Αυτές είναι οι εξαρτήσεις των Πατρινών- Ποια είναι στην πρώτη θέση- Το προφίλ και οι συμπεριφορές των εξαρτημένων

Ποιες είναι οι «νόμιμες» εξαρτήσεις ;

Θέλοντας να μιλήσουμε για νόμιμες εξαρτήσεις ας μιλήσουμε αρχικά για την έννοια της εξάρτησης. Η εξάρτηση χαρακτηρίζεται από την έντονη προσήλωση ενός ατόμου προς ένα αντικείμενο, ένα άλλο άτομο ή μία συμπεριφορά. Ο εξαρτημένος χτίζει και επικεντρώνει τη ζωή του γύρω από το αντικείμενο της εξάρτησής του. Εξάρτηση από ουσίες είναι η κατάσταση απόλυτου εθισμού, κατά την οποία ένας άνθρωπος κυριαρχείται από την έντονη ανάγκη λήψης της ουσίας. Η σωματική εξάρτηση εμφανίζεται όταν το σώμα του έχει προσαρμοστεί στην ουσία και αναπτύσσει συμπτώματα μόλις σταματήσει τη χρήση (στερητικό σύνδρομο).

Η ψυχολογική εξάρτηση εμφανίζεται όταν ο άνθρωπος έχει ανάγκη από τη χρήση της ουσίας για να νιώσει καλά, να διώξει το άγχος ή την ψυχική πίεση ή απλά για να νιώθει φυσιολογικός και να αντεπεξέρχεται στις απαιτήσεις της καθημερινής ζωής. Η ψυχολογική εξάρτηση, σε σύγκριση με τη σωματική, είναι πιο σημαντική και είναι αυτή που απαιτεί πολύ περισσότερο χρόνο για να αντιμετωπιστεί. Δεν δημιουργούν όλες οι ουσίες και τις δυο μορφές εξάρτησης. Τα είδη των εξαρτήσεων, έως σήμερα, ορίζονταν σχεδόν αποκλειστικά στη χρήση ουσιών όμως τα τελευταία χρόνια έχουν κάνει τη εμφάνισή τους νέα είδη εξαρτητικών συμπεριφορών όπως τα τυχερά παιχνίδια και η εξάρτηση από το διαδίκτυο.

Πότε και πώς ξεκίνησε πρόγραμμα στην Πάτρα;

Το ΚΕΘΕΑ ΟΞΥΓΟΝΟ ανήκει στο Δίκτυο Θεραπευτικών υπηρεσιών Πελοποννήσου ΚΕΘΕΑ ΚΥΤΤΑΡΟ ΟΞΥΓΟΝΟ και λειτουργεί είκοσι χρόνια στην Πάτρα. Αποτελεί μία θεραπευτική μονάδα του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων. Οι υπηρεσίες του παρέχονται δωρεάν, η συμμετοχή των ανθρώπων είναι εθελοντική και φυσικά τηρείται το απόρρητο των πληροφοριών. Το ΚΕΘΕΑ ΟΞΥΓΟΝΟ, όπως και όλα τα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ, δεν παρέχει υποκατάστατα σε καμία φάση της θεραπείας και η υποστήριξη που παρέχεται είναι ψυχοκοινωνική και εξατομικευμένη ανάλογα με τις ανάγκες του ανθρώπου.

Το ΚΕΘΕΑ ΟΞΥΓΟΝΟ μέχρι και πέρσι παρείχε υπηρεσίες σε άτομα που αντιμετώπιζαν προβλήματα με τη χρήση παράνομων ουσιών. Όμως τα αιτήματα που έφταναν σε μας για υποστήριξη σε θέματα για νόμιμες εξαρτήσεις όπως το αλκοόλ, τα τυχερά παιχνίδια και το διαδίκτυο ολοένα και πλήθαιναν. Έτσι από τις αρχές του έτους το ΚΕΘΕΑ ΟΞΥΓΟΝΟ παρέχει υποστήριξη και σε άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα με νόμιμες εξαρτήσεις αλλά και τις οικογένειές τους.

