Με όπλο τα γυναικεία θέλγητρα …Γράφει η Χριστίνα Κόκκοτα

Στην πλούσια θεατρική παραγωγή του Κάρλο Γκολντόνι (1707-1793) -έγραψε περισσότερες από διακόσιες κωμωδίες- η Λοκαντιέρα (1753) κατέχει περίοπτη θέση και  μαζί με τον «Υπηρέτη δύο Αφεντάδων» είναι το έργο, που τον καθιερώνει ως κλασσικό δραματουργό στο στερέωμα του παγκόσμιου θεάτρου. Δημιούργημα της ωριμότητας του Βενετσιάνου κωμωδιογράφου, ξεπέρασε με τη δημοφιλία της τα όρια της Ιταλίας και ο ομώνυμος κεντρικός ρόλος της έγινε μήλο της έριδος για πολλές από τις μεγάλες θεατρίνες.

 Όπως και στις άλλες κωμωδίες του, έτσι και στη «Λοκαντιέρα» τα πρόσωπα ανάγουν τις ρίζες τους στους στερεότυπους χαρακτήρες της Commedia dell’ Arte, της αυτοσχεδιαστικής ιταλικής κωμωδίας, που τροφοδότησε ποικιλοτρόπως το ευρωπαϊκό θέατρο. Η μακρά της παράδοση όμως, ιδιαίτερα στην Ιταλία, δεν θα εμποδίσει στον Γκολντόνι να επιδιώξει με πάθος την αναμόρφωση αυτής της πρωτότυπης λαϊκής κωμωδίας, με στόχο την απαλλαγή της από τον αυτοσχεδιασμό και τον χοντροκομμένο φαρσικό της χαρακτήρα και την μεταποίησή της σε ένα πιο συστηματικό και εντελέστερο θεατρικό μόρφωμα.

  Στη «Λοκαντιέρα» το κεντρικό πρόσωπο, η Μιραντολίνα, απόγονος της πονηρής και τσαχπίνας υπηρέτριας της Commedia, διαγράφεται από τον Γκολντόνι με θαυμαστή εφευρετικότητα, ζωντάνια και σκηνική λάμψη. Η ωραία ξενοδόχος παρουσιάζεται ως η επιτομή της γυναικείας χάρης και σπιρτάδας, της θηλυκής ευστροφίας και επιτηδειότητας. Πανέξυπνη και σαγηνευτική, πολυμήχανη και πανούργα, πυροδοτεί τις ανδρικές καρδιές. Με σχέδιο, στρατηγική και όπλο τα γυναικεία θέλγητρα καταφέρνει να «υποτάξει» όχι από έρωτα αλλά στο όνομα του γοήτρου του γυναικείου φύλου τον ψυχρό, απόμακρο και προπάντων μισογύνη ιππότη Ριπαφράττα.

Από την κωμωδία, στην οποία δεσπόζει ο θρίαμβος της γυναικείας καπατσοσύνης και η ήττα της ανδρικής έπαρσης -διαφυλικά φαινόμενα που παρακολουθεί με συμπάθεια και κατανόηση ο δραματουργός- δεν λείπει η κοινωνική ματιά, σε μια εποχή μάλιστα αυστηρής κοινωνικής διαστρωμάτωσης. Δεν έχει βέβαια την οξύτητα και την αιχμηρότητα της κοινωνικής κριτικής του Μολιέρου, είναι όμως άδολα παρούσα: στην παρουσία εμβληματικών εκπροσώπων της κοινωνικής πυραμίδας του 18ου αι., του κληρονομικώ δικαιώματι ιππότη Ριπαφράττα, του ξεπεσμένου μαρκήσιου Φορλιπόπολι και του νεόπλουτου κόμη Αλμπαφιορίτα, την ερωτική πολιορκία των οποίων η Μιραντολίνα θα αγνοήσει με γυναικεία μαστοριά, προκρίνοντας ως σύζυγό της τον φτωχό και αφοσιωμένο υπηρέτη της Φαμπρίτσιο.

Στην απόφαση της κεντρικής ηρωΐδας δεν μπορεί παρά να διακρίνει κανείς τη χαμηλόφωνη, σχεδόν ανεπαίσθητη κριτική του κωμωδιογράφου για τις επιδεικτικές φιοριτούρες των ανωτέρων κοινωνικών τάξεων αλλά και την πίστη του ότι ο κόσμος των αληθινών αισθημάτων βρίσκεται πιο συχνά κάτω από το ταπεινό ρούχο του φτωχού παρά κάτω από τις χρυσοποίκιλτες φορεσιές της αριστοκρατίας.

