Με αφορμή την ταινία του Γιάννη Σμαραγδή, μια ιστορική αναδρομή στο έργο και το αποτύπωμα του πρώτου Κυβερνήτη στην Πάτρα
Με αφορμή την ταινία του Γιάννη Σμαραγδή «Καποδίστριας», που επαναφέρει στο προσκήνιο τη μορφή και το έργο του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας, αξίζει να θυμηθούμε τη σημαντική και συχνά λιγότερο γνωστή σχέση του Ιωάννη Καποδίστρια –του αποκαλούμενου από τον λαό «Μπαρμπαγιάννη»– με την πόλη της Πάτρας.
Πέρα από την καλλιτεχνική αξία της ταινίας και τη συζήτηση γύρω από την ιστορική ακρίβεια των γεγονότων, η Πάτρα κατέχει ξεχωριστή θέση στο μεταρρυθμιστικό όραμα του Καποδίστρια για τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους. Οι φωτογραφίες και τα ιστορικά τεκμήρια που έχουν παρουσιαστεί σε παλαιότερες αναρτήσεις της ομάδας patrasphotosoldspecial φωτίζουν πτυχές αυτής της σχέσης, άμεσα ή έμμεσα συνδεδεμένες με τον Κυβερνήτη.
Καθοριστική υπήρξε η συμβολή του Καποδίστρια στον πολεοδομικό σχεδιασμό της πόλης. Κατ’ εντολή του, ο μηχανικός Σταμάτιος Βούλγαρης εκπόνησε το πρώτο οργανωμένο σχέδιο πόλης της Πάτρας, στο οποίο σε μεγάλο βαθμό οφείλεται η σημερινή ρυμοτομία της, παρά τις μεταγενέστερες αλλαγές και παρεμβάσεις. Το σχέδιο αυτό αποτέλεσε τομή για την εποχή, εντάσσοντας την Πάτρα σε μια νέα αντίληψη αστικής οργάνωσης.
Το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο της Πάτρας ,όπως το είχε φανταστεί και καταρτίσει ο Σταμάτιος Βούλγαρης ( μαζί με τον Ωγκύστ-Τεοντόρ Γκαρνό, επίσης λοχαγό του γαλλικού στρατού), ο Κερκυραίος πολεοδόμος, αρχιτέκτονας και ζωγράφος που έστειλε ο Καποδίστριας για να σχεδιάσει την πόλη των Πατρών.
Το αρχικό σχέδιο (χωρίς δικές μου παρεμβάσεις υπάρχει στο πρώτο σχόλιο ).
Από την κατάρτιση του σχεδίου αυτού μέχρι να γίνει η Πάτρα σχεδόν όπως είναι σήμερα υπήρξαν βασικές διαφοροποιήσεις.
- Οι εκτάσεις πρασίνου κάτω και γύρω από το κάστρο ,μεταξύ Άνω και Κάτω Πόλης,καθώς και το γραμμικό άλσος στην παραλιακή ζώνη (για να κάνουν βόλτα οι Πατρινοί όπως ήθελε ο Βούλγαρης) δεν υπάρχουν....
- Οι 4 τετράγωνες πλατείες στα 4 άκρα της κάτω πόλης περιορίστηκαν σε 2 (Πλατεία ΄Β.Όλγας και πλ. Πίνδου).
-Οι 2 δρόμοι μεταξύ Εθνικής Πλατείας (πλ. Β.Γεωργίου Α' ) και Καλαβρύτων (Δημ.Γούναρη) έγιναν 4......κυρίως διότι....
- Καταργήθηκε η οργανωμένη δόμηση των οικοδομικών τετραγώνων.Η πολεοδομική μονάδα στο αρχικό σχέδιο ήταν το ενοποιημένο οικοδομικό τετράγωνο ,με εσωτερική αυλή κοινόχρηστη.Η μεγάλη διάρκεια των απαλλοτριώσεων ,οι καθυστέρηση εφαρμογής του σχεδίου,οι αντιδράσεις των μεγαλοϊδιοκτητών ,οδήγησε στην μετατροπή των εσωστερικών αυλών σε ενδιάμεσους δρόμους ( βλ. Παντανάσσης,Φιλοποίμενος) ,αλλά κυρίως σε οικοπεδοποίηση όλου του ακάλυπτου χώρου.
