4-12-1943 η πιο αιματηρή μέρα: Επετειακή αναφορά για τους αγωνιστές του μπλόκου των Προσφυγικών που τιμάται σήμερα στο ΚΕΤχ

Η κατάσταση που επικρατούσε κατά τα έτη 1943 και 1944 στην κατεχόμενη Επαρχία Πατρών και η αναφορά στους ανώνυμους αγωνιστές που μαρτύρησαν στα στρατόπεδα Λυμπερόπουλου, Αρόης και άλλους τόπους κράτησης, περιγράφεται παρακάτω. Και επειδή άρρηκτα συνδεδεμένο είναι το στρατόπεδο Λυμπερόπουλου με τους τσολιάδες-συνεργάτες των Γερμανών, αναπόφευκτα γίνεται και η αναφορά στο ευζωνικό Σύνταγμα ή τους ταγματασφαλίτες, όπως συνηθίστηκε να ονομάζονται από τον λαό οι υπηρετούντες σε αυτό.

Ωστόσο η περιληπτική παρουσία των τεκταινομένων στο χώρο τούτο, οδηγεί στον πρόγονό του, που δεν είναι άλλος από το στρατόπεδο της Αρόης, που είχε συγκροτήσει ο Ιταλός διοικητής της Πάτρας στρατηγός Α. Νάλντι και υπαγόταν στη διοίκηση του ταγματάρχη Σουσαρέλο.

Επί της ουσίας όμως τον πρώτο λόγο στην διαχείριση του στρατοπέδου είχαν οι μελανοχίτωνες του φασιστικού κόμματος.

Αυτοί ήταν που και μετά την συνθηκολόγηση της Ιταλίας και την αντικατάσταση του στρατηγού Νάλντι επέβαλαν ως διοικητή της Πάτρας τον Ιταλό στρατηγό Ροδόλφο Ταραζάν, που διατήρησε το στρατόπεδο για λίγο καιρό ακόμη, μέχρι την ανάληψη των ηνίων από τους Γερμανούς του Βόλφιγκερ, που το έκλεισαν και μετέφεραν στου Λυμπερόπουλου τους κρατουμένους σε αυτό.

Ενδεικτικό της ανησυχητικής κατάστασης που επικρατούσε στην Πάτρα για τους καταχτητές, δεκάξι ημέρες μετά την κατάρρευση της Ιταλίας, είναι το εμπιστευτικό έγγραφο του Εισαγγελέα Εφετών Πατρών στις 24-9-43, προς τον Νομάρχη Αχαΐας, που του προτείνει να ζητήσει άδεια από τον Γερμανό διοικητή Πατρών ώστε να μεταφερθούν οι κρατούμενοι του Λυμπερόπουλου στις φυλακές γερμανοκρατουμένων του Μαργαρίτη, που τότε βρίσκονταν στο τέρμα της οδού Λόντου, απέναντι από την δεξαμενή της πόλης, καθ' ότι σε αυτές δεν επιτρεπόταν «η μεταφορά κρατουμένων παρά των ιδικών μας αρχών».

Και τούτο για τον λόγο ότι ο Διοικητής του Τμήματος Μεταγωγών είχε ενημερώσει τον Εισαγγελέα Εφετών ότι «ουδεμία εμπιστοσύνη έχει στους χωροφύλακας αυτού δια την φρούρηση των κρατουμένων εις τας ενταύθα φυλακάς Λυμπεροπούλου, αίτινες ευρίσκοντο εις το άκρον της πόλεως και ότι εις απόπειραν έξωθεν περί απελευθερώσεως τούτων ουδεμία θέλει εκδηλωθεί αντίδρασις».

Στο στρατόπεδο της Αρόης, εκτελέσεις δεν έγιναν επισήμως. Αυτές, οι Ιταλοί τις έκαναν στον περίβολο του Φρουρίου Πατρών. Δολοφονίες κρατουμένων, όμως έλαβαν χώρα, εξ αιτίας των φρικτών βασανιστηρίων, στα οποία υπέβαλαν τους συλληφθέντες πατριώτες.