 Ο Χρήστος Στρέπκος, ψυχή του «Άρματος Θέσπιδος», οργάνωσε μια εύρυθμη παράσταση, με αναφορές στη Commedia del’ Arte, και έμφαση στη σωματικότητα και την πλαστικότητα της κίνησης, κυρίαρχου χαρακτηριστικού του λαϊκού αυτού θεάτρου, αποσπώντας ευσυνείδητες ερμηνείες, που υπηρέτησαν τη σκηνοθετική γραμμή με κέφι και εξαιρετική σκηνική ενέργεια.

 Στο ρόλο της Μιραντολίνας, που έχει γραφεί για σουμπρέτα, η νεαρή Αλίκη Οικονομοπούλου υποστήριξε την κεντρική ηρωίδα με φινέτσα και χάρη, αναδεικνύοντας κατά προτεραιότητα τον δυναμισμό και την ανεξαρτησία της ξενοδόχου, χωρίς συγχρόνως να αποχρωματίζει τη λάμψη και να αποδυναμώνει τη σπιρτάδα της. Ο Βασίλης Κόκκαλης, με την άνεση της σκηνικής παρουσίας και εμπειρίας του, απέδωσε την απόκοσμη ψυχρότητα και την ανεξαρτησία, τη λαϊκότροπη δυναμική αλλά και την τελική κάμψη του Ιππότη με ερμηνευτική πληρότητα, όπως απαιτούσε ο ρόλος του εμμονικού μισογύνη Ριπαφράττα.

 Απόλυτα εναρμονισμένο με το κλίμα της εποχής και της παράστασης, κινήθηκε το δίδυμο των ηθοποιών, που εμφύσησαν πνοή στους διεκδικητές της Μιραντολίνας, με απολαυστική κορύφωση τις λεκτικές και οπτικές μεταξύ τους αντιμαχίες. Ως κόμης Αλμπαφιορίτα - τίτλος αποκτηθείς με χρήμα - ο Δημήτρης Καρακούσης σκιαγράφησε φυσικά και αβίαστα τη θρασύτητα και τη χοντροκοπιά του χαρακτήρα, έχοντας απέναντί του τη γελαστική φιγούρα αριστοκρατικού ύφους και ευγενούς υπεροψίας, που έπλασε ως μαρκήσιος Φορλιπόπολι ο Γιωργης Βασιλόπουλος. Στο ρόλο της Ορτένσιας, καιροσκόπου και ελευθεριάζουσας θεατρίνας της εποχής, η Λένα Νάτση σχεδίασε μια τερπνή φιγούρα σκηνικής ελαφρότητας και κινησιολογικής χάρης.

 Αποφασιστική η συμβολή του χορογράφου Camilo Bentancor στο τελικό παραστασιακό αποτέλεσμα, μέσα από την επιμέλεια της κίνησης των ηθοποιών, που προώθησε στη σκηνή τη γλωσσική και εκφραστική δύναμη του σώματός τους, παραπέμποντας στην υποκριτική της Commedia, από την οποία άντλησε ο Γκολντόνι. Στο ίδιο πνεύμα το λιτό κινητό σκηνικό του Κέννυ Μακ Λέλλαν, που υπόκειτο σε διαρκείς αλλαγές μέσα από την αποδόμηση και την ανασυγκρότησή του, θυμίζοντας το αρχετυπικό πατάρι της αυτοσχεδιαστικής ιταλικής κωμωδίας.

 Του ιδίου τα κομψά κοστούμια εποχής, τα φαινομενικά κόντρα στο λιτό σκηνογραφικό τοπίο του, δηλωτικά όμως της αναμόρφωσης του παλιού και της σύζευξης με το νέο, που κόμισε στο θέατρο του 18ου αιώνα ο σπουδαίος βενετσιάνος κωμωδιογράφος.

  Μια εξωστρεφής, δροσερή και ευφάνταστη παράσταση του «Άρματος Θέσπιδος» του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Πάτρας, σύστοιχη με τις θεατρικές καταβολές και το ανανεωτικό πνεύμα του συγγραφέα.                  

                                                                                                                        4-6-2025