 Τι γίνεται στο πλαίσιο του προγράμματος;

Στη μονάδα Συμβουλευτικής και ενημέρωσης Πάτρας ΚΕΘΕΑ ΚΥΤΤΑΡΟ-ΟΞΥΓΟΝΟ συμμετέχουν όσοι άνθρωποι έχουν αίτημα για υποστήριξη καθώς καταλαβαίνουν πως το κομμάτι της εξάρτησης από τις νόμιμες ή παράνομες εξαρτήσεις τους έχει ξεφύγει για τον έλεγχο, που οι ίδιοι εσφαλμένα νόμιζαν ότι είχαν. Όπως αναφέρθηκε η υποστήριξη είναι εξατομικευμένη, μετά από την αξιολόγηση του αιτήματος του ανθρώπου που απευθύνεται σε μας, η διεπιστημονική ομάδα του προτείνει ένα θεραπευτικό πλάνο και τον υποστηρίζει ανάλογα με τις ανάγκες του.

Η απεξάρτηση από τις νόμιμες εξαρτήσεις  απαιτεί μεγάλη αυτοπειθαρχία και κίνητρο από την πλευρά του εξαρτημένου, καθώς συχνά παρατηρείται άρνηση για τη σοβαρότητα του προβλήματος ή και την ύπαρξη του ως πρόβλημα.

Το πλαίσιο της υποστήριξης των ατόμων περιλαμβάνει λήψη πλήρους ιστορικού, εκτίμηση κινήτρου για αλλαγή, ενημέρωση για τη λειτουργία του προγράμματος, αξιολόγηση του βαθμού προβληματικής ενασχόλησης με νόμιμες εξαρτήσεις, λήψη ερωτηματολογίων, ψυχιατρική εκτίμηση, ενίσχυση για σταδιακή μείωση και διακοπή της εξάρτησης, κινητοποίηση, ενδυνάμωση του αρχικού κινήτρου και διεπιστημονική συνεργασία

Κατά τη διάρκεια της συμμετοχής τους τα άτομα ασχολούνται με την εκπαίδευση για τη διαχείριση της επιθυμίας, την αναγνώριση πυροδοτών της επιθυμίας , στρατηγικές αντιμετώπισης καταστάσεων υψηλού κινδύνου, βελτίωση σχέσεων με σημαντικούς άλλους, αναγνώριση και έκφραση συναισθημάτων, οριοθέτηση εαυτού, στοχοθέτηση- ενίσχυση της αυτοαποτελεσματικότητας  Η υποστήριξη παρέχεται στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του ΚΕΘΕΑ και στόχος δεν είναι μόνο η απεξάρτηση από την ουσία και τη συμπεριφορά αλλά και η πλήρης επανένταξη του ατόμου και η διαφοροποίηση της κοσμοθεωρίας του μέσα από έναν νέο τρόπο ζωής.

Ποιες είναι οι ηλικίες και το προφίλ των ανθρώπων που συναντάμε στην κάθε εξάρτηση;

Μέχρι στιγμής τα άτομα που έχουν προσεγγίσει το πρόγραμμα για προβλήματα εξάρτησης από τα τυχερά παιχνίδια είναι άτομα μεγάλης γκάμας ηλικιών. Έχουν έρθει νεαροί ενήλικες φοιτητές αλλά και μεγαλύτεροι σε ηλικία για παράδειγμα 55 ετών. Η εύκολη πρόσβαση σε όλες τις ηλικίες μέσω internet στις στοιχηματικές εταιρείες ή σε σελίδες με τυχερά παιχνίδια κάνει πιο εύκολη την ενασχόληση με το τζόγο. Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες ψυχικές παθήσεις, τα σημάδια εθισμού  στον τζόγο εμφανίζονται όταν η συμπεριφορά του παίκτη επηρεάζει την καθημερινότητα και τις σχέσεις του. Δεδομένου ότι ο παθολογικός τζόγος δεν είναι μια σωματική ασθένεια, τα συμπτώματα του εθισμού είναι μερικές φορές πιο δύσκολο να ανιχνευθούν.

Συγκεκριμένα, ο παίκτης παρουσιάζει συμπεριφορές, όπως είναι η έντονη ενασχόληση με τον τζόγο, ανησυχία και ευερεθιστότητα όταν επιχειρεί να διακόψει ή να τον ελαττώσει. Επιπλέον εμφανίζει τάση δανεισμού χρημάτων για να αντιμετωπίσει, προσωρινά, τα οικονομικά του προβλήματα.  Επίσης κάνει επανειλημμένες ανεπιτυχείς προσπάθειες να ελέγξει, να ελαττώσει ή να διακόψει τον τζόγο.

