Η μεταφυσική αγωνία των συνταξιούχων

Είναι γνωστό και στον φοιτητή Νομικής ότι παρά την συνταγματική της υποχρέωση, η εκτελεστική εξουσία έχει παραβεί πολλές φορές στο παρελθόν την υποχρέωση συμμόρφωσης που έχει απέναντι στις δικαστικές αποφάσεις. Δεν υπήρξαν σπάνιες οι περιπτώσεις όπου είτε αμελούσε δια της αδρανείας της, είτε ακόμα, εξέδιδε αποφάσεις αντίθετες με το περιεχόμενο των αποφάσεων των διοικητικών δικαστηρίων, προδίδοντας ίσως έτσι μια κάποια περιφρόνηση του Συντάγματος όσο και της δικαστικής εξουσίας. Η ανησυχητική αυτή για ένα κράτος δικαίου εξέλιξη έφτασε στο σημείο όπου το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους συμβούλεψε την διοίκηση να μην συμμορφωθεί σε απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, αλλά και σε καταδικαστικές αποφάσεις της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Τούτο δεν συνέβη με την περίπτωση της επιστροφής των αναδρομικών στα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, στους γιατρούς του ΕΣΥ, τους ιατρούς Δημόσιας Υγείας ΕΣΥ, τους επίκουρους ιατρούς καθώς και ειδικευόμενους ιατρούς, τα μέλη ΔΕΠ των πανεπιστημίων της χώρας, τα μέλη Ε.Π των ΤΕΙ , τους δικαστικούς λειτουργούς και τα μέλη του κύριου προσωπικού του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους. Σε αυτήν την περίπτωση, μια διαφορετική κοινοβουλευτική πλειοψηφία αποκατέστησε με πολιτικό τρόπο, δηλαδή με την ψήφιση ενός νόμου, ό,τι το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο έκρινε ως αντισυνταγματικό στην νομοθετική πρωτοβουλία της προηγούμενης πλειοψηφίας.

Στα πλαίσια αυτά έχουν νόημα οι αιτήσεις που καλούνται να καταθέσουν οι συνταξιούχοι έπειτα από προτροπή δικηγόρων και δημοσιογράφων και κατ’ επέκταση έχουν νόημα τυχόν αγωγές στο μέλλον; Η απάντηση μπορεί να γίνει περισσότερο κατανοητή αν προστρέξουμε στην έκταση της αποκατάστασης που έλαβαν τα ανωτέρω κοινωνικά σώματα. Ειδικότερα, για τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας η αποκατάσταση θα αφορά την περίοδο από 1.8.2012 έως και 31.12.2016, για τους ιατρούς Δημόσιας Υγείας ΕΣΥ, τους επίκουρους ιατρούς καθώς και ειδικευόμενους ιατρούς την περίοδο από 13.11.2014 έως και 31.12.2016 για τους Πανεπιστημιακούς  από 1.1.2015 έως και 31.12.2016 και για τους δικαστικούς λειτουργούς και τα μέλη του κύριου προσωπικού του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους από 1.8.2012 έως και 30.6.2014.

Οι διαφοροποιήσεις αυτές έχουν εναρμονιστεί πλήρως με τις δικαστικές αποφάσεις που αφορούσαν την εκάστοτε κοινωνική ομάδα. Για κάθε μια από αυτές το ΣτΕ έχει εκδώσει διαφορετική απόφαση ως προς τον χρόνο εφαρμογής της ακυρότητας των μειώσεων λόγω αντισυνταγματικότητας.

Συγκεκριμένα, η απόφαση του ΣτΕ που αφορούσε τους ενστόλους προσέδωσε στην ικανοποίησή τους πλήρη αναδρομική ισχύ, ενώ στην περίπτωση των άλλων κοινωνικών ομάδων προέβη σε μερική ικανοποίηση για το μετά τη δημοσίευση των αντίστοιχων αποφάσεων διάστημα, για όσους βέβαια δεν είχαν ήδη προσφύγει για την ικανοποίηση παρελθουσών αξιώσεων τους. Οι τελευταίοι υπήρξαν οι «πιο δικαιωμένοι», αν μπορεί να σταθεί μια τέτοια διατύπωση. Την πιο πάνω διάκριση την δικαιολόγησε σταθμίζοντας τις επιπτώσεις της με το δημόσιου συμφέροντος, δηλαδή από την ανάγκη να αποφευχθεί κάποια διατάραξη της δημοσιονομικής ισορροπίας του κράτους. Για αυτόν τον λόγο περιόρισε τα χρονικά αποτελέσματα της κρίσης του σε όσες κοινωνικές ομάδες θεώρησε ότι ο μεγάλος αριθμός των προσώπων που τις αποτελούν θα μπορούσε να φανεί επικίνδυνος στην περίπτωση που αποκατασταθούν για όλο το προηγούμενο διάστημα. Φυσικά, όσον αφορά τους δικαστικούς τα κριτήρια μπορεί να ήταν απλώς αυτοαναφορικά.

