Απελπιστική η κατάσταση στον Πατραϊκό κόλπο- Πόσα σκουπίδια υπάρχουν και πώς καταλήγουν στη θάλασσα

«Τα νανοπλαστικά κυκλοφορούν στο αίμα μας»

Απελπιστική είναι η κατάσταση που επικρατεί στον πυθμένα του Πατραϊκού κόλπου με βάση τα ευρήματα του Εργαστηρίου Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών.

Όπως εξηγεί μιλώντας στο thebest.gr o καθηγητής Γιώργος Παπαθεοδώρου από το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας (Oceanus Lab), στο Τμήμα Γεωλογίας Πανεπιστημίου Πατρών, «τα συγκριτικά στοιχεία δείχνουν μια ανησυχητική αύξηση της πυκνότητας με τις τελευταίες μετρήσεις να την ανεβάζουν σε περίπου 600 αντικείμενα ανά τετρ. χιλιόμετρο. Αντίθετα, η σύσταση των απορριμμάτων παραμένει σταθερή δηλώνοντας σταθερές πηγές ρύπανσης».

Ποια είναι η κατάσταση στον Πατραϊκό κόλπο σε σχέση με τα θαλάσσια απορρίμματα;

Οι συστηματικές έρευνες που πραγματοποιεί το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Τμήματος Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών έδειξαν ότι το πλαστικό (56%) ήταν το κυρίαρχο υλικό και ακολουθούσαν το μέταλλο (17%) και το γυαλί (10%). Οι συσκευασίες ποτών και αναψυκτικών αποτελούν το 32% των απορριμμάτων, τα απορρίμματα γενικής συσκευασίας το 28% και οι συσκευασίες τροφίμων το 21%. Συνολικά, οι συσκευασίες αποτελούν το 81% των απορριμμάτων, ενώ τρία μόλις αντικείμενα, οι σακούλες απορριμμάτων, τα κουτάκια αλουμινίου και τα πλαστικά μπουκάλια νερού αποτελούν το 48% των απορριμμάτων.

Η πυκνότητα των απορριμμάτων στον πυθμένα του Πατραϊκού κόλπου είναι 188- 437 αντικείμενα ανά τετρ. χιλιόμετρο. Επιπλέον, το βάρος των απορριμμάτων κυμάνθηκε μεταξύ 5- 47 κιλά ανά τετρ. χιλιόμετρο πυθμένα

Για τι ποσότητες απορριμμάτων πρόκειται;

Στο πλαίσιο αυτών των ερευνών συλλέχθηκαν 3.500 απορρίμματα με αλιευτικά σκάφη, συγκεκριμένα μηχανότρατες με «πόρτες», ενώ επιπλέον χρησιμοποιήθηκαν υποβρύχια κατευθυνόμενα οχήματα (ROVs). Ερευνήθηκε μια συνολική επιφάνεια θαλάσσιου πυθμένα περίπου 20 τετρ. χιλιομέτρων.

Ο Σαρωνικός κόλπος είναι κατά πολύ περισσότερο επιβαρυμένος με πυκνότητες απορριμμάτων που κυμαίνονται από 20- 3.400 αντικείμενα ανά τετρ. χιλιόμετρο και τοπικά ανέρχονται σε 10.000. Από στοιχεία που διαθέτει το Oceanus Lab, στο δυτικό Κορινθιακό κόλπο καταγράφηκαν 116, στο βόρειο Λακωνικό 85 και στην περιοχή της θάλασσας των Εχινάδων (εξωτερικός Πατραϊκός) 72 αντικείμενα ανά τετρ. χιλιόμετρο του πυθμένα, αντίστοιχα.

Ο Πατραϊκός κόλπος, είναι μόλις η δεύτερη περιοχή, διεθνώς, η οποία παρακολουθείται όσον αφορά στα βενθικά απορρίμματά του, δηλαδή τα απορρίμματα που αναπαύονται στον πυθμένα του. Τα συγκριτικά στοιχεία δείχνουν μια ανησυχητική αύξηση της πυκνότητας με τις τελευταίες μετρήσεις να την ανεβάζουν σε περίπου 600 αντικείμενα ανά τετρ. χιλιόμετρο. Αντίθετα, η σύσταση των απορριμμάτων παραμένει σταθερή δηλώνοντας σταθερές πηγές ρύπανσης.

Πρόσφατα, διαπιστώθηκε η είσοδος στον Πατραϊκό απορριμμάτων που σχετίζονται με την περίοδο της πανδημίας. Απολυμαντικά μαντήλια, μάσκες και γάντια εντοπίστηκαν στις ακτές και στα ρηχά νερά του, εμπλουτίζοντας έτσι την ρυπαντική ποικιλία του κόλπου.

Περίπου τα 8 στα 10 πλαστικά σκουπίδια μπαίνουν στη θάλασσα από τη στεριά και κυρίως από τα ποτάμια και τα άλλα 2 από τα 10 μπαίνουν στη θάλασσ

Πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο;

Η είσοδος των απορριμμάτων και ιδιαίτερα των πλαστικών στον παγκόσμιο ωκεανό συνιστά, αναμφίβολα, ένα από τα σοβαρότερα περιβαλλοντικά προβλήματα του θαλάσσιου περιβάλλοντος για τον 21ο αιώνα. Τα αποτελέσματα των ερευνών και οι επιστημονικές εκτιμήσεις δείχνουν ένα διατοπικό μέλλον των θαλασσών.