Κατά χρονικά διαστήματα, λοιπόν, γίνονταν από τους Γερμανούς κατακτητές, εκτελέσεις ομήρων μικρών ομάδων, στο κτήμα Μουρτζούχου, τόπο μαρτυρίου των δεσμωτών του κάτεργου Λυμπερόπουλου, που συνήθως κυμαίνοντο από δυο ομήρους και άνω ή και ατομικές, όπως για παράδειγμα αυτή του 32χρονου σοφέρ Κώστα Παπαμιχαλόπουλου από την Ηλεία, ο οποίος καταδικάστηκε στις 4-11-43 και εκτελέστηκε δυο ημέρες μετά, καταγραφόμενη η εκτέλεσή του ως η πρώτη των Γερμανών μετά την κατάρρευση της Ιταλίας και την ανάληψη της ευθύνης του ελληνικού μετώπου εξ ολοκλήρου εκ μέρους του Γ΄ Ράιχ.

Τρεις εβδομάδες αργότερα, στις 26-11-43, εκτελείται ο 22χρονος κτηματίας Ντίνος Δημ., δυο μέρες μετά ο 35χρονος καροτσέρης Γιάνν. Θεοδωρακόπουλος και τουλάχιστον, μέχρι την απελευθέρωση, 37 ακόμη που φέρονται καταγεγραμμένοι, ενώ ο αριθμός των εκτελεσμένων δεν πρέπει να θεωρηθεί τελικός καθώς το σύνολο των αγωνιστών που έπεσαν στα εκτελεστικά αποσπάσματα παραμένει ανεξερεύνητο.

Το σίγουρο είναι ότι ο αριθμός τους ξεπερνά τους 170 που έχω εντοπίσει καταγεγραμμένους, καθώς για παράδειγμα, έως σήμερα, από τους 84 εκτελεσμένους της 4-12-43, του μπλόκου Προσφυγικών, έχουν εντοπιστεί τα ονόματα μόνον 56 πατριωτών. Και αυτή είναι μόνον μια περίπτωση!

Η διαδικασία που προηγείτο της εκτέλεσης ήταν μακάβρια και επαναλαμβανόμενη παγίως. Έφερναν νύχτα, πριν χαράξει η ημέρα, τους κρατουμένους από του Λυμπερόπουλου και αφού τους περνούσαν εντός του στρατοπέδου του ΚΕΤχ από την κεντρική πύλη, η οποία τότε βρισκόταν επί της οδού Εγλυκάδος, τους μετέφεραν στο κτήμα  του Γιάννη Μουρτζούχου, το οποίο χωριζόταν από το ανατολικό όριο του ΚΕΤχ με έναν φράκτη από συρματόπλεγμα.

Αυτός ο φράχτης, όπως λέει ο τότε γείτονας Κώστας Τζόλας, ήταν μπαταρισμένος από τις πολλές φορές που τον είχαν πατήσει για να περνούν από πάνω του, μελλοθάνατοι και εκτελεστές, κι από κει να φθάνουν στον τόπο των εκτελέσεων.

Παρέτασσαν τους πατριώτες μπροστά σε μια μικρού ύψους μάντρα, που είχαν φτιάξει κοντά στο ανατολικό όριο του κτήματος Μουρτζούχου οι Γερμανοί. Ακουμπούσαν το μυδράλιο σε μια τσιμεντένια βάση απέναντί τους και από μικρή απόσταση τους θέριζαν.

Στη συνέχεια πετούσαν τους σορούς των αγωνιστών σε μια παλιά αποθήκη του κτήματος του δικηγόρου Γιώργου Παπαγεωργίου([1]), το οποίο είχαν επιτάξει οι κατακτητές, καθώς συνόρευε με τα ανατολικά όρια του κτήματος Μουρτζούχου και το απόγευμα έφερναν άλλους μελλοθάνατους για να τους θάψουν σε ομαδικό τάφο κάθε φορά, σε σχήμα ορύγματος, που έσκαβαν στο ίδιο το κτήμα Μουρτζούχου.

Τα σημαίνοντα πρόσωπα τα στοίβαζαν σ΄ ένα κελί που ήταν το πρώην πειθαρχείο του 12^ου Συντάγματος - το έλεγαν και ''Μαύρο Σπίτι'' - και όταν παιρνόταν απόφαση για εκτέλεσή τους, τα περνούσαν από τον φράκτη που χώριζε το ΚΕΤχ από του Μουρτζούχου, για να τα οδηγήσουν στον κρανίου τόπο, όπως όλους τους μελλοθανάτους.

Εδώ δεν μπορεί να μην καταθέσω τα όσα μου είπε στις 4-12-2008, ο 74χρονος γείτονας στην περιοχή Παναγιώτης Τζόλας. Εννέα χρονών παιδάκι τότε, το 1943, είχε την ατυχία να διαδραματίζονται μπροστά στα μάτια του οι φρικαλεότητες των ναζί.

