Ανδρέας Κάτσενος : …Η φλόγα καίει όσο ποτέ άρα είναι φύσις αδύνατον η εξουσία να μην νιώθει την κάψα της…

Η ζωή ορισμένες φορές κάνει περίεργα παιχνίδια, έχει εκπλήξεις, συναντήσεις με ανθρώπους που δεν τους έχουμε γνωρίσει ποτέ από κοντά. Έτσι και εγώ, όταν μια καλή φίλη η Μαριμίλλη με κάλεσε στο Δημοτικό Θέατρο Απόλλων στην παράσταση «Ύστερα» την 11η Νοεμβρίου 2021, δεν περίμενα να γνωρίσω τον Ανδρέα ο οποίος ήταν στο διπλανό θεωρείο. Συστηθήκαμε και καθώς τον άκουγα άρχισα να νιώθω την αγάπη του για το Θέατρο, τη Ζωή, την Τέχνη. Μου ήρθε δε στο νου μια λέξη της μητέρας μου: «νιάτα», που σημαίνει χαρά, χαμόγελο, ταξίδι και διασκέδαση και ο Ανδρέας όλα αυτά τα διαθέτει.

Ένα μήνα μετά πήγα να τον δω στο έργο του Γιάννη Καλατζόπουλου «Το Ξύλινο Σπαθί» στο Επίκεντρο, σε σκηνοθεσία Βασίλη Κόκκαλη όπου συμπρωταγωνιστούσε με τους Ζαχαρή Αχιλλεοπούλου & Ελίνα Σταμοπούλου.

Φεύγοντας από το θέατρο θυμήθηκα τα λόγια του Κώστα Τριπολίτη στη δημοσιογράφο Εύη Κυριακοπούλου και στην εκπομπή ¨Η ζωή είναι αλλού¨… «Εγώ δηλώνω αδυναμία να πω αυτή τη στιγμή τι είναι η ζωή, το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να τη ζήσω».

Είμαι σίγουρος ότι και ο Ανδρέας αφήνοντας πίσω του το Βιολογικό, ανακαλύπτοντας το Θέατρο, μελετώντας τον Άνθρωπο, γνωρίζοντας την εξουσία και το πρόσωπό της θέλει να μιλήσει για αυτά που τον καίνε και να ΖΗΣΕΙ. 

 Έχετε τελειώσει το Βιολογικό του Πανεπιστημίου Πατρών και έπειτα συνεχίσατε στη Δραματική Σχολή του ΔΗΠΕΘΕ Πάτρας. Από το Θαύμα της Ζωής στο μαγικό κόσμο Τέχνης. Τι είναι αυτό που ανακαλύψατε από τις σπουδές σας τόσο στο Πανεπιστήμιο όσο και στη Δραματική ; Υπάρχει κάτι που συνδέει αυτές τις δύο επιλογές σας ;

Κάθε ταξίδι έχει και μια ανακάλυψη ή καλύτερα μια αποκάλυψη. Αρχικά στο βιολογικό ανακάλυψα ένα ενδιαφέρον που δεν ήξερα ότι είχα και αποχαιρέτησα όνειρα που νόμιζα ότι είχα. Βλέπετε την πρώτη μέρα στο πρώτο κιόλας μάθημα η καθηγήτρια ρώτησε: «Πόσοι από εσάς είστε εδώ γιατί δεν περάσατε ιατρική;». Αμέσως με πικρία σήκωσα το χέρι μου. Αυτό που δεν περίμενα ήταν ότι σχεδόν όλοι με εξαίρεση δύο ατόμων (άντε να ήταν πέντε) έκαναν το ίδιο. «Α πολλές αποτυχίες μαζευτήκαμε» σκέφτηκα.