- Η αρχική πρόβλεψη ήταν να υπάρχουν στοές σχεδόν σε όλη την έκταση της Κάτω Πόλης,κάτι το οποίο δυστυχώς δεν εφαρμόστηκε
Παρ ' όλα αυτά το αρχικό αυτό σχέδιο είναι αναμφισβήτητα η βάση για τον σχεδιασμό της Πάτρας.
(απο αναρτηση του Ανδρέας Αύλιχος στη σελίδα PATRAS PHOTOS ΟLD SPECIAL)
'Το κτίριο "Πούμπλικο" σε φωτό (από στερεοσκοπική φωτογραφία) αρχών 1900. Διακρίνεται στο βάθος και το παλαιό βρεφοκομείο. Μοναδική γνωστή φωτογραφική άποψη του σχολείου. Από το αρχείο του κυρίου Ξενοφώντος Παπαευθυμίου
Ιδιαίτερη σημασία είχε και η ίδρυση του «Πούμπλικου», του πρώτου δημόσιου σχολείου που χτίστηκε στην Πάτρα. Το σχολείο ανεγέρθηκε περίπου στη θέση του ναού του Αγίου Γεωργίου, στον λόφο Στράνη, στην περιοχή όπου σήμερα έχει αποκαλυφθεί το Ρωμαϊκό Ωδείο. Στην τελετή θεμελίωσής του, το 1829, παρευρέθηκε ο ίδιος ο Ιωάννης Καποδίστριας, υπογραμμίζοντας τη σημασία που απέδιδε στην παιδεία ως θεμέλιο της ανασυγκρότησης της χώρας. Το «Πούμπλικο» παρέμεινε σε λειτουργία έως το 1925 και κατεδαφίστηκε το 1938.
Το πρωτοσέλιδο άρθρο του ιστορικού της πόλης μας Κώστα Ν. Τριανταφύλλου ( από το ''Μουσείο Τύπου Ε.Σ.Η.Ε.Π.Η.Ν '' ) μας δίνει αναλυτικές πληροφορίες. ''Τόσο οι πολιτικοί αρχηγοί της Επανάστασης του 1821 , όσο και οι μορφωμένοι Έλληνες του εξωτερικού , έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για την διοργάνωση της " προπαιδείας" ή του " πρώτου βαθμού παιδείας" των Ελλήνων.
Ο Καποδίστριας με τον ερχομό του στην Ελλάδα ενέταξε την εκπαίδευση στο κυβερνητικό του έργο, θέλοντας να της δώσει έναν νέο προσανατολισμό που θα οδηγούσε σταδιακά στην χειραφέτηση των Ελλήνων. Αντιμετώπισε όμως πολλά προβλήματα στην προσπάθειά του αυτή, κυρίως οικονομικά και την έλλειψη κατάλληλων κτηρίων.
Από τον Ιανουάριο του 1828 που ήρθε ο Καποδίστριας στην Ελλάδα και μέχρι τον Μάιο του 1830 που άρχισε να λειτουργεί το πρώτο Αλληλοδιδακτικό σχολείο αρρένων στην Πάτρα , δεν υπήρχε κανένα σχολείο ιδρυμένο ή συντηρημένο από την κυβέρνηση ή τον δήμο. Λειτουργούσαν μόνο τέσσερα δημοτικά σχολεία με εξήντα μαθητές το καθένα,που ήσαν όμως ιδιωτικά, με συνέπεια να μην μπορούν να φοιτήσουν εκεί τα παιδιά του απλού λαού.
Γι' αυτό τον λόγο ο Καποδίστριας έγραψε στις 10 Μαΐου 1829 στον Σνεντέρ " Σας παρακαλώ ,κύριε στρατηγέ, να μας συνδράμετε εις σύστασιν ενός αλληλοδιδακτικού σχολείου εν Πάτραις.Οι μεν κάτοικοι της πόλεως ήνοιξαν συνεισφοράν αυτοπροαίρετον υπέρ τούτου, η δε κυβέρνησις θέλει συμμαχήσει προθύμως κατά το μέτρον των μικρών αυτής πόρων.Μένει να εύρωμεν το κατάλληλον μέρος δια το σχολείον,όπερ και να είναι εν παλαιόν Τζαμίον".