«Θυμάμαι το καλλιμμαύχι ενός παπά από το Αίγιο που το ποδοπατούσαν οι Γερμανοί επί μία εβδομάδα, δίπλα στον τάφο του», ήταν τα λόγια του γερο-Παναγιώτη Τζόλα, καθώς μου περιέγραφε με τα μελανότερα χρώματα τα εγκλήματα των ναζί!

Έψαξα τα αρχεία της εποχής και συνάντησα το όνομα αυτού του τραγικού ιερέα. Πρόκειται για τον παπά Θόδωρο Παπαγεωργίου, που σε ηλικία 53 ετών, τον εκτέλεσαν στις 23-2-1944 σε μια ομαδική εκτέλεση, που περιλάμβανε τριάντα άτομα, εκ της οποίας αναφέρονται  είκοσι τέσσερα ονόματα στα αρχεία Θανάτων του Δήμου Πατρέων, ενώ από το σύνολο των τριάντα οι δεκαεπτά είναι Αιγιώτες.

Πάντως τα ονόματά των  δόθηκαν στην δημοσιότητα με γερμανικό ανακοινωθέν, γι αυτό και υποστηρίζω τον αριθμό των τριάντα ατόμων. (Νεολόγος Πατρών της 24-2-44).

Ως αιτία εκτέλεσής τους οι Γερμανοί επικαλέστηκαν ότι «ένοπλοι κακοποιοί εξετέλεσαν υπούλως (.) τρεις Γερμανούς». Απέκρυψαν βέβαια ότι οι τρεις ναζί που σκοτώθηκαν ήταν μέρος δύναμης στρατιωτών που με δυο αυτοκίνητα είχαν πάει για πλιάτσικο, στις 17 Φεβρουαρίου 44, στην Χαλανδρίτσα, και ήρθαν σε σύγκρουση με τους αντάρτες του Νικήτα. Τους είχε στήσει ενέδρα και κατά την επιστροφή τους κατέστρεψε και ένα από τα οχήματα.

Αλλά και στις 4-12-09 που μίλησα με τον 73χρονο Κώστα Τζόλα, αδελφό του Παναγιώτη και κατά δυο έτη μικρότερο, επιβεβαιώνοντας τα παραπάνω διευκρίνισε πως η μάντρα στην οποία έστηναν τους μελλοθάνατους ήταν χτισμένη σε σχήμα ημικύκλιου και ύψους περίπου 2,5 μέτρων, μήκους «όσο να χωράει δέκα ανθρώπους».

Ενώ «δεν ήταν λίγες οι φορές, διότι εκτελέσεις γινόσανται τακτικά, που τα πτώματα των εκτελεσμένων παρέμεναν στον τόπο άθαφτα, επί πέντε ή έξι ώρες, μέχρι να φέρουν κρατουμένους να σκάψουν το όρυγμα και να τα θάψουν σε αυτό μετά».

Ο 78χρονος Πέτρος Κομματάς, στις 4-12-09 ανασκαλεύοντας την μνήμη του θυμήθηκε πως «σε ένα τέτοιο διάστημα παραμονής των πτωμάτων μπροστά στην μάντρα της εκτέλεσης, έτυχε κάποιος να επιζήσει βαριά τραυματισμένος και περνώντας με το κάρο του μπροστά από το κτήμα Μουρτζούχου ο Πατρινός, οικογενειάρχης με πέντε παιδιά, ονόματι Κυριάκος Τσελίκας, τον ανέσυρε από τον σωρό των εκτελεσμένων, με κίνδυνο της ζωής του εάν τον ανακάλυπταν οι Γερμανοί.

Τον φόρτωσε στη σούστα του, τον σκέπασε με χόρτα και τον πήγε στην κλινική Μαγκανάρα για ανάρρωση και έζησε για αρκετά χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου».

Ο πατριώτης αυτός ήταν από την Ηλεία και ονομαζόταν Καπατσούλιας. «Μια από τις σφαίρες του αποσπάσματος του διαπέρασε το στήθος χωρίς να του πειράξει ζωτικό όργανο, ενώ η χαριστική βολή τον βρήκε στο στόμα πλαγίως και βγήκε από τον σβέρκο» είπε ο 78χρονος Κομματάς, ο οποίος διευκρίνισε ότι γι αυτό το συμβάν είχε κοντινές μνήμες όταν το διηγιόταν σε στιγμές αναμνήσεων ο αγωνιστής, μακαρίτης από ετών, Μήτσος Παπαθανασόπουλος, ο γνωστός ως ''Δάσκαλος'', αγωνιστής της Αντίστασης.