Για τους ίδιους λόγους το ΣτΕ απέφυγε να προσδώσει αναδρομική ισχύ στην ακυρότητα λόγω αντισυνταγματικότητας των μειώσεων των συντάξεων με την απόφαση 2287/2015 και μάλιστα με ρητή προτροπή της απόφασης 4741/2014 της δίκης πιλότου για την ακύρωση των μειώσεων των αποδοχών των πανεπιστημιακών. Η τελευταία προέτρεπε «τα αυτά και για τους ίδιους λόγους δέον αναλογικώς να ισχύσουν και επί αγωγών και άλλων διαφορών ουσίας, που άγονται προς εκδίκαση στο Συμβούλιο της Επικρατείας μέσω του νέου δικονομικού θεσμού της πρότυπης δίκης», όπως τελικά έγινε και με την απόφαση 2287/2015 του ίδιου δικαστηρίου για τα αναδρομικά των συνταξιούχων. Για όσους όμως είχαν ήδη ασκήσει ένδικα μέσα «οίκοθεν νοείται ότι μέχρι το χρόνο δημοσιεύσεως της αποφάσεως η διαγνωσθείσα αντισυνταγματικότητα θα έχει αναδρομικό χαρακτήρα».

Γίνεται σαφές ότι αν η προσφυγή κατά κύματα των συνταξιούχων μαζί με την αγαστή σύμπλευση δικηγορικών γραφείων και δημοσιογράφων με αφορμή ή αιτία την δικαίωση συνταξιούχου από το Διοικητικό Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης έχει κάποιο νόημα, αυτό εξαρτάται πλην των άλλων από την απόφαση του Ανωτάτου Ακυρωτικού ως προς την συνταγματικότητα ή μη του λεγόμενου «νόμου Κατρούγκαλου». Αν κηρυχθεί αντισυνταγματικός, όσοι έχουν προσφύγει μέχρι την δημοσίευσή του, η οποία επίκειται άμεσα και ισχύσουν οι σκέψεις που επικράτησαν στο παρελθόν από το ίδιο δικαστήριο  θα αποζημιωθούν για τις όποιες περικοπές αυτού του νόμου και όχι για τις περικοπές των ετών 2012-2015. Για τις τελευταίες το ΣτΕ έχει ήδη λάβει την απόφαση του συμπλέοντας  με τις αποφάσεις για τις άλλες τρεις κατηγορίες. Ήτοι, όσοι προσέφυγαν, προσέφυγαν.

Τις μεγάλες περικοπές της περιόδου 2012-2015 οι συνταξιούχοι που προσέφυγαν μετά την δημοσίευση της απόφασης 2287/2015 δεν θα πετύχουν να τις ανακτήσουν αναδρομικά δικανικώ τω τρόπω ούτε κατά μείζονα λόγο πολιτικώ τω τρόπω, αφού για αυτούς ακυρώθηκαν ex nunc από το ΣτΕ. Θα  αποζημιωθούν υπό προϋποθέσεις για  το όποιο ύψος περιέκοψε στις συντάξεις τους ο «νόμος Κατρούγκαλου»  μόνο όσοι προσφύγουν πριν την δημοσίευση της απόφασης που θα κρίνει την συνταγματικότητά του και μόνο αν πράγματι τον κρίνει αντισυνταγματικό το ΣτΕ, με απόφαση την οποία αναμένουμε.

Το ζήτημα εάν επέφερε πράγματι μειώσεις ή όχι ο «νόμος Κατρούγκαλου» όπως αντιλαμβάνεται την έννοια των μειώσεων ο νομοθέτης και σε ποιο βαθμό επήλθαν όντως εγείρει σύνθετους νομικούς προβληματισμούς, για τους οποίους έχουν διατυπωθεί γνώμες εκατέρωθεν. Το βέβαιο είναι ότι ο υπολογισμός του όποιου κόστους σε καμία περίπτωση δεν πλησιάζει εκείνον των ετών 2012-2015. Επομένως, μόνο στην περίπτωση επιστροφής μειώσεων αντίστοιχων ποσών με εκείνης της περιόδου θα μπορούσε τεθεί εν κινδύνω η δημοσιονομική ισορροπία της χώρας. Αυτό όπως εξήγησα ανωτέρω δεν υφίσταται ως ενδεχόμενο στο κάδρο του νομικού γίγνεσθαι.

Ευνοϊκές αποφάσεις για όσους τώρα κάνουν αιτήσεις που διακόπτουν την παραγραφή και που θα στραφούν αργότερα στα δικαστήρια θα υπάρξουν μόνο αν διαψευστούν σωρευτικά τα επιχειρήματα  της κυβέρνησης. Δηλαδή, ότι ο «νόμος Κατρούγκαλου» επέλυσε τα ζητήματα αντισυνταγματικότητας  του προηγούμενου ασφαλιστικού νόμου  και ότι ουδεμία μείωση προκάλεσε στις συντάξεις. Αν συμβεί κάτι τέτοιο η παρούσα κυβέρνηση έχει δείξει ότι θα σεβαστεί τις δικαστικές αποφάσεις λαμβάνοντας τις αντίστοιχες πολιτικές αποφάσεις με την ίδια αποφασιστικότητα που το έπραξε στην περίπτωση των άλλων κοινωνικών κατηγοριών. Υπάρχουν όμως τόσες παράμετροι ως προϋποθέσεις για να συμβεί κάτι τέτοιο, που τα όποια συμπεράσματα αποκτούν σε αυτό το στάδιο περισσότερο μεταφυσικό χαρακτήρα.