Οι ωκεανοί περιέχουν περίπου 150 εκατομμύρια τόνους πλαστικών. Τουλάχιστον 8 εκατομμύρια τόνοι πλαστικών εισέρχονται κάθε χρόνο στους ωκεανούς και τις θάλασσες (σχεδόν κάθε λεπτό ένα απορριμματοφόρο αδειάζει τα σκουπίδια στη θάλασσα) ή το βάρος 57.000 μεγάλων φαλαινών! Στους ωκεανούς και τις θάλασσες επιπλέουν πάνω από 5 τρισεκατομμύρια πλαστικά κομμάτια που έχουν όλα μαζί βάρος 269.000 τόνους.

Ποιες είναι επιπτώσεις που θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε στο μέλλον;

Οι επιπτώσεις των πλαστικών στη θαλάσσια ζωή είναι καταστροφικές. To 2050, σχεδόν όλα τα θαλασσοπούλια θα έχουν καταπιεί πλαστικά. Περισσότερα από 800 είδη από μικροσκοπικούς οργανισμούς έως φάλαινες έχουν επηρεαστεί από τα πλαστικά που έχουν καταπιεί ή έχουν μπλεχτεί σε πλαστικά δίχτυα και άλλα σκουπίδια.

Οι μισές θαλάσσιες χελώνες των θαλασσών και των ωκεανών μπορεί να έχουν καταπιεί πλαστικά. Πλαστικό βρέθηκε ακόμη και στο στομάχι ενός μικροσκοπικού πλάσματος (ένας θαλάσσιος ψύλλος) που ζει σε βάθος 6.000 μέτρων! Τα θαλάσσια πλαστικά αποτελούν, πλέον, κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι νανοπλαστικά κυκλοφορούν στο αίμα μας.

Ποιος είναι ο «κύκλος» των απορριμμάτων;

Τα απορρίμματα εισέρχονται στο θαλάσσιο περιβάλλον κυρίως από τη ξηρά και κατά πολύ λιγότερο από θαλάσσιες πηγές. Θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι περίπου τα 8 στα 10 πλαστικά σκουπίδια μπαίνουν στη θάλασσα από τη στεριά και κυρίως από τα ποτάμια και τα άλλα 2 από τα 10 μπαίνουν στη θάλασσα από τον εμπορικό στόλο, τις θαλάσσιες μεταφορές και την αλιεία. Η συμβολή των πηγών διαφοροποιείται από περιοχή σε περιοχή. Για παράδειγμα στον Πατραϊκό κόλπο διαπιστώθηκε ότι το 69% των απορριμμάτων εισέρχεται από χερσαίες πηγές - κυρίως από τα ποτάμια που εκβάλουν-, το 26% από τη ναυσιπλοΐα και περίπου 5% από την αλιεία.

Αναμφίβολα όμως ο σοβαρότερος περιβαλλοντικός κίνδυνος είναι ο κατακερματισμός των πλαστικών απορριμμάτων. Μια διεργασία που αναπτύσσεται με την είσοδο των πλαστικών απορριμμάτων στη θάλασσα ή ακόμη και στις ακτές. Το πλαστικό κάτω από την επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας και της φυσικής φθοράς κατακερματίζεται σε μικροσκοπικά τεμάχια. Τα μικροπλαστικά αποτελούν πολύ σοβαρό κίνδυνο καθώς λόγω μεγέθους είναι αδύνατο να απομακρυνθούν από το θαλάσσιο περιβάλλον ενώ επιπλέον είναι εύκολο να καταποθούν από ένα πολύ μεγαλύτερο εύρος θαλασσίων οργανισμών.

Ποιες δράσεις ακόμα και σε νομοθετικό πλαίσιο μπορούν να υπάρξουν;

Είναι απολύτως αναγκαίο να αναχαιτιστεί η συνεχής είσοδος πλαστικού στις θάλασσες με την ανάπτυξη αποτελεσματικών δράσεων όπως η αυστηρή ανακύκλωση των απορριμμάτων, ο περιορισμός ή και η απαγόρευση των πλαστικών συσκευασιών με ταυτόχρονες συστηματικές, συνεχείς και εντατικές δράσεις ευαισθητοποίησης των πολιτών.

Το περιβαλλοντικό τέλος για την πλαστική σακούλα, ένα από τα πιο συνήθη και πιο επιβλαβή θαλάσσια απορρίμματα, οδήγησε στη μείωση της χρήσης της και συνακόλουθα στη μείωση της εισόδου της στις θάλασσες. Το Ευρωπαϊκό πρόγραμμα LIFE DEBAG, που συντόνισε το Oceanus Lab, έδειξε ότι μια εντατική και ολοκληρωμένη εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης οδήγησε στην εντυπωσιακή μείωση της ρύπανσης από πλαστικές σακούλες τόσο στις ακτές όσο και στον πυθμένα στην πιλοτική περιοχή του προγράμματος, το νησί της Σύρου. Η αποτελεσματική εφαρμογή όμως του μέτρου σε εθνική κλίμακα αποτελεί ακόμη ένα φιλόδοξο στοίχημα. Από την άλλη μεριά, η εφαρμογή του νόμου για τα πλαστικά μιας χρήσης φαίνεται να παρουσιάζει προβλήματα και δεν επιτυγχάνονται οι στόχοι που έχουνε τεθεί.

Παρότι έχουν γίνει προσπάθειες εναρμόνισης της εθνικής νομοθεσίας με τις Ευρωπαϊκές οδηγίες, σε κάθε περίπτωση απαιτείται ο συνεχής έλεγχος της εφαρμογής της νομοθεσίας και πιθανές παρεμβάσεις για αυστηροποίησή της.