Η ελληνική παιδεία παρατημένη …στη μοίρα της !

Η «πτωχευμένη» εικόνα της ελληνικής εκπαίδευσης είναι μία πραγματικότητα.

Η γνωστική της «γύμνια» πλέον δεν μπορεί να κρυφτεί πίσω από το δάχτυλο της ωραιοποιημένης ηλεκτρονικά σημερινής κοινωνίας. Είναι γεγονός ότι τα βιβλία «έχουν λιγοστέψει» στις ανύπαρκτες βιβλιοθήκες των περισσότερων ελληνικών σπιτιών. Η ελληνική οικογένεια συμπληρώνει και ολοκληρώνει τη γνώση της πάνω στα πλήκτρα του υπολογιστή… Η μόρφωση των νέων ανθρώπων είναι «πνιγμένη» στην ηλεκτρονική νιρβάνα της. 

Η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου αποτυπώνει την εικόνα της ελληνικής παιδείας σε πρόσφατη συνέντευξη της: «Στην κοινωνία έχει δημιουργηθεί ένα κλίμα χαμηλής απαιτητικότητας. Στα σχολεία όλοι οι μαθητές έτσι κι αλλιώς, παίρνουν Α στο δημοτικό και 19 ή 20 στο γυμνάσιο, δουλέψουν δεν δουλέψουν, μάθουν δεν μάθουν. Έχουμε ένα απίθανο ποσοστό αριστούχων παγκοσμίως. Καμιά σύγκριση με παλαιότερα. Ο απόφοιτος δημοτικού του σχολείου της γειτονιάς πριν από 40 χρόνια ήξερε πολύ περισσότερα από πολλούς αποφοίτους λυκείου σήμερα. Μετά το 1980 αποφασίσθηκε το κλίμα αυτό προκειμένου «να μην επιβαρυνθεί η ψυχή των παιδιών». Αποκαλυπτικές διαπιστώσεις για τα σύγχρονα στρεβλά εκπαιδευτικά φαινόμενα που έχουν όμως άκρη…

Λίγους μήνες μετά την ολοκλήρωση των Πανελλαδικών Εξετάσεων 2023 και τα αποτελέσματα τους πέρασαν στην ιστορία ίσως χωρίς ιδιαίτερες αναγνώσεις από τους καθ’ ύλην αρμόδιους για την αναλυτικότερη μελέτη τους. Η εφαρμογή των Ελάχιστων Βάσεων Εισαγωγής (Ε.Β.Ε.) για μία ακόμη χρονιά κατάφερε να «συγκαλύψει» το πρόβλημα της βαθμολογικής αστοχίας των μαθητών της Γ’ Λυκείου, που έγκειται στη μεγάλη διαφοροποίηση των βαθμών απόλυσης τους και αυτών που πέτυχαν στις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Δηλαδή σήμερα, οι βαθμολογίες των Πανελλαδικών και ο αριθμός εισακτέων ελέγχουν την ποιότητα της ελληνικής παιδείας; Η απάντηση στο ερώτημα είναι ένα μεγάλο ΝΑΙ! 

Στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, στο μακρινό 1978, «εις τας εισιτηρίους εξετάσεις» για την εισαγωγή στα 139 τότε τμήματα των ΑΕΙ, στους 8 κύκλους σπουδών,  δήλωσαν συμμετοχή 79.517 υποψήφιοι. Στα 79 εξεταστικά κέντρα όλης της χώρας -οι εξετάσεις διενεργούνταν μόνο στις πόλεις Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πειραιά, Πάτρα, Ιωάννινα, Ηράκλειο, Λάρισα και Κομοτηνή- προσήλθαν 69.973 και τελικά εισήχθησαν 14.543, ποσοστό 21,4%. Συνολικά στους 13 τότε κύκλους σπουδών, οι 5 των Κ.Α.Τ.Ε.Ε. (μετέπειτα ΑΤΕΙ), ήταν ενταγμένα 222 τμήματα, όταν σήμερα μαζί με αυτά των Σωμάτων Ασφαλείας φθάνουν τα 460. 

Αποκαλυπτικές διαπιστώσεις για τα σύγχρονα στρεβλά εκπαιδευτικά φαινόμενα, τα οποία εδράζουν στην ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης στο ελληνικό δημόσιο σχολείο, αφορούν όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες και μεγαλώνουν ακόμη περισσότερο με την έλλειψη γενικότερης παιδείας στην κοινωνία. 

Από τη μικρή τους ηλικία οι Έλληνες μαθητές μορφώνονται με γνώμονα την κατάκτηση της αναγκαίας γνώσης, απορφανισμένης από στοιχεία γενικής παιδείας (ιστορίας, γεωγραφίας, πολιτισμού κ.α.) με μοναδικό μακρόχρονο στόχο την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Επιπλέον, είναι πραγματικό γεγονός ότι σήμερα οι μαθητές αποξενώνονται από την ελληνική γλώσσα που είναι η ψυχή του λαού μας, το θαυμαστό δημιούργημά του και απαιτείται περισσότερο να εργαστούν για να την κατακτήσουν. 

