Πάτρα: Ο Νίκος Τζανάκος για το άγαλμα του συντριβανιού στην πλατεία Όλγας - Θλιβερή η εικόνα του

Θλίψη πραγματικά, διακατέχει, όποιον αντικρίζει την κατάσταση, στην οποία βρίσκεται το άγαλμα, στο σιντριβάνι, της πλατείας Εθνικής Αντίστασης. Ένα κείμενό μου, για το μύθο που σέρνει πίσω του, το συγκεκριμένο άγαλμα, βρέθηκε μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, στα χέρια διευθυντή, Γαλλικής Ένωσης στο Παρίσι, η οποία ασχολείται με γαλλικά μνημεία χυτοσίδηρου, σε όλο τον κόσμο.

Δεν το είχαν καταγεγραμμένο, στους καταλόγους και μου ζητήθηκε, να το φωτογραφήσω και να γράψω ένα κείμενο, για την ιστορία του και τον ελληνικό μύθο, για να δημοσιοποιηθεί παγκόσμια. Προσπάθησα και το φωτογράφησα, με τρόπο, που να μην δείχνει το βανδαλισμό, που έχει υποστεί και ήδη έστειλα προς δημοσίευση, το κείμενο. Δεν δημοσιοποιώ, το πώς έχει καταντήσει, γιατί δεν μας τιμά, να γνωρίζουν και να προσέχουν οι ξένοι, τους μύθους μας και εμείς, να έχουμε φθάσει στο σημείο, να ντρεπόμαστε.

Μετά την δημοσιοποίηση, της αξίας του μνημείου (του μύθου στην ουσία), κάτι που έχω ξανακάνει πριν από 3-4 χρόνια, ο Δήμος, ας προσπαθήσει να το προφυλάξει, από τους βανδαλισμούς και να το συντηρήσει. Σημειώνω, πως το συγκεκριμένο άγαλμα, βρίσκεται σε αυτά, που  προτείναμε στο Υπουργείο Πολιτισμού, να θεωρήσει προστατευόμενα. Αλλά πρώτα, ας το προστατεύσει ο Δήμος.

Ο Ελληνικός μύθος, σμιλεύεται στη Γαλλία.

Από τα εργοστάσια χυτοσίδηρου της Γαλλίας, προέρχεται,  το άγαλμα της κρήνης, που στολίζει την πλατεία Εθνικής Αντίστασης (Όλγας), στην Πάτρα. Αποτελεί πιθανότατα, μέρος της ίδιας παραγγελίας, με τις συνθέσεις των αναβρυτηρίων στην πλατεία Γεωργίου Α΄. Αδελφάκι του, βρίσκεται στη Βραζιλία, από όπου και ξεκίνησε, η έρευνα.

Αποτέλεσε έκπληξη, όχι μόνο η ύπαρξη, ενός όμοιου με αυτό της πλατείας Όλγας, αγάλματος, στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, αλλά κύρια, πως στις αναφορές, για την καταγωγή του μύθου, αναφέρεται ο ελληνικός μύθος, με το κέρας της Αμάλθειας. Οι βραζιλιάνοι, γνώριζαν την ερμηνεία του μύθου και εμείς που είμαστε η πατρίδα του μύθου, έχουμε παντελή άγνοια. Υπάρχει και άλλο αδελφάκι στις ΗΠΑ, καθώς και στη Γαλλία.

Το κέρας της Αμάλθειας. Ο μύθος μας στη Βραζιλία.

Χάλκινο άγαλμα, που βρίσκεται σε μια τεχνητή λίμνη, μέσα στην αυλή του παλιού εργοστασίου πυρίτιδας-Βοτανικός Κήπος του Ρίο ντε Τζανέιρο, Βραζιλία. Η Αμάλθεια, ήταν η τροφός του Δία, στο Ιδαίο Άντρο, όπου τον είχε κρύψει η μητέρα του η Ρέα, για να γλυτώσει από τον πατέρα του Κρόνο, ο οποίος έτρωγε τα παιδιά του.

Άλλοτε περιγράφεται ως νύμφη Υάδα και άλλοτε ως κατσίκα, από το κέρας της οποίας τρεφόταν ο Δίας, με γάλα και μέλι. Όταν ο Δίας μεγάλωσε και διεκδίκησε την εξουσία από τον πατέρα του Κρόνο, αυτό δεν έγινε αναίμακτα. Έπρεπε να αντιμετωπίσει τους Τιτάνες, που μαζί με τον Κρόνο, κυβερνούσαν το σύμπαν. Σύμφωνα με τον μύθο, η Τιτανομαχία καταλήγει, στην εκθρόνιση του Κρόνου και την επικράτηση του Δία και των αδελφών του, των θεών του Ολύμπου.

Σε αυτή τη μάχη, ο Δίας χρειαζόταν μία κατάλληλη ασπίδα (κατ’ άλλους πανοπλία), άτρωτη και φοβερή στην όψη.

