποδοχής, με τους Ντάστιν Χόφμαν και Αλ Πατσίνο να είναι τα κυρίαρχα ονόματα, σκηνοθέτης και σεναριογράφος ένιωθαν άβολα με τις παραπάνω προτάσεις καθώς και οι δύο ηθοποιοί δεν έμοιαζαν με την εικόνα που είχε καθιερωθεί στον κοινό νου για τον Ιησού.

7. Ο Ρόμπερτ Πάουελ είχε ήδη κάνει δοκιμαστικά ως Ιούδας Ισκαριώτης. Ο αστικός μύθος θέλει τον Τζεφιρέλι να αναρωτιέται: “Αν ο Ιούδας έχει τόσο εκφραστικά μάτια, του Ιησού πως πρέπει να είναι;”

8. Η επιλογή του για πρωταγωνιστή δεν ήταν αναίμακτη. Θρησκευτικές κοινότητες ενοχλήθηκαν καθώς σύμφωνα με όσα υποστήριζαν, ο Πάουελ ήταν “ένας ακόλαστος, που ζούσε έκλυτο βίο με τη σύντροφο του”. Tελικά ο πρωταγωνιστής παντρεύτηκε λίγο πριν αρχίσουν τα γυρίσματα.

9. Ο Τζεφιρέλι είχε απόλυτο δίκιο. Η εμφάνιση του θύμιζε τις εικόνες του Ιησού σε Καθολικές και Ορθόδοξες εκκλησίες και ο μέσος θεατής μπορούσε εύκολα να ταυτίσει τον χαρακτήρα με τον ερμηνευτή.

10. Ένα από τα πιο εύστοχα τρικ που χρησιμοποίησε ο Τζεφιρέλι ήταν να μοντάρει έτσι τη σειρά ώστε ο τηλεοπτικός Ιησούς να μην ανοιγοκλείνει ποτέ τα μάτια του. Ένα κόλπο για να φέρει ένα μυσταγωγικό, υπεράνθρωπο στοιχείο στη φιγούρα και μια επιλογή που τον δικαίωσε καθώς σύμφωνα με τους τηλεοπτικούς κριτικούς “ο θεατής απέκτησε μια διεισδυτική επαφή με το πρόσωπο του Ιησού”.

11. “Όταν κλήθηκα να υποδυθώ τον Ιησού, ήμουν 31 ετών και ομολογώ ότι μέχρι τότε δεν είχα κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη θρησκεία και καμία απολύτως γνώμη για τον Χριστό. Ύστερα από 9 μήνες γυρισμάτων σε επιβλητικά τοπία του Μαρόκου και της Τυνησίας, μπορώ να πω ότι πραγματικά πιστεύω στον Ιησού. Στη σκηνή της Σταύρωσης, ήμουν λίγο νευρικός, ίσως και από την εξάντληση που ένιωθα, ύστερα από τη δίαιτα 12 ημερών που είχα επιβάλλει στον εαυτό μου πριν από το γύρισμα” έχει πει σε συνέντευξη του.

“Κάποια στιγμή κοιτάζοντας στον καθρέφτη αναγνώρισα στο είδωλό μου τον Ιησού. Μου φάνηκε ότι είδα την εικόνα που έχει ο καθένας από εμάς για Αυτόν, όταν προσπαθούμε να Τον φανταστούμε. Την εικόνα που έχω συγκρατήσει από παιδί. Πραγματικά ελπίζω στο μνημόσυνό μου, να με θυμούνται και να με αποκαλούν όλοι ως ‘τον άνθρωπο που υποδύθηκε τον Ιησού’” συμπλήρωσε. Η καριέρα του τον επιβεβαίωσε. Μετά τη σειρά ο Πάουελ δεν κατάφερε ποτέ να κάνει κάτι που θα μπορούσε να ξεπεράσει αυτό το ρόλο. Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ ήταν ο ρόλος της ζωής του.

12. Το cast είχε και Ελληνικό χαρακτήρα. Ο Γιώργος Βογιατζής ήταν ένας εξαιρετικός στον ρόλο του Ιωσήφ σε ένα cast γεμάτο από αστέρια εμβληματικά της 7ης τέχνης.

13. Στο all-star-cast συμμετείχαν ιερά τέρατα της μεγάλης οθόνης όπως οι Τζέιμς Μέισον (Ιωσήφ της Αριμαθέας), Λόρενς Ολίβιε (Νικόδημος), Ροντ Στάιγκερ (Πόντιος Πιλάτος), Άντονι Κουίν (Καϊάφας), Έρνεστ Μπόργκναιν (Εκατόνταρχος) και Πίτερ Ουστίνοφ (Ηρώδης ο Μέγας), η αγαπημένη του Τζεφιρέλι -και Ιουλιέττα του στην κινηματογραφική μεταφορά του σαιξπηρικού δράματος του- Ολίβια Χάσεϊ (στο ρόλο της Παναγίας), η οσκαρική Αν Μπάνκροφτ (Μαρία Μαγδαληνή) αλλά και οι Ντόναλντ Πλέζανς (Μελχιώρ), Κρίστοφερ Πλάμερ (Ηρώδης Αντύπας), Τζέιμς Ερλ Τζόουνς (Βαλτάσαρ) και Κλαούντια Καρντινάλε (Μοιχαλίδα).

14. Τα γυρίσματα της σειράς ξεκίνησαν τον Σεπτέμβριο του 1975 και ολοκληρώθηκαν τον Μάιο του 1976 και έγιναν στο Μαρόκο και την Τυνησία. Οι σκηνές των συναγωγών τραβήχτηκαν στο νησί Djerba, ενώ οι σκηνές της Ιερουσαλήμ τραβήχτηκαν στην Μαροκινή πόλη Μοναστήρι (το όνομα της πόλης παραμένει Ελληνικό μέχρι και σήμερα) στην Βορειοανατολική Τυνησία, λιμένα της χώρας, στην περιοχή Σαχέλ.

15. Μετά την προβολή της στην Αμερική οι New York Times έγραψαν διθύραμβο ενώ έγινε ένα πρόγραμμα που τίποτα δεν θα μπορούσε να σταθεί απέναντι του. Το 46% των τηλεοράσεων στη Νέα Υόρκη και το 53% των τηλεοράσεων στο Λος Άντζελες είχαν υποταχθεί στη δύναμη της αριθμώντας συνολικά πάνω από 90 εκατομμύρια τηλεθεατές μόνο στις ΗΠΑ.

16. Το κόστος παραγωγής της σειράς υπήρξε πραγματικά υψηλό. Αν και δεν έχει επιβεβαιωθεί, ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ κόστισε περίπου 16 με 18 εκατομμύρια δολάρια. Μέχρι σήμερα φέρεται να έχει φέρει καθαρό κέρδος 30 εκατομμύρια δολάρια, ποσό που ειλικρινά θεωρούμε ότι το έχει ξεπεράσει.

17. Η σειρά έχει διάρκεια 371 λεπτά. Αν και ήταν υποψήφια σε πέντε κατηγορίες στα βρετανικά BAFTA, δεν κέρδισε ούτε ένα.