Σάκης Ροδίτης : Πιστεύω σε μια κοινωνία του μέλλοντος που θα σέβεται όλους τους ανθρώπους και θα βλέπει ως πλούτο τη διαφορετικότητα

Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 80 είχα ψηλώσει λίγο περισσότερο κυριολεκτικά, αλλά και μεταφορικά αφήνοντας πίσω μου το δημοτικό και πηγαίνοντας στο Γυμνάσιο. Υπήρχε μια μέρα της εβδομάδας που την πρόσμενα με πολύ μεγάλη χαρά και αυτή ήταν η Δευτέρα. Για να σταθώ  το βράδυ απέναντι από την Τηλεόραση, η οποία θα πρόβαλλε την εβδομαδιαία τηλεοπτική εκπομπή «Το Θέατρο της Δευτέρας», ήδη ο σπόρος είχε αρχίσει να καλλιεργείται μέσα μου.

 Το φθινόπωρο του 1989 μαθητής της Γ΄ Γυμνασίου γνώρισα το μαθηματικό, δάσκαλο και πάνω απ’ όλα άνθρωπο Σάκη Ροδίτη, ο οποίος από τα πρώτα μαθήματα μας πρόσφερε την επαφή με έναν ονειρικό κόσμο.

Η έκπληξη έγινε σε ένα από τα μαθήματα, όταν ο Σάκης μας ανακοίνωσε ότι θα πηγαίναμε στο Δημοτικό θέατρο «Απόλλων» να δούμε μια θεατρική παράσταση, ήταν η πρώτη φορά που θα έβλεπα και θα ανακάλυπτα τα μέρη ενός θεάτρου, τη σκηνή με τους ηθοποιούς, την πλατεία, τα θεωρεία.

Αυτή η μοναδική έξοδος ήταν η αφορμή, η αφετηρία στο να ανακαλύψω λίγο ακόμα το δάσκαλο, τη γενέθλια γη του, την εποχή του, την αγάπη του για την εκπαίδευση, το μαθητή, τις Τέχνες και τον Πολιτισμό. Ίσως όμως να "σκάψω" και πιο βαθιά μέσα μου για το πότε ξεκίνησε ο έρωτας για το θέατρο, τη ζωή, την ελπίδα για έναν καλύτερο και ίσως πιο ανθρώπινο κόσμο!

Σάκη γεννήθηκες στην Αθήνα, στην περιοχή της Νέας Φιλαδέλφειας· ποιες είναι οι αναμνήσεις σου από αυτή «ταξιδεύοντας» στην πρώτη δεκαετία της ζωής σου, τι είναι αυτό που έχει μείνει «όρθιο» κάθε φορά που την επισκέπτεσαι τώρα πια και σε συνδέει με το παρελθόν ;

Γεννήθηκα σε μια γειτονιά γεμάτη από ζεστούς ανθρώπους. Μια γειτονιά με λαϊκούς ανθρώπους που όμως είχαν νοιάξιμο ο ένας για τον άλλο. Αυλές με σπίτια γύρω-γύρω να μοσχοβολάν βασιλικό, ασβέστη και μπαχαρικά. Φιλόξενα σπίτια με φανταστικές κουζίνες. Ακόμα και τώρα όταν κλείνω τα μάτια θυμάμαι τις γεύσεις από τα φαγητά της Κας Ελισάβετ από τη Σμύρνη, της Κας Ζαφειρώς, της Κας Πιπίνας από την Πόλη και τόσων άλλων. Αλληλεγγύη και στήριξη. Πολύ πράσινο (πεύκα, μουριές, τζανεριές, μουσμουλιές, ελιές και τόσα άλλα), πολλά παιδιά και αλάνες για μπάλα.

Ο αλητάμπουρας της γειτονιάς που γυρνάει ξημερώματα, τραγουδώντας τη Μαντουμπάλα και που σε βγάζει έξω από τα σφαιριστήρια για να σε προστατέψει. Ο «πόλεμος» με τη διπλανή γειτονιά, παιχνίδια με χειροποίητα πατίνια, σπαθιά και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστείς. Ποδηλατάδες με νοικιασμένα ποδήλατα σε γειτονικές συνοικίες. Πάρτι με βερμούτ και νεανικοί έρωτες. Παραστάσεις Καραγκιόζη σε αυλές με δυο δεκάρες εισιτήριο. Σεξουαλική διαπαιδαγώγηση από τους μεγαλύτερους αλλά και μύηση στον Καζαντζάκη και σε άλλα βιβλία.

Μια κοινωνία που παρ’ όλες τις δυσκολίες της είχε ένα εκπληκτικό αξιακό σύστημα και αληθινή αλληλεγγύη, που σε κάνει να νοσταλγείς. Αν και όλα έχουν αλλάξει στις μέρες μας και όταν πηγαίνω στη Ν. Φιλαδέλφεια νοιώθω κάπως. Υπάρχει ακόμα, έστω και λίγο, άρωμα γειτονιάς.