Όταν γίνονταν εκτελέσεις οι Γερμανοί δεν επέτρεπαν την εμφάνιση πολιτών πέριξ του τόπου. Γνώστες οι γείτονες δεν έβγαιναν από τα σπίτια τους, λιγοστά την εποχή εκείνη,  μέχρι να ολοκληρωθεί το έγκλημα των ναζί.

Το κτήμα Μουρτζούχου, πλάτους περίπου τριάντα πέντε μέτρων και μήκους όσο από την οδό Εγλυκάδος μέχρι την παράλληλή της, οδό Βέρνου, δηλαδή απόσταση όλο το  σημερινό ανατολικό σύνορο του ΚΕΤχ, αποτελούσε νεκρή ζώνη κατά την διάρκεια εκτέλεσης των αγωνιστών. Αλλά και της ανατολικότερα αυτής περιοχή.

«Θυμάμαι μια ημέρα που έκαναν εκτέλεση οι Γερμανοί, εγώ μικρό παιδάκι τότε, έφυγα από την μάνα μου και πήγα να δω, από περιέργεια. Το πατρικό σπίτι μας ήταν εκεί κοντά, σε ένα κτήμα έκτασης δυο στρεμμάτων, στη διασταύρωση της Εγλυκάδος με την Παρασκευοπούλου. Ψηλά, στην ταράτσα του πύργου([2]) του φαρμακοποιού Γιάννη Σιγαλού, κτηματιάς της περιοχής, προς την πλευρά του Λυμπερόπουλου, είχαν στημένο πολυβόλο.

Μια ριπή του μου έκοψε τη φόρα. Η μάνα μου που βγήκε από το σπίτι και με είδε τρόμαξε και μου φώναζε, πέσε κάτω, πέσε κάτω. Ήταν ένας διάδρομος στο κτήμα και οδηγούσε κάθετα στο πίσω μέρος της μάντρας που γινόταν η εκτέλεση. Την άλλη μέρα είδα σε μια πλίθινη αποθήκη([3]) που ήταν πίσω μου ότι είχαν σφηνωθεί επτά σφαίρες από την ριπή» μου είπε ο Κώστας Τζόλας, στις 4 Δεκεμβρίου 09.

Την ίδια διαδικασία ακολουθούσαν πάντα οι Γερμανοί για άγνωστο -  πάντως σίγουρα μεγάλο - αριθμό αγωνιστών, ίσως και άνω των διακοσίων πενήντα, που έχουν εκτελεστεί εκεί. Η διαφορά στην διαδικασία ήταν όσον αφορά τα μεγάλα στελέχη του ΚΚΕ.

Αυτά φρόντιζαν από βραδίς να τα απομονώνουν σε κελιά του πειθαρχείου του 12^ου Συντάγματος, (το γνωστό και ως ''Μαύρο Σπίτι'') μέχρι το χάραμα της επομένης ημέρας που τα περνούσαν απέναντι, στον τόπο εκτέλεσης. Στις εκτελέσεις αυτές περιλαμβάνονται ο Κώστας Γαμβέτας (ή Δημ. Χαφατέας), μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ που καθοδηγούσε τη δράση της οργάνωσης Πάτρας και ο Βαγγ. Αργυρόπουλος (ή Κ. Δημητρίου) Γραμματέας του ΕΑΜ Αχαΐας που συνελήφθησαν στις 24 Δεκεμβρίου 43 και εκτελέστηκαν στις 23 Φεβρουαρίου 44.

Τραγική περίπτωση εκείνης της ημέρας, αποτελεί αυτή του 15χρονου σαλταδόρου Δημ. Γκέκα, που το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας είχε καταδικασθεί σε δυο χρόνια φυλάκισης γιατί είχε κλέψει ένα λάστιχο αυτοκινήτου από τους Γερμανούς.

Η σύλληψη των Γαμβέτα και Αργυρόπουλου είχε γίνει μετά από καταδίωξη της Γκεστάπο στις οδούς Παπαφλέσσα του πρώτου και Γ. Ολυμπίου του δεύτερου, με υπόδειξη του προδότη Ελπιδοφόρου. Την ίδια ημέρα πυροβολήθηκε στην οδό Σολωμού και έπεσε νεκρό το μεγαλοστέλεχος του ΚΚΕ Κωνστ. Μυλωνάς.