Νόμιζα λοιπόν ότι με ενδιέφερε μόνο πως λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα, η ασθένεια και η ζωή και ο θάνατος. Στο βιολογικό συνειδητοποίησα το ενδιαφέρον που έχει ένα φυτό, ένα ζώο και κυρίως ένα οικοσύστημα, ένας βιότοπος που όλοι συνυπάρχουμε. Κατάλαβα επίσης ότι για αλλού πήγαινα αλλού πήγα και ίσως να μην πειράζει, ίσως κάπου καλύτερα. Βέβαια η αδυναμία μου για το ανθρώπινο είδος διατηρήθηκε αλλά ειδικά μαθήματα όπως η εξέλιξη, η προσαρμοστικότητα μου κινούσαν το ενδιαφέρον. Κάποιες φορές. Άλλες ήταν απλά μαθήματα που ήθελα να περάσω αλλά πιστεύω πάντα κάτι μένει και σίγουρα έστω και σε βασικό επίπεδο η λογική της έρευνας και του πειράματος εμποτίστηκαν μέσα μου.

Ταυτόχρονα βέβαια μπήκα σε μια ερασιτεχνική ομάδα θέατρου και εν γένει σε έναν ερασιτεχνικό σύλλογο πολιτισμού όπου δρούσαν ομάδες όπως χορευτικές λογοτεχνικές κοκ. Εκεί πάλι με άλλους στόχους πήγα και άλλου βρέθηκα, νόμιζα θα γίνω ηθοποιός και τελικά ανακάλυψα την μαγεία του ερασιτεχνισμού, του θεατρικού παιχνιδιού και της ομάδας και της αλληλεπίδρασης τεχνών και παιδιών από διαφορετικούς χώρους. Άρχισε εκεί μια ταλάντευση κλασσική νομίζω για πολλούς νέους που θέλουν να σπουδάσουν σε δραματική: «θα το κυνηγήσω επαγγελματικά, κάνω εγώ για θέατρο; Κάνει για εμένα το θέατρο; Λεφτά που θα βρω; Και οι σπουδές, τα μεταπτυχιακά;»

Τελικώς το ενδιαφέρον μου για τον άνθρωπο και κυρίως για την αλληλεπίδραση και την ζωή επικράτησαν και πήγα στην δραματική σχολή του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ γεμάτος αμφιβολίες. Στο πρώτο κιόλας μάθημα θυμάμαι ένας καθηγητής είπε: «Μελετάμε το ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ που λέγεται Άνθρωπος (με Α κεφάλαιό τόνισε)» και λέω «Ώπα εδώ είμαστε». Το τι ανακάλυψα μέσα στην δραματική θεωρώ δεν φτάνουν ούτε μήνες για να μεταφέρω με γραπτά λόγια και ούτε και χρειάζεται κιόλας.

Τα πιο βασικά σημεία ήταν η ανακάλυψη πως πολλές φορές νομίζουμε ότι ακούμε αλλά δεν ακούμε τίποτα, νομίζουμε ότι είμαστε στο εδώ και τώρα αλλά το μυαλό μας τρέχει στο εκεί και τότε, πως το ενδιαφέρον και το μη ενδιαφέρον είναι κάτι  το υποκειμενικό και Δεν πειράζει, ότι το να δουλεύεις σκληρά πάντα κάπου οδηγεί, (το πού οδηγεί και αν είναι εκεί που ήθελες ποικίλει) και ότι το να διαλαλείς ότι δουλεύεις ή να δουλεύεις αδιάκοπα χωρίς στόχο, δεν σε κάνει καλό μαθητή αλλά συγκαλυμμένα ανασφαλή.

Επιπλέον έμαθα με τον δύσκολο τρόπο πως η συμβίωση με 11 διαφορετικά από εσένα άτομα σε καθημερινή βάση για ώρες είναι κάτι δύσκολο συχνά ανυπόφορο με στιγμές πολύ όμορφες και ανθρώπινες, πως το θέατρο υπάρχει και θα υπάρχει και χωρίς εσένα, την βάρια έννοια της λέξης ανάγκης, ηθικής, επάγγελμα καθώς και πως η δραματική είναι η  μόνο η άκρη ενός δροσερού αμήν τι άλλο παγόβουνου.

Η γέφυρα τώρα που ενώνει αυτά τα δυο, βιολογία και δραματική, γιατί πάντα υπάρχουν γέφυρες άλλες φορές φανερές άλλες όχι, είναι το ενδιαφέρον για το τι σημαίνει ζωή , ύπαρξη, σώμα, έργο αλληλεπίδραση , σύνδεση με φυσικά επιστημονικά μέσα αλλά και μη.

