Βροντάει στον Γοργοπόταμο

Έχει νυχτώσει για τα καλά. Η πατρίδα σκλαβωμένη στους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές. Βρισκόμαστε στις 25 του Νοέμβρη 1942 και στην  Οίτη (στην Καταβόθρα των παλιότερων) τ’ ανεμόβροχο σαρώνει την πλαγιά π’ αγναντεύει τον κάμπο, προς τις Θερμοπύλες και την Αλαμάνα. Πηχτό σκοτάδι, βουίζουν οι ρεματιές από τα αφρισμένα νερά που κυλούν ορμητικά και η πλάση όλη λουφάζει. Ωστόσο, ίδια φαντάσματα, οπλισμένοι άντρες και φορτωμένα μουλάρια, αψηφώντας τ’ αγριοκαίρι, κατεβαίνουν τα κακοτράχαλα μονοπάτια. Πρόκειται για Έλληνες αντάρτες του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, που μαζί με Άγγλους σαμποτέρ, έχουν ξεκινήσει από το Μαυρολιθάρι για την επίτευξη του μεγάλου στόχου: την ανατίναξη της σιδηροδρομικής γέφυρας του Γοργοπόταμου.  

Μια επιχείρηση που στις μέρες μας απαιτεί Ειδικές Δυνάμεις (καταδρομείς), θα γίνει από αντάρτες-χωρικούς, χωρίς καμιά σχετική εμπειρία. «Παρατηρούσα με αγωνία τους νεαρούς αντάρτες καθώς γρήγορα προχωρούσαν στις δύο μέρες της εκπαιδεύσεώς τους. Υπήρχε άφθονος ενθουσιασμός, αλλά λίγη εμπειρία για να βασιστεί κανείς σ’ αυτή» γράφει ο Γουντχάουζ, υπαρχηγός της Βρετανικής Στρατιωτικής Αποστολής που με αρχηγό τον συνταγματάρχη Μάιερς έχει αναλάβει την ανατίναξη μιας εκ των γεφυρών του Ασωπού, της Παπαδιάς ή του Γοργόποταμου[i].

Η γέφυρα του Γοργοπόταμου φυλασσόταν από 110 ιταλούς και 5 γερμανούς στρατιώτες. Η φρουρά διέθετε βαριά πολυβόλα και οπλοπολυβόλα και η εξουδετέρωσή της απαιτούσε κεραυνοβόλα ενέργεια. Το σχέδιο καταστροφής της γέφυρας εκπονήθηκε από τον Μάιερς, ενώ το σχέδιο της επίθεσης διατυπώθηκε στην τελική του μορφή από τον αρχηγό του ΕΛΑΣ, τον Άρη Βελουχιώτη.

Να πώς περιγράφει την υπαγόρευση της διαταγής από τον Άρη, ο Νικηφόρος, ο Δημήτρης Δημητρίου από την Αγόριανη του Παρνασσού, ο πρώτος Έλληνας αξιωματικός της Σχολής Ευελπίδων που βγήκε αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης:

«Η ώρα περνούσε κι έπρεπε να συντομεύουμε. Μαζευτήκαμε στη μικρή τσοπάνικη καλυβούλα. Δυνάμωνε το πικρό δρολάπι. Η πλαγιά γυμνή, όλο πουρνάρι, γυάλιζε υποταγμένη στο επίμονο υγρό στοιχείο που την έδερνε αλύπητα. Οι περισσότεροι τράβηξαν στα ριζά στο πλάτωμα, είχε έλατα ν’ απαγκιάσουν. Ο Έντυ, ο Κρις, ο Πυρομάγλου, ο Ζέρβας, μπήκαν στη μικρή καλύβα. Φώναξαν και τον Άρη, δε χωρούσαν όμως καλά-καλά ούτε αυτοί που μπήκαν.

Ο Άρης είπε στον Κωστούλα (για τον Κωστούλα θυμάμαι) να μπει κι αυτός στην καλύβα να βγάλει τα χαρτιά. Ο ίδιος κάθησε μισός μέσα μισός έξω στάλαζαν τα νερά της βροχής στο δεξιό ώμο του στο κοντομάνικο πέτσινο που φορούσε το χειμώνα πάντοτε. Για μένα δεν ήταν θέση στην καλύβα. Δυο μέτρα μπροστά στην πόρτα, λίγο πλάγια, ήταν ένα ισχνό κεδράκι με μια τούφα αστείο φύλλωμα στην κορφή. Υπήρχε ένα λιθάρι στη ρίζα του, για να καθήσει κανείς. Λοιπόν, κάθησα σ’ αυτό το λιθάρι, με σηκωμένο το γιακά της χλαίνης μου και κατεβασμένα τα πλαϊνά από το δίκωχό μου, συμμαζεμένος μουσκεμένος και κρυαδιασμένος.