Ο Ελπιδοφόρος ή Μίμης Κουτρούκης, ήταν αντάρτης του ΕΛΑΣ που ήρθε από τη Στερεά Ελλάδα στην Αχαΐα. Δούλεψε στην οργάνωση Πάτρας του ΕΑΜ και στη συνέχεια πέρασε στην τρομερή Γκεστάπο (Gestapo), η οποία υπήρξε χιτλερικό αστυνομικό σώμα, του οποίου τα μέλη ήσαν ντυμένα άψογα με μαύρη ρεπούμπλικα, μαύρη καμπαρντίνα, φορούσαν γυαλιά μαύρα και παπούτσια σκαρπίνια για να τους διακρίνουν οι Γερμανοί.  Αμφιλεγόμενος είναι ο τρόπος θανάτου του Ελπιδοφόρου, την 23-2-1944.

Η Γκεστάπο ήταν η φοβερή Μυστική Αστυνομία του γερμανικού κράτους, η οποία μαζί με την Αστυνομία Εγκλημάτων Κρίπο (Κripo) συγκροτούσαν την Ειδική Αστυνομία Σίπο (SiPo - SicherheitsPolizei).

Τελευταίος αρχηγός της ήταν ο στρατηγός και Ανώτερος Αρχηγός των SS Βάλτερ Σιμάνα, ο οποίος είχε αναλάβει καθήκοντα από τον Οκτώβριο του 1943 και παρέμεινε μέχρι την απελευθέρωση της Ελλάδος. Όμως από τους τελευταίους μήνες του 1943, όταν η SD (Sicherheitsdienst), που αρχικά είχε συγκροτηθεί ως υπηρεσία πληροφοριών του Ναζιστικού κόμματος, συνδέθηκε στενά με την SiPo τότε σε θέματα ασφαλείας πρωτεύοντα ρόλο έπαιζε ο υφιστάμενος του Σιμάνα και βοηθός του, δόκτωρ Βάλτερ Μπλούμε, παίρνοντας εντολές κατ' ευθείαν από το Αρχηγείο του Φύρερ.

ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ ΠΑΤΡΙΩΤΩΝ ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ ΚΑΙ  ΠΛΙΑΤΣΙΚΟ ΑΠΟ ΙΤΑΛΟΥΣ

Ατελείωτος ο κατάλογος των θυμάτων του ναζισμού. Μεταξύ αυτών περίοπτη θέση κατέχουν οι ΕΠΟΝίτες της συνοικίας Ψηλών Αλωνίων, ανάμεσα σε μια ομαδική εκτέλεση  δώδεκα πατριωτών. Μεταξύ αυτών τα αδέλφια Χρήστος και Ευθύμιος Παρνασσάς, 20 και 22 ετών αντίστοιχα., ο Δημ. Καλύβας και ο Κώστας Παπαμακάριος.

Και οι τέσσερις ήσαν δραστήρια μέλη της ΕΠΟΝ Υψηλών Αλωνίων, για τους οποίος ο Πατρινός δικηγόρος Παύλος Μαρινάκης, 65 χρόνια από τότε, μιλά με τα καλλίτερα λόγια στις 16-1-08, ως ΕΠΟΝίτης, σε βιντεοσκοπημένη συζήτηση που είχα μαζί του.

Εκτελέστηκαν στις 19-11-43, στου Μουρτζούχου μαζί με άλλους οκτώ ΕΑΜίτες, μεταξύ των οποίων ο 35χρονος ιδιωτ. υπάλληλος Ιωάννη Κατσιμπίρης και ο Πέτρος Ζαφειρόπουλος. Ήτοι έξι Πατρινοί, τέσσερις από την Αιγείρα Αχαΐας, ένας από το Αίγιο και ένας ακόμη από την Ακράτα.

Μια ακόμη σημαντική ομαδική εκτέλεση είναι αυτή των δεκατεσσάρων αγωνιστών, ηλικίας από 18 έως 60 ετών, που έγινε στο κτήμα Μουρτζούχου, από τους Γερμανούς στις 24-11-43 και μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται ο μηχανικός Παναγ. Πορευόπουλος, ΕΑΜίτης ηλικίας 23 χρόνων, και αδελφός του Γιώργου Πορευόπουλου.