Τελικα το πρώτο αλληλοδιδακτικό σχολείο λειτούργησε σε σημείο που πριν ήταν ο μισοερειπωμένος ναός του Αγίου Γεωργίου, ανάμεσα στο Ρωμαϊκό Ωδείο και την ομώνυμη μικρή πλατεία που είχε υψωθεί η σημαία της Επανάστασης.Στο σημείο εκείνο υπήρχε λόφος ( του Στράνη) κάτω από τον οποίον βρισκόταν μισοθαμμένο το Ρωμαϊκό Ωδείο,το οποίο αποκαλύφθηκε ολόκληρο περίπου μετά από 60 χρόνια.
Οι εργασίες ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 1829.Ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας παραβρέθηκε στην τελετή θεμελίωσης . . Ως τις αρχές Νοεμβρίου είχε περατωθεί η τοιχοποιία. Τέλη Απριλίου 1830 είχε ολοκληρωθεί η κατασκευή του κτηρίου. Στις 8 Μαϊου διορίστηκε ο πρώτος δάσκαλος,ο Μενέλαος Δαπόντες.
Ονομάστηκε Δημοτικό Σχολείο Αγίου Γεωργίου και αργότερα “Πούμπλικο” ( Δημόσιο),σε αντίθεση με τα ιδιωτικά. Η ονομασία οφείλεται σε Επτανήσιους που είχαν συρρεύσει στην αναπτυσσόμενη Πάτρα και χρησιμοποιούσαν ιταλικές λέξεις.
Εντός του θέρους διορίστηκε ο προσωρινός διοικητής καθώς και οι έφοροι του σχολείου και ξεκίνησε το διδακτικό έργο.
Στα χρόνια της Μπελ επόκ στο κτίριο αυτό του σχολείου δίδονταν διάλεξη επιμορφωτικού χαρακτήρα ενώ συχνά χρησιμοποιούσαν τις αίθουσες του για διάφορες ανάγκες οι πρώτες συνδικαλιστικές ενώσεις.
Το "Πούμπλικο" κατεδαφίστηκε το 1938 για να διευκολυνθούν οι ανασκαφές του Ρωμαϊκού Ωδείου.
(απο αναρτηση του Πέτρου Νύχτα στη σελίδα PATRAS PHOTOS ΟLD SPECIAL)
Η Πάτρα τίμησε τον Καποδίστρια για το έργο και τη συμβολή του, αναγνωρίζοντας ότι η σύγχρονη φυσιογνωμία της πόλης φέρει έντονα το αποτύπωμα των επιλογών και του οράματός του. Σχεδόν δύο αιώνες μετά, η ιστορική αυτή σχέση επανέρχεται στη μνήμη, υπενθυμίζοντας πως ο «Μπαρμπαγιάννης» δεν υπήρξε μόνο εθνικός ηγέτης, αλλά και καθοριστικός παράγοντας για την εξέλιξη της Πάτρας.
Ο Καποδίστριας οπως προείπαμε ήταν αυτός που ανέθεσε στον Σταμάτιο Βούλγαρη να συντάξει ρυμοτομικό και πολεοδομικό σχέδιο για την Πάτρα . Γι αυτό και οι ταγοί της πόλης θέλησαν να μετονομάσουν την πόλη σε ''Ιωαννούπολη'' προς τιμήν του,κάτι που ίδιος σεμνά αρνήθηκε.
Η πόλη τελικά τον τίμησε με την τοποθέτηση της προτομής του στην ομώνυμη πλατεία ( Καποδιστρίου - Μαρκάτο ), έργο του Θεόδωρου Ι. Βασιλείου.
Η φωτογραφία είναι από το βιβλίο του Νίκου Τζανάκου'' Ιωάννης Καποδίστριας Ο Ιδρυτής της Νέας Πάτρας '' ( εκδόσεις '' ΤΟ ΔΟΝΤΙ'' 2010 ).
(Δημοσίευση του χρήστη Πέτρος Νύχτας/PATRAS PHOTOS ΟLD SPECIAL)
Ακολουθήστε το thebest.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο thebest.gr