Είναι ένα πρόβλημα υπαρκτό και αναγνωρίσιμο εδώ και χρόνια από την εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και από τους εκάστοτε κρατικούς «μεσσίες» της ελληνικής εκπαίδευσης. Σε πρώτο χρόνο, οι ρίζες του εφάπτονται στην άκρατη και άκριτη ηλεκτρονική υποταγή και εξάρτηση των μαθητών από τα μικράτα τους και στην απομάκρυνση τους από το βιβλίο, το οποίο αναμφίβολα είναι η κορυφαία, καθάρια και μη «ελεγχόμενη» πηγή γνώσης για τον άνθρωπο. 

Επ’ αυτού σύμφωνα με το ινστιτούτο Καρολίνσκα του Πανεπιστημίου Ιατρικής στη Στοκχόλμη: «Υπάρχουν σαφείς επιστημονικές αποδείξεις ότι τα ψηφιακά εργαλεία μάλλον βλάπτουν παρά ενισχύουν τη μάθηση των μαθητών». Σημειωτέον στη Σουηδία που έχει προσεγγίσει ηλεκτρονικά την εκπαίδευση με τη χρήση tablets ακόμη και στα νηπιαγωγεία, παρατηρήθηκε μείωση των βασικών δεξιοτήτων των μαθητών. Έτσι με την έναρξη της φετινής χρονιάς πολλοί από τους δασκάλους τους δίνουν περισσότερο χρόνο στα τυπωμένα βιβλία και στο γράψιμο με το χέρι και λιγότερο στα tablets και στη διαδικτυακή έρευνα. Μάλιστα, η υφυπουργός παιδείας της σκανδιναβικής χώρας  Lotta Edholm δήλωνε τον φετινό Μάρτιο: « Οι μαθητές της Σουηδίας χρειάζονται περισσότερα βιβλία. Τα φυσικά βιβλία είναι σημαντικά για τη μάθηση των μαθητών.» Στην ίδια κατεύθυνση τον προηγούμενο μήνα η UNESCO σε έκθεση της απηύθυνε έκκληση στην παγκόσμια κοινότητα «για την κατάλληλη χρήση της τεχνολογίας στην εκπαίδευση», χωρίς να αποστεώνεται η παρουσία του δασκάλου στο μάθημα. 

Οι νεωτερισμοί στην εκπαίδευση πληθαίνουν σήμερα στην παγκόσμια κοινότητα και διαφοροποιούνται από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα, όταν στο ελληνικό σχολείο ο επαγγελματικός προσανατολισμός είναι «ξεχασμένος» στο ωρολόγιο πρόγραμμα, στα σχολεία της Δανίας από το 1993, μια ώρα της σχολικής εβδομάδας ανήκει στο «Klassens tid». Ένα υποχρεωτικό μάθημα για μαθητές ηλικίας 6 έως 16 ετών, που είναι αφιερωμένο στην ενσυναίσθηση και αποτελεί θεμελιώδες μέρος της δανέζικης εκπαίδευσης. Η διδασκαλία  της βοηθά στη δημιουργία καλών σχέσεων μεταξύ των μαθητών, προλαμβάνει φαινόμενα bullying και συντείνει στην εύστοχη επιλογή του επαγγέλματος. 

Μπροστά στις όποιες παγκόσμιες εφαρμογές στην εκπαίδευση, η ηγεσία του ελληνικού Υπουργείου Παιδείας και Αθλητισμού εξαγγέλλει τους δικούς του ηλεκτρονικούς νεωτερισμούς, όπως την προμήθεια διαδραστικών πινάκων σε όλες τις εκπαιδευτικές μονάδες της χώρας. Πιο συγκεκριμένα, 36.264 διαδραστικών συστημάτων, οθόνες αφής 75 ιντσών με ενσωματωμένο υπολογιστή, συνολικού προϋπολογισμού 157 εκατομμυρίων ευρώ. Δεν χωρά αμφισβήτηση για τη χρησιμότητα τους στο εκπαιδευτικό έργο, αλλά στην υπάρχουσα κατάσταση της ελληνικής εκπαίδευσης σίγουρα δεν αποτελούν την αναγκαία πρώτη επένδυση στην εξέλιξη της. Για την ελληνική κοινωνία φαντάζουν ακόμη μακριά εκείνες οι ημέρες που στην καθημερινότητα της θα υπάρχει η φράση «φτιάξε το δικό σου avatar». Μέχρι τότε, πρέπει προηγουμένως  να γίνουν αλλά περισσότερο σπουδαία… 

Το μεγάλο ζητούμενο της ελληνικής παιδείας είναι η φροντίδα του εκπαιδευτικού δυναμικού της, το οποίο συμβάλλει στην πνευματική αξία μιας χώρας. Εν προκειμένω, γίνεται λόγος για τους 170.000 περίπου νηπιαγωγούς, δάσκαλους και καθηγητές της. Μια αξιόλογη εκπαιδευτική κοινότητα που δεν έχει καταφέρει τα τελευταία πολλά χρόνια επαρκώς να εκφράσει τη δυναμική της στη βάση της καλύτερης παιδείας. 