Η εκτέλεση, του 18χρονου εργάτη, από την Καλαμάτα Νικ. Κυροκκέα στις 25-7-41, μάλλλον θα πρέπει να θεωρηθεί η πρώτη στην Πάτρα, εφόσον φυσικά νεώτερη έρευνα δεν αποδείξει το αντίθετο.

Ο θάνατός του κατεγράφη στην Πάτρα, όταν η μητέρα του Ουρανία χήρα Δημ. Κυροκκέα πιστοποίησε με το υπ' αριθ. 773/1945 έγγραφο ενόρκου βεβαιώσεως η ίδια και συντοπίτες της μάρτυρες, ενώπιον του Ειρηνοδίκου Καλαμών ότι ο γιος της εκτελέστηκε στην Πάτρα από τους Ιταλούς καταχτητές. Και στην συνέχεια πέρασε στο Ληξιαρχείο Πατρών με την υπ' αρ. 4668/1945 παραγγελία του Εισαγγελέα των Πρωτοδικών Πάτρας.

Η πρώτη όμως, ατομική εκτέλεση, που καταγράφεται σε δικαστικά πρακτικά κατά την περίοδο της ιταλικής Κατοχής στην Πάτρα, είναι αυτή της 3-11-1941 που έγινε από καραμπινιέρους στον περίβολο του Κάστρου της Πάτρας. Πρόκειται τον τραγικό 41χρονο κτηματία Εμμ. Γιαννούλη που κατηγορήθηκε ότι φόνευσε τον Ιταλό στρατιώτη, Μιχαηλάγγελο Ματζέι, ο οποίος πήγε για πλιάτσικο, όπως συνήθιζαν οι Ιταλοί.

Τον καταδίκασε το ιταλικό στρατοδικείο σε θάνατο στις 2-11-41 και την επομένη ημέρα το χάραμα τον τυφέκισαν, στον περίβολο του Κάστρου της Πάτρας. Και μάλιστα με τις επευφημίες των δουλικών, προς τον καταχτητή, εφημερίδων της πόλης και την έκφραση λύπης προς τον Ιταλό διοικητή Α. Νάλντι του νομάρχη Αχαΐας Κωνστ. Σπήλιου, για την πράξη του Γιαννούλη([4]).

Αλλά και του 37χρονου κτηματία Ασημάκη Τρίγκα η εκτέλεση από τους Ιταλούς πάλι έλαβε χώρα στον περίβολο του Φρουρίου, το  χειμωνιάτικο πρωί της 7.30, στις 18 Ιανουαρίου 1942, γιατί αντιστάθηκε στις επιθυμίες του φασίστα κατακτητή.

Επίσης στις 13-5-1943 Ιταλοί εκτέλεσαν στο νεκροταφείο της κοινότητας Καμαρών Αιγιαλείας ν. Αχαΐας τον νεαρό 28χρονο, ποιητή αγρότη Ανδρέα Μπέσκο, ενώ οι ίδιοι στην κοινότητα Αχλαδιά Αιγιαλείας στις 13-7-1943 τον ιδιωτ. υπάλληλο Γιώργο Ματθαίου.

4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 1943, ΜΙΑ ΘΛΙΒΕΡΗ ΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΑ

Αναμφίβολα όμως η πιο μαζική εκτέλεση είναι αυτή της 4-12-1943 των ομήρων του μπλόκου των Προσφυγικών και της ευρύτερης περιοχής, με τους 84 αγωνιστές στην πλειοψηφία τους ΕΠΟΝίτες, εκ των οποίων οι 63 ήσαν από τα Προσφυγικά.

Αυτή η φρικαλεότητα έγινε με την ψευδή αιτιολογία ότι στην Εγλυκάδα Πατρών είχε πάει για κυνήγι ένας 19χρονος ανιψιός του Μποκ, Γερμανού στρατιωτικού συμβούλου Πελοποννήσου([5]), κι εκεί κάποιοι Έλληνες τον σκότωσαν για να του πάρουν το κυνηγετικό τουφέκι.

Σε αντίποινα ο θείος Μποκ διέταξε να συλληφθούν κυρίως νέοι, της ίδιας περίπου ηλικίας και να εκτελεστούν στην πρώτη ευκαιρία. Έτσι ήσαν άτυχοι όσοι πιάστηκαν από τους Γερμανούς στις 27-10-43, κατά το μπλόκο που επακολούθησε στην ευρύτερη περιοχή Προσφυγικών, Αγ. Τριάδος κλπ. με την συμμετοχή των τσολιάδων-συνεργατών του κατακτητή και τις διαταγές του συνταγματάρχη πεζικού Νικ. Κουρκουλάκου.