Τότε ο Άρης, σάλιωσε πρώτα το τσιγάρο που έστριβε, το άναψε κι άρχισε να υπαγορεύει στον Κωστούλα τη διαταγή για την επιχείρηση. Έβαλα αυτί. Μέσα στην καλυβούλα δεν ακουγόταν άχνα, μόνο ένα ήσυχο βαβούρισμα, η φωνή του Κρις που μετάφραζε στον Έντυ λέξη προς λέξη όσα υπαγόρευε ο Άρης:

Διαταγή Επιχείρησης.

Αντικειμενικός σκοπός ― να καταστραφεί η γέφυρα του Γοργοποτάμου.
     […………………………………………………………………………………………………………………………………………]

Άρχισε και πήγε ως το τέλος ακόμπιαστα, δεύτερη φορά δε γύρεψε από τον Κωστούλα να του ξαναδιαβάσει πουθενά. Και σιγά-σιγά, παρουσιάστηκε μπροστά μας ολοζώντανη η εικόνα της επιχείρησης, απλή και καθαρή η σκέψη του, μια υπόθεση θεμελιωμένη σίγουρα αναβαθμό σε αναβαθμό για να πετύχει, αραδιασμένα όλα μ’ έναν τρόπο τέλειο να βεβαιώνεσαι με πόση εμπιστοσύνη πρέπει να κατεβούμε το βράδυ στο γιγάντιο γεφύρι.»

Ο αρχηγός του ΕΛΑΣ τελειώνει την υπαγόρευση της διαταγής ορίζοντας τον επικεφαλής:
«Γενικός αρχηγός της επιχείρησης ο αρχηγός του ΕΔΕΣ συνταγματάρχης Ναπολέων Ζέρβας.

Ακούστηκε αυτού έκπληκτη μέσα στην καλύβα η φωνή του Ζέρβα κι έλεγε: “Ω, αδερφέ Άρη! Γιατί μου τρως ένα βαθμό;” Ακούγαμε ως εκείνη τη στιγμή κρατώντας την αναπνοή μας. Σιγά-σιγά είχαμε απορροφηθεί. Ήταν σα να είχε αρχίσει κιόλας η επιχείρηση, να παίρναμε μέρος, σα να είχαμε την αγωνία να βεβαιωθούμε για την εξέλιξη, άπλωνε μαγικά μπροστά μας τη μάχη η ήσυχη φωνή του Άρη. Γελάσαμε λοιπόν με τη διαμαρτυρία του Ζέρβα, χαμογέλασε κι ο Άρης “ο στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας” διόρθωσε κι εξακολούθησε να υπαγορεύει πάλι τη διαταγή».

Όταν τελείωσε την υπαγόρευση ο αρχηγός του ΕΛΑΣ στράφηκε στον Κωστούλα:

― Ξαναδιάβασ΄ την!

«Μέσα στην καλύβα έπαψε και η φωνή του Κρις κι ο Κωστούλας διάβασε.

― Τι άλλο λέτε πως χρειάζεται; – ρώτησε ο Άρης. Για να μην αργούμε!

― Ούτε λέξη, Άρη!... Ήσουν έξοχος! Μπράβο! – ξέσπασε μ’ ενθουσιασμό ο Ζέρβας.

Όλοι ενθουσιασμένοι είμαστε. Και ο Έντυ, μόλις του ’πε ο Κρις τι έχει να προσθέσει, αποκρίθηκε ζωηρά κι αυτός «τίποτα! τίποτα! Πολύ καλό!».[ii]

Μια ώρα πριν τα μεσάνυχτα όριζε η διαταγή την έναρξη της επιχείρησης. Στις 11:05 άρχισαν ν’ αντιλαλούν οι ρεματιές από τις ριπές, τους πυροβολισμούς και τις εκρήξεις των χειροβομβίδων. Τέσσερες και πλέον ώρες κράτησε η μάχη. Μούγκριζαν τα φαράγγια και αντιβούιζαν οι πλαγιές. Κι όταν μια αναλαμπή διέλυσε τα σκοτάδια, ένας δαιμονικός χαλασμός ακολούθησε, «σα να χοροπήδησε πολλές φορές το βουνό στη θέση του, σα να βγήκε από τα έγκατα της γης ένας τερατώδης βρυχηθμός… Ακούστηκε με μιας και δεύτερος χαλασμός, βροχή τα σίδερα και τα λιθάρια που σωριάζονταν…»[iii]