Οι αιτίες για την όχι καλή, ομολογουμένως, εικόνα της σε μεγάλο ποσοστό έχουν αναφορά την κεντρική εξουσία και λιγότερο τους εκπαιδευτικούς. Αναγκαίος όσο ποτέ είναι σήμερα ο εξορθολογισμός της δημόσιας παιδείας, ο  οποίος σε απόλυτο συγχρονισμό με την κατάλληλη χρήση των εκπαιδευτικών υποδομών επί μέρους θα ικανοποιήσει τα μαθησιακά επίπεδα γνώσης. 

Η «αλά καρτ» αξιολόγηση των εκπαιδευτικών με τους πολλούς διαχρονικούς προβληματισμούς της εκπαιδευτικής κοινότητας, βασισμένης κυρίως στην απόδειξη εκπαιδευτικών βάθρων και στη συλλογή μορίων «υπηρεσίας», στο τέλος δεν εισφέρει τίποτα στην παρεχόμενη εκπαίδευση. Η αξιολόγηση για να έχει αποτέλεσμα πρέπει να γίνεται στο πραγματικό πεδίο της προσφοράς της γνώσης που είναι ο «μαυροπίνακας», χωρίς πολιτικά χαρακτηριστικά και κοινωνικές ιδεοληψίες, με μοναδική στόχευση την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. 

Η εφαρμογή όλων των παραπάνω προϋποθέτει ένα σωστό πλαίσιο αμοιβής για τους εκπαιδευτικούς το ύψος της οποίας πρέπει να τους σιγουρεύει ποιότητα ζωής. Στην αντίθετη περίπτωση θα συνεχίζεται «απρόσκοπτα» η διαχρονικά παράνομη αγορά των αδήλωτων ιδιαίτερων, της αποκαλούμενης παραπαιδείας, που θίγει τα μέγιστα την εκπαιδευτική αξιοπρέπεια όλων αυτών που συμμετέχουν σε αυτά. Ένα  μοναδικό ελληνικό φαινόμενο παγκοσμίως που «κατατρώγει» τα σπλάχνα της ελληνικής παιδείας συνειδητά και προάγει την ταξικότητα στην εκπαίδευση. Όλοι το γνωρίζουν… και όλοι σωπαίνουν!!!!! 

Ένα άλλο διαχρονικό και καθόλου τιμητικό πρόβλημα της ελληνικής εκπαίδευσης ακούει στο όνομα αναπληρωτές, στους γνωστούς «εγγράμματους νομάδες» της. Κάθε χρόνο 40.000 και πλέον αναπληρωτές εκπαιδευτικοί διαμοιράζονται σε όλη την επικράτεια. Προηγουμένως, βρισκόμενοι σε «εκπαιδευτική ομηρία» περιμένουν με αγωνία, από μέρα σε μέρα, τις ανακοινώσεις για τις διάφορες φάσεις πρόσληψης τους, με απώτερο σκοπό την «εξασφάλιση» πολύτιμων μορίων για μελλοντική πρόσληψη στο δημόσιο. Είναι εκπαιδευτικοί αμειβόμενοι με μισθούς «πείνας», που απορρέουν από ολιγόμηνες συμβάσεις και είναι αναγκασμένοι κάθε χρόνο να εκπαιδεύουν όχι τους ίδιους μαθητές, εξαιτίας της διαφορετικής τοποθέτησης τους σε άλλο μέρος. Οι εν δυνάμει μαθητές τους, για όλα τα παραπάνω, δεν έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν σταθερές εκπαιδευτικές σχέσεις μαζί τους, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται σημαντικά η ψυχολογία της διδασκαλίας και κατά συνέπεια η ποιότητα της παρεχόμενης παιδείας. 

Εν κατακλείδι, στο σύγχρονο δρόμο της γνώσης που πρέπει να ακολουθήσει και η χώρα μας οι παραπάνω παλαιομοδίτικες εκπαιδευτικές πρακτικές και οι προαναφερόμενες επισημάνσεις πρέπει να ολοκληρώσουν επιτέλους τον κύκλο τους, να εξαλειφθούν ή να περιοριστούν για το καλό της παιδείας. Το ελληνικό κράτος και η κοινωνία οφείλουν να στρέψουν περισσότερο την προσοχή τους στην παρεχόμενη εκπαίδευση με στόχο μια καλύτερη παιδεία για το σύνολο της νεολαίας. Σε αντίθετη περίπτωση, η Ελλάδα θα παραμείνει ουραγός στα μελλούμενα της σύγχρονης εκπαίδευσης.