Συνελήφθησαν άνω των 200 ατόμων, μεταξύ των οποίων και Ιταλοί αντιφασίστες που τους έκρυβαν οι κάτοικοι, καθώς με την συνθηκολόγηση της Ιταλίας, στις 8 Σεπτέμβρη 1943, αυτοί αρνήθηκαν να ενταχθούν στον γερμανικό στρατό.

Οι συγγενείς των μελλοθανάτων πληροφορήθηκαν τις εκτελέσεις που θα ακολουθούσαν και έσπευσαν στην διασταύρωση Μαραγκοπούλου και Εγλυκάδος, απέναντι από την κυρία είσοδο του στρατοπέδου 12^ου Συντάγματος, που τότε ήταν επί της οδού Εγλυκάδος, όπου και το καφενείο των αδελφών Σπύρου και Θανάση Τζεφριού, χαρακτηρισμένο από την δικτατορία Μεταξά ως τόπος συνάντησης κομμουνιστών.

Εκεί οι Γερμανοί στρατιώτες τους απώθησαν, ώστε να μην παραστούν στην εκτέλεση που θα γινόταν στο πίσω μέρος των Στρατώνων, στο κτήμα  Γιάννη Μουρτζούχου και ακολουθήσει ξεσηκωμός τους. Δυστυχώς ακόμη σήμερα, από τους 84 εκτελεσμένους, τα ονόματα μόνον 56 έχουν γίνει γνωστά.

23 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1944, Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΧΑΝΕΙ ΕΝΑ ΔΙΑΛΕΚΤΟ ΠΑΛΙΚΑΡΙ

Αλλά και η εκτέλεση των 30 Αχαιών, μεταξύ των οποίων και ο κομμουνιστής καθοδηγητής, παλικάρι της αντίστασης στην Πάτρα, Κώστας Γαμβέτας, (Μήτσος Χαφατέος, ζωέμπορας) ήταν ένα  ακόμη ομαδικό έγκλημα του φασισμού, που συντάραξε την πατραϊκή κοινωνία.

Η εκτέλεσή τους έγινε στις 23 Φεβρουαρίου 44 από τους ναζί με τη δικαιολογία, ότι μια εβδομάδα πριν, στις 17 Φεβρουαρίου 44, ομάδα αντιστασιακών σκότωσε τρεις Γερμανούς στρατιώτες «πληγέντες εκ των νώτων εκ μέρους κομμουνιστικών αντάρτικων συμμοριών», όπως ανέφερε η ανακοίνωση της γερμανικής Διοίκησης την επόμενη ημέρα. Δηλαδή η ζωή κάθε Γερμανού στρατιώτη ήταν ίση με δέκα κρατουμένων, κατά τη ναζιστική λογική!

Τα γεγονότα, που τα έκρυψαν οι Γερμανοί, είναι ότι στις 17-2-44 δυο γερμανικά οχήματα με στρατιώτες εμφανίστηκαν για λεηλασία στο χωριό Χαλανδρίτσα Αχαΐας, τόπο που κρατούσε τότε ο ΕΛΑΣ, υπό τον ανθυπολοχαγό Νικήτα. Μετά το πλιάτσικο και κατά την επιστροφή τους, αντιμετώπισαν ενεδρεύοντες ενόπλους του Α΄ Τάγματος με επικεφαλής τον Νικήτα. Ακολούθησε μάχη, στην οποία  οι αντάρτες σκότωσαν τρεις Γερμανούς και έκαψαν ένα από τα δυο οχήματα([6]).

([1]) Σήμερα εκεί, σε αυτό το οικόπεδο βρίσκονται σχολικά συγκροτήματα που περιλαμβάνουν  το 21^ο Δημ. Σχολείο, απέναντι από το οποίο γινόντουσαν οι εκτελέσεις, ένα Νηπιαγωγείο που συστεγάζεται με το 21ο Δημοτικό  Σχολείο κ.ά. Το κτήμα αυτό που το βόρειο όριό του φτάνει μέχρι την οδό Βέρνου, απαλλοτριώθηκε από τον ΟΣΚ για την κατασκευή των σημερινών σχολείων.