Κάποιος που είναι εξαρτημένος από τον τζόγο απουσιάζει πολύωρα ή αδικαιολόγητα διαστήματα από το σπίτι και τη δουλειά, παίρνει αλλεπάλληλα δάνεια, έχει υπερφορτωμένες πιστωτικές κάρτες, ακάλυπτους  λογαριασμούς  και υπάρχει και μία  αδικαιολόγητη απουσία χρημάτων από τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Κάνει εντατική μελέτη των προγραμμάτων και προγνωστικών που αφορούν τον τζόγο, μέσα από την τηλεόραση, τις  εφημερίδες και το ραδιόφωνο, απομονώνεται προκειμένου να σκεφτεί τρόπους με τους οποίους θα παίξει ένα παιχνίδι

Παρουσιάζει άρνηση απέναντι σε υποδείξεις ή αναφορές τρίτων σχετικά για τον τρόπο με τον οποίο ασχολείται με τον τζόγο, μείωση της αποδοτικότητας στην εργασία, δυσφορία, θυμό και κλιμακούμενη ένταση αν κάτι τον εμποδίσει να παίξει. Από την άλλη έχει χαρούμενη διάθεση και  διογκωμένο «εγώ» και ανακούφιση σε περίπτωση κέρδους.

Όσον αφορά στην εξάρτηση από το διαδίκτυο εδώ παρατηρούμε πως συμβαίνει σε άτομα νεαρότερης ηλικίας κυρίως στο τέλος της εφηβεία και σε φοιτητές. Οι έφηβοι είναι περισσότερο ευάλωτοι σε αυτήν την εξάρτηση, καθώς η ενασχόλησή τους με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, τις νέες τεχνολογίες και το διαδίκτυο τους προσφέρει πολλές δυνατότητες μάθησης, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας. 

Η συντριπτική πλειοψηφία είναι αγόρια. Η εξάρτηση από το διαδίκτυο χαρακτηρίζεται από αδιαφορία για άλλες δραστηριότητες, μειωμένη σχολική επίδοση, έλλειψη φίλων και πολλές φορές οδηγεί το άτομο στην παραμέληση της προσωπικής του υγιεινής, των καθημερινών του αναγκών, ακόμα και του ύπνου. Γενικά υπάρχει μία παραμέληση σε όλους τους τομείς της ζωής του ατόμου. Στο πλαίσιο αυτό περνούν όλο και περισσότερες ώρες μπροστά στους υπολογιστές τους, προκειμένου να επικοινωνήσουν να παίξουν, να μπουν σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης, να αναζητήσουν πληροφορίες, να αγοράσουν προϊόντα ή να δεχτούν υπηρεσίες. Επιπλέον, οι δυσκολίες επικοινωνίας στην οικογένεια ή οι δυσκολίες ένταξης στο σχολικό περιβάλλον  είναι παράγοντες που συντείνουν στην ανάπτυξη του φαινομένου.

Ανάλογα με το αλκοόλ βλέπουμε να είναι άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Υπάρχουν συγκεκριμένα συμπτώματα που δείχνουν ότι κάποιος είναι εθισμένος στο αλκοόλ. Μερικά από τα πιο συνηθισμένα είναι η συνεχής επιθυμία για διακοπή ή αποτυχημένες προσπάθειες για ελάττωση της κατανάλωσης, σπατάλη πολύ χρόνου στη διαδικασία εξεύρεσης αλκοόλ για κατανάλωση, συμπτώματα στέρησης (αδρός τρόμος χεριών, γλώσσας και βλεφάρων), εφιδρώσεις, ναυτίες και εμετός, διέγερση αυτόνομου νευρικού συστήματος, ευερεθιστότητα, άγχος, κεφαλαλγία, αϋπνία, γενικευμένοι επιληπτοειδείς σπασμοί κ.ά. Επιπλέον υπάρχει περιορισμός οικογενειακών, κοινωνικών και εργασιακών δραστηριοτήτων, παρουσία ανοχής στη χρήση της ίδιας ποσότητας αλκοόλ, λήψη αλκοόλ με σκοπό την αποφυγή ή την ανακούφιση των στερητικών συμπτωμάτων. Πολλά από τα συμπτώματα αυτά μπορεί να διαρκούν τουλάχιστον ένα μήνα ή να επαναλαμβάνονται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Πώς οι εξαρτημένοι παίρνουν συνήθως την απόφαση να συμμετέχουν στο πρόγραμμα;