Αυτή την ασπίδα, την κατασκεύασε ο Ήφαιστος, με τη δορά (δέρμα), της Αμάλθειας, που ήταν αδιαπέραστη από τα βέλη, και πάνω της προσάρτησε, το κεφάλι της Γοργόνας ή Μέδουσας, που όποιος την αντίκριζε, γινόταν πέτρα.

Μετά τη σπουδαία μάχη, που του έδωσε την απόλυτη εξουσία, ο Δίας έδωσε την πανοπλία του, ή αλλιώς αιγίδα, στην κόρη του Αθηνά, θεά της σοφίας.

Δεύτερη εκδοχή του μύθου,

με τον Ηρακλή και τον Οινέα.

Μεταγενέστερη  εκδοχή του μύθου, η οποία έχει σχέση με την περιοχή μας, είναι η πάλη του Αχελώου  με τον Ηρακλή για χάρη της Δηϊάνειρας. Ο Ηρακλής όταν πήγε στον Άδη συνάντησε τον Μελέαγρο, αδελφό της Δηιάνειρας και γιο του Οινέα. Αυτός του ζήτησε σαν χάρη να παντρευτεί την αδελφή του.

Ο ήρωας δεν αθέτησε την υπόσχεση του και πήγε στην Καλυδώνα όπου βασίλευε ο Οινέας (βασιλιάς της Καλυδώνας, απέναντι στην Αιτωλ/νία, από αυτόν πήρε το όνομά του, ο οίνος-κρασί).  Εκεί όμως ένας επίμονος μνηστήρας, ο Αχελώος, ζητούσε την κόρη του Οινέα παίρνοντας διάφορες μορφές.

Έγινε μάχη και ο ποτάμιος θεός, παρά τις συνεχείς μεταμορφώσεις του, έχασε. Τότε ο Ηρακλής του απέκοψε το δεξί του κέρατο (έκλεισε τη μία εκβολή του ποταμού) και από το αίμα που έρρευσε γεννήθηκαν οι Σειρήνες. Το κέρατο αυτό δεν το κράτησε ο Ηρακλής. Ο Αχελώος σε αντάλλαγμα του έδωσε το κέρας της Αμάλθειας (το νέο πλούσιο γόνιμο έδαφος) που στην συνέχεια ο ήρωας δώρισε στον Οινέα.

Ο ποταμός-Θεός είχε νικηθεί και ο Ηρακλής νυμφεύθηκε την Δηϊάνειρα. Βέβαια ο μύθος αυτός κατά τον Διόδωρο, αλλά και τον Στράβωνα, ερμηνεύει τις προσπάθειες των αρχαίων εκεί κατοίκων, να τιθασεύσουν την ορμή του ποταμού (κέρας) περιφράσσοντάς τον με μεγάλα έργα (μεταμορφώσεις ποταμού) και να τον μετατρέψουν, σε γόνιμο ποταμό (γάμος του Ηρακλή).

Σύμβολο της αφθονίας και της ευημερίας

Το Κέρας της Αμάλθειας, ήταν σύμβολο της αφθονίας, της πλησμονής των αγαθών και της ευημερίας του ανθρώπου. Αναφέρεται στο σπασμένο κέρατο της κατσίκας Αμάλθειας, το οποίο μπορούσε να γεμίζει με οποιοδήποτε αγαθό επιθυμούσε ο κάτοχος του. Αμάλθεια < α- στερητικό + μάλθος [= έλλειψη, στέρηση (βλ. μαλθακός)], οπότε η αρχική σημασία της λέξης Αμάλθεια, ήταν η μη στέρηση και κατά συνέπεια η γενναιοδωρία.

Με δεδομένο πως γύρω από την πλατεία Όλγας, τον 19ο αιωνα, διέμεναν σε εντυπωσιακά αρχοντικά, ευημερούντες έμποροι της πόλης, ο μύθος δένει απόλυτα, εξηγείται η τοποθέτηση του εκεί, αφού αναφέρεται στην αφθονία των αγαθών, στην ευημερία των ανθρώπων, αλλά και στη γενναιοδωρία-φιλανθρωπία, η οποία φαινομενικά τουλάχιστον, τους διέκρινε. Το άγαλμα και η κρήνη, τοποθετήθηκαν την ίδια εποχή, με εκείνα της πλατείας Γεωργίου Α και από την ίδια εταιρεία. Tο πρωτότυπο του αγάλματος, κατασκευάσθηκε το 1866, στο Παρίσι.

(Απόσπασμα, βιβλίο  Νίκου Τζανάκου «Πάτρα: μια πλατεία μύθος, σε μια παγκόσμια πόλη»)

Νίκος Τζανάκος

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Ένα συντριβάνι "ενώνει" Πάτρα και Βραζιλία! Δυο απολύτως όμοια αγάλματα με...διαφορετική όμως αντιμετώπιση...