([2]) Ο πύργος αυτός υπάρχει και σήμερα. Όταν ο Σιγαλός, που ήταν κάτοχος μεγάλης έκτασης, την κατάτμησε σε οικόπεδα και την πούλησε, η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων διέσωσε τον πύργο χαρακτηρίζοντάς τον ιστορικό μνημείο.

([3]) Προφανώς ο Κ. Τζόλας εννοεί την αποθήκη που είχε στο κτήμα του ο δικηγόρος Γιώργος Παπαγεωργίου.

([4]) Χαρακτηριστικά όσα, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται  σε πρωτοσέλιδο κύριο άρθρο της πατραϊκής εφημερίδας ''Νεολόγος Πατρών'' την Τρίτη 4-11-41, η οποία αφού χαρακτηρίζει άξεστο χωρικό τον τραγικό Εμμ. Γιαννούλη , συνεχίζει, βρίζοντάς τον μετά θάνατον: «.Η θλίψις του πατραϊκού κοινού δεν ήτο μόνον βαθυτάτη, αλλά και ειλικρινής καθ' όσον τα Ιταλικά στρατεύματα κατοχής επέδειξαν και επιδεικνύουν πάντοτε συμπεριφοράν άψογον, ευγένειαν και ανωτέρου πολιτισμού πνεύμα απέναντι όλων, ώστε κανείς να μην έχει ουδέ το παραπάν να αιτιαθεί.

Δια τούτον και προυκάλεσε γενικώς αλγεινήν εντύπωσιν η εν λόγω βάναυσος πράξις, ο άμεσος κολασμός της οποίας έσχε κατευναστικήν επίδρασιν εις την ευλόγως, άμα τω ακούσματί της, εξεγερθείσαν ψυχήν της κοινής γνώμης.». Και φυσικά ούτε την λέξη εκτέλεση δεν τόλμησε να γράψει για τον  Γιαννούλη, μα ούτε και για το πλιάτσικο του Ιταλού στρατιώτη Μιχαηλάγγελο Ματζέι ανέφερε κάτι.

([5]) Αυτό δεν ισχύει γιατί ο ανιψιός του Μποκ ζούσε ακόμη την 27-2-44, όταν οι Γερμανοί τον αντάλλαξαν ως αιχμάλωτο πολέμου, αυτήν την ημέρα, με Έλληνες πατριώτες που κρατούσαν ομήρους. Το Μπλόκο των Προσφυγικών και της ευρύτερης περιοχής, στις γύρω συνοικίες, ήταν ενταγμένο στην τρομοκρατική στρατηγική των Γερμανών και των δουλικών σε αυτούς τσολιάδων της Πάτρας, που έβλεπαν την Αντίσταση να φουντώνει καθημερινά στην  πάνω πόλη.

Πίστευαν δε από τον Αύγουστο του 1943, ότι μετά την απόβαση στη Σικελία, που έγινε στις 20 Ιουλίου 1943, επίκειται μεγάλη απόβαση συμμαχικών δυνάμεων στα παράλια του νομού Ηλείας, όπως εντέχνως διέδιδαν οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Γιαυτό και το στρατηγείο τους, από τις 29 Οκτώβρη 1943, με διαταγή των Χίτλερ και Κάιτελ ορίστηκε υπεύθυνος ο Καρλ Φον Λε Σουΐρ για την εκτέλεση του σχεδίου Καλάβρυτα, που προέβλεπε την καταστροφή τους, όπως και των γύρω χωριών -κάτι που εφάρμοσε εννέα ημέρες μετά- για να εξουδετερώσει βάσεις της αντίστασης, που υποτίθεται ότι θα χρησίμευαν στους συμμάχους, κατά την απόβαση.

Τέσσερις Δεκεμβρίου έγιναν οι εκτελέσεις του μπλόκου των Προσφυγικών. Δεκατρείς του ίδιου μήνα έγινε το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων, από την 117 Μεραρχία του αντιστράτηγου Λε Σουΐρ. Η καθυστέρηση στην υλοποίηση του σχεδίου «Unternehmen Kalawrita»  οφείλονταν στην έλλειψη επαρκών δυνάμεων. (Περ. Ροδάκη, Καλάβρυτα, σ. 256).

([6]) Εφημερίδα ''Νεολόγος,, Πατρών, φύλλο της 24-2-44. ''Αγιώτικο Ημερολόγιο,, περ. 1980. Εφημερίδα ''Το Βήμα της Αιγιάλειας,, φύλλο της 26-2-1982.