Τα κίνητρα για τον κάθε άνθρωπο είναι διαφορετικά. Συνήθως η πίεση για την ενίσχυση του κινήτρου είναι εξωτερική. Έρχεται από την οικογένεια ή μία δικαστική αρχή αν έχουν εμπλοκή με το νόμο, από την ύπαρξη χρεών αν είναι εξαρτημένοι από τα τυχερά παιχνίδια αλλά και πιέσεις που μπορεί να φέρνουν οι υποχρεώσεις της κοινωνικής τους ζωής. Τα εξαρτημένα άτομα σίγουρα έχουν εσωτερικά κίνητρα και σκέφτονται πως η εξάρτηση δεν τους βοηθά και θέλουν να αλλάξουν όμως αν δεν πιεστούν από εξωτερικούς παράγοντες δύσκολα θα φτάσουν να ζητήσουν βοήθεια. Γι’ αυτό το λόγο είναι και πολύ σημαντικός ο ρόλος της οικογένειας του εξαρτημένου ως ένας μοχλός πίεσης και υποστήριξης ώστε να σταματήσει η εξαρτητική συμπεριφορά.

Ποια είναι η πιο συνηθισμένη εξάρτηση;

Από τις αρχές του χρόνου που ξεκινήσαμε να υποστηρίζουμε άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα με τις νόμιμες εξαρτήσεις παρατηρήσαμε μία μεγάλη προσέλευση από άτομα που είναι εξαρτημένα από τα τυχερά παιχνίδια. Ούτε και μεις περιμέναμε ότι υπάρχει τόσο μεγάλο ζήτημα στην πόλη. Υπήρχαν βέβαια αιτήματα και στο παρελθόν αλλά φαίνεται πως πια υπάρχει μεγάλη έξαρση στο θέμα αυτό. Θεωρώ πως η περίοδος της πανδημία έπαιξε ίσως ένα ρόλο και σε αυτό καθώς πολύς κόσμος δεν είχε πώς να αξιοποιήσει το χρόνο του και έχοντας την ευκολία του κινητού στα χέρια ή του υπολογιστή πολύ εύκολα έμπαιναν σε ιστοσελίδες στοιχηματικών εταιριών και έπαιζαν.

Η δεινή οικονομική κατάσταση που έχει περιέλθει μεγάλη μερίδα των συνανθρώπων μας είναι ίσως και αυτός ένας λόγος αύξησης της εξάρτησης από τα τυχερά παιχνίδια καθώς αρκετοί αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα και θεωρούν πως παίζοντας τυχερά παιχνίδια θα βγάλουν εύκολα και γρήγορα χρήματα για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους. Επίσης όταν πια το άτομο έχει αρχίσει και εξαρτάται από τα τυχερά παιχνίδια αυτό σημαίνει πως έχει αποκτήσει και χρέη. Έτσι μπαίνει σε έναν φαύλο κύκλο να προσπαθεί να βγάλει τα χαμένα, τα οποία δεν βγαίνουν ποτέ και έτσι βρίσκεται να γυρίζει σαν το χάμστερ μέσα στη ρόδα και να μην μπορεί να βγει από αυτή.

Πόσο είναι ορατά τα προβλήματα που δημιουργούν τέτοιου είδους εξαρτήσεις;

Όπως είπαμε παραπάνω οι άνθρωποι που είναι εξαρτημένοι από τζόγο ή διαδίκτυο, ακόμα σε κάποιες περιπτώσεις και από αλκοόλ, είναι φαινομενικά λειτουργικοί και η ζωή τους χαρακτηρίζεται από σχετική κανονικότητα. Δηλαδή δεν βλέπουμε την εικόνα ενός εξαρτημένου χρήστη που θα τον καταλάβεις ακόμα και εμφανισιακά.

Μπορούμε να αναφέρουμε  παραδείγματα μελών που έχουν μια ζωή σε έναν φαινομενικά φυσιολογικό ρυθμό. Όλοι τους εργάζονται σε σταθερές δουλειές, οι περισσότεροι έχουν δική τους οικογένεια, σταθερό κοινωνικό κύκλο. Όμως το αγκάθι της εξάρτησης υπάρχει και οι περισσότεροι το έχουν καλά κρυμμένο μέχρι οι συνέπειες να είναι πια μη διαχειρίσιμες.

Πώς μπορεί να σας προσεγγίσει κάποιος που θέλει βοήθεια για τα παραπάνω θέματα;

Το ΚΕΘΕΑ ΟΞΥΓΟΝΟ λειτουργεί Δευτέρα έως Παρασκευή 8:00-16:00. Ο κάθε ενδιαφερόμενος είτε πρόκειται για τον ίδιο ή για κάποιον δικό του μπορεί να καλέσει στο 2610343400 και να κλείσει άμεσα ραντεβού καθώς δεν υπάρχουν λίστες αναμονής.