Στο έργο ενσαρκώνετε το βασιλιά που παριστάνει τον φτωχό ταξιδιώτη ώστε να παρακολουθήσει τι γίνεται εκτός των πυλών του παλατιού του και πώς περνάει ο λαός του. Η σημερινή εξουσία έχει τη δύναμη να κάνει κάτι αντίστοιχο; Γνωρίζει τις δυσκολίες, τα αδιέξοδα, τα προβλήματα; Ποια η γνώμη σας ; 

Μα και βέβαια η εξουσία έχει την δύναμη και το χρέος θα πρόσθετα να κάνει κάτι τέτοιο. Ελεύθεροι πλήρως είναι δεν τους έκλεισε κανείς σε κλουβί, ίσα ίσα εμάς έκλεισαν στα κλουβιά μας (διόλου χρυσά, διόλου μεγάλα). Πλήρως ελεύθεροι λοιπόν σχεδόν ασύδοτοι οι περισσότεροι, θεωρώ ότι έχουν πλήρη επίγνωση της κατάστασης.

Βέβαια το γνωρίζω με την έννοια κατοχής μιας θεωρητικής πληροφορίας όπως αυτές που έχουν οι ‘’παπαγάλοι’’ μαθητές στις σχολικές αίθουσες για αποστειρωμένα μαθήματα διαφέρει πλήρως από το γνωρίζω και συναισθάνομαι και συμμερίζομαι τις δυσκολίες, την αγανάκτηση και τον πόνο που βιώνει ο μέσος Έλληνας (ένας όρος που χρήζει προσοχής και συζήτησης). Δεν θα ζαχαρώσω τα λόγια μου ούτε και γίνεται να ζαχαρωθεί η κατάσταση, δεν το επιτρέπουν οι συνθήκες. Καθημερινές παραβάσεις βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων , νόμοι – απαγορεύσεις που ακυρώνουν ο ένας τον άλλον και  στερούνται λογικής και επιχειρηματολογίας, αισχρές δηλώσεις, λογοκρισία.

Η συζήτηση για τα κακώς κείμενα της εξουσίας στο σήμερα θα μπορούσε να συνεχιστεί για αιώνες και θα ήταν μια συζήτηση έντονη με φωνή-κραυγή απόγνωσης διαμαρτυρίας και διεκδίκησης. Σε τι ωφελεί να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλο μας όταν φασίζουσες αποφάσεις και απόψεις ακούγονται καθημερινά χωρίς προφανώς να επιτρέπεται η ανάλογη αντίσταση. Δυστυχώς, δεν θεωρώ ότι είναι θέμα γνώσης και μη, ηθελημένα λέγονται και γίνονται όλα και αφού έχει καταργηθεί ο αντίλογος και ο διάλογος﮲ δεν υπάρχει και φρένο έστω το τυπικό  για τα μάτια του κόσμου και των ξένων πρακτορείων που υπήρχε παλιά, γιατί ας μην γελιόμαστε ειδικά στην Ελλάδα βασιλεύει αυτού του είδος η πολιτική.

Με χιλιάδες θανάτους, κρούσματα, αλόγιστη αστυνομική βία που θυμίζει σκηνές χούντας που έβλεπα σε βίντεο στο σχολείο, γυναικοκτονίες, βιασμούς, ξυλοδαρμούς, ρατσιστικές, ομοφοβικές και σεξιστικές δηλώσεις πλέον στην πλάτη μας ο κόσμος βράζει, η φλόγα καίει όσο ποτέ άρα είναι φύσις αδύνατον η εξουσία να μην νιώθει την κάψα της - το θέμα είναι ποιους θα κάψει (και πότε).

Θα ήθελα να μου πείτε τις δικές σας σκέψεις σχετικά με τη Βία και την Κακοποίηση στο χώρο του Θεάτρου…. Πώς πιστεύετε ότι θα μπορούσε να αλλάξει η κατάσταση όχι μόνο στο θέατρο αλλά και στην κοινωνία· σεβόμενοι τα θέλω και τις επιθυμίες του άλλου…

Αρχικά να δούμε τι σημαίνει βία. Για εμένα βία είναι και οι χαμηλοί μισθοί, οι άθλιες συμβάσεις (όταν και αν υπάρχουν), τα αόρατα επιδόματα εν μέσω πανδημίας, οι απλήρωτες πρόβες, τα ποσοστά. Βία είναι και οι χιλιάδες δραματικές σχολές που βγάζουν εκατομμύρια αποφοίτους σε ένα επάγγελμα υπερκορεσμένο. Βία είναι και το «το θέατρο είναι χόμπι καλέ όχι δουλειά» όπως και το «αν δεν έχεις μέσο κάτσε στα αυγά σου».

Βία είναι ότι πολλές φορές ισχύει το τελευταίο όπου η εκάστοτε κυβέρνηση συνεργάζεται πλήρως και αποκλειστικά με μια «παρέα» καλλιτεχνών και η μετέπειτα κυβέρνηση με άλλη συγκεκριμένη και ολιγάριθμη παρέα όπως ακριβώς είχε δηλώσει ευθαρσώς ο πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού θεάτρου Δημήτρης Λιγνάδης «Δέκα-είκοσι άνθρωποι είμαστε όλοι κι όλοι, ένα χωριό είναι η Αθήνα» προφανώς αγνοώντας τα χιλιάδες μέλη στης λίστες του σωματείου και της χαρτογράφησης καλλιτεχνών.

Βία και κακοποίηση επίσης είναι η ασέλγεια, η διαστροφή, η βία η σωματική και ψυχική που ασκείται και στον επαγγελματικό χώρο του θεάτρου και των τεχνών αλλά και, ακόμα ακόμα, και στον εκπαιδευτικό χώρο. Το κίνημα metοο ξεσκέπασε και συνεχίζει ακόμα να αναδεικνύει ειδεχθή εγκλήματα από βιασμούς έως ξυλοκόπημα νέων και όχι μόνο ηθοποιών και καλλιτεχνών  εν γένει με κοινό στοιχείο σε όλα να είναι το ότι κάποιος με εξουσία φήμη και όνομα ξεσπά τις ανασφάλειες του και χρησιμοποιεί το κύρος του χωρίς όρια και χωρίς ντροπή ή ευθύνη.

Εξίσου βίαια προσωπικά μου φαίνονται και οι δηλώσεις του τύπου: «Όλοι το ξέραμε αλλά κανείς δεν μιλούσε. Γιατί κανείς δεν μιλούσε? Γιατί όποιος εν τέλει μιλάει πάμε να τον φιμώσουμε? Και όλοι αυτοί που ήταν γύρω από τους θύτες γιατί δεν μιλάνε ? Εξαπατήθηκαν μήπως και αυτοί όπως η κυρία Μενδώνη? Εγώ πολλά για τον χώρο δεν τα ξέρω, τώρα αρχίζω να τον γνωρίζω, και μάλιστα αυτόν της Πάτρας όχι της πρωτεύουσας αλλά μου είναι εμφανές ήδη πως ο τρόπος λειτουργίας όλου του χώρου πρέπει να αλλάξει ριζικά.

Εγώ όσο μεγάλωνα, σε διάφορες περιστάσεις και χώρους που προσωπικά θεωρούσα ότι δεν ευδοκιμούσε η βία έμαθα ότι «χέρι που απλώνεται θα κόβεται». Ακούγεται βίαιο ίσως στην διατύπωση αλλά αυτό που εκφράζει στην ουσία είναι ότι όταν γίνεται μια τέτοια πράξη βίας θα τιμωρείται όπως αρμόζει και άμεσα.

Πέρα λοιπόν από την μηδενική ανοχή προς την βία, κάτι που πρέπει να εγκαθιδρυθεί πιστεύω μεταξύ όλων μας είναι η προτροπή στα θύματα να μιλήσουν, κάνοντας τα πρωτίστως να αισθανθούν ασφάλεια, και στη συνέχεια στην στήριξη του δικαστικά αλλά και ηθικά.

Βέβαια όλα αυτά θα βοηθήσουν και στην πρόληψη τέτοιων βίαιων περιστατικών  όπως και επιτέλους ένας έλεγχος στο τρόπο διεξαγωγής οντισιόν  και γρήγορα αντανακλαστικά σε καταγγελίες και κυρίως όχι φόβος αλλά συσπείρωση όλοι μαζί εναντίον της βίας.