Τελείωσες τη Βαρβάκειο Πρότυπο σχολή το 1970 και έπειτα σπούδασες στο Μαθηματικό του Πανεπιστημίου της Πάτρας. Ποια ήταν τα κοινωνικά αιτήματα εκείνης της περιόδου, αισθάνεσαι ότι η γενιά σου στην πορεία των ετών μπόρεσε και ανταποκρίθηκε ή επαναπαύτηκε στις δάφνες της με την πτώση της χούντας ;

Γυμνάσιο πήγα στο Βαρβάκειο και αυτή είναι μια πολύ σημαντική περίοδος της ζωής μου γιατί εκεί συνάντησα ενδιαφέροντες ανθρώπους, κυρίως μαθητές αλλά έστω και λίγους αξιόλογους καθηγητές. Η πρώτη γυμνασίου ξεκινάει με κινητοποιήσεις των νέων για μια καλύτερη εκπαίδευση (μεταρρύθμιση Παπανούτσου, μια μεταρρύθμιση που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ αφού το καθεστώς των συνταγματαρχών διέκοψε βίαια την πορεία των αλλαγών) και η έκτη τελειώνει με τη χούντα. Καθηγητές που μας έλεγαν πως είμαστε το 5% οι καλύτεροι Έλληνες που θα κυβερνήσουμε την Ελλάδα και λίγοι άλλοι που είχαν κάτι πάρα πάνω να μας πουν (κάποιοι από αυτούς, με τη χούντα εξαφανίστηκαν). Μεγάλο κεφάλαιο οι μαθητές, πολλά σπουδαία μυαλά και συμπεριφορές που άνοιγαν δρόμο στη σκέψη. Όλα αυτά τα χρόνια, αποταμίευα υλικό που αργότερα θα αποκωδικοποιούσα.

1970 πανεπιστήμιο στην Πάτρα. Μια υπέροχη πόλη που όμως «κοιμόταν» από τις 9μ.μ. Και η συνέχεια στα φοιτητικά δωμάτια ή στα λιγοστά μουσικά μαγαζιά. Το κίνημα για τη σεξουαλική απελευθέρωση και αμέσως μετά η πολιτικοποίηση. Συνελεύσεις με καταπληκτικούς ομιλητές, που συχνά χρησιμοποιούσαν μια δημοτική γλώσσα που από μόνη της σε άναβε. Αρχίνημα με καθαρά εκπαιδευτικά αιτήματα, αν ήταν δυνατόν και στη συνέχεια πολιτικοποίηση σε χρόνο μηδέν. Η χούντα είναι εκεί και μας συνθλίβει, πρέπει να πάρεις θέση και να αγωνιστείς για να φύγει. Πορείες και η πρώτη μου επαφή με την ασφάλεια, χαφιέδες και τρομοκρατία από τη μια και οι αγωνιζόμενοι φοιτητές που δεν κωλώνουν και που ξετυλίγουν καμβάδες με πολύχρωμα όνειρα. Φυσικά και μπαίνω μέσα για τα καλά. Η κατάληψη του πανεπιστημίου (17 Νοέμβρη) και η συμμετοχή μου σε αυτή. Πόσο πολλά πράγματα μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι όταν το όνειρο τους φωτίζει το δρόμο. Η γενιά του Πολυτεχνείου δε βολεύτηκε, έβαλε και αυτή το κάτι τις της στον αγώνα για την αλλαγή και φυσικά συνεχίζει ακόμα και σήμερα. Ο δρόμος για την αλλαγή της κοινωνίας, έχει μόνο αρχή. (Κι αν βολεύτηκαν και κάποιοι δεν είναι αυτοί που χαρακτηρίζουν τη γενιά μας, τους αγνοούμε.)

Το 1988 συναντιόμαστε πρώτη φορά στο 17ο Γυμνάσιο Πάτρας, μαθητής τότε εγώ της 2ας Γυμνασίου. Είσαι ήδη στο σχολείο από το 1985, θα μπορούσες να μου μιλήσεις για τους μαθητές και ποια ήταν τα πρώτα χαρακτηριστικά που διέκρινες στις ψυχές τους ;

1979, πρώτη χρονιά στην πλατεία Κολιάτσου, στο 32ο Γυμνάσιο. Ένα κλίμα φοβισμένων συναδέλφων, με ελάχιστες αλλά αξιόλογες εξαιρέσεις, μια διευθύντρια-σκύλα με τη σχετική αυλή της και μαθητές που σε κοιτάζουν στα μάτια! Μαθηματικά αλλά και έκδοση μιας εφημερίδας και άλλα πολλά. Το ημερολόγιο της σημαιοφόρου του σχολείου, που άρπαξε βίαια η διευθύντρια, έγραφε: Ευτυχώς που ήρθε ο Ροδίτης και φύσηξε άνεμος δημοκρατίας στο σχολείο και ένα σφυροδρέπανο. Αυτό ήταν αρκετό για να μου γίνει αναφορά, ότι καθοδηγώ την ΚΝΕ στο σχολείο, και να με πάνε την άλλη χρονιά στην πλατεία Βάθης, για το καλό μου.

1980 στην πλατεία Βάθης διορισμένος σαν «πρόσθετος». Εκεί, έμεινα πολύ λίγο γιατί υπήρξε πολύ νωρίς ένας τεράστιος απεργιακός αγώνας που μετά από δύο και μήνες αγώνα και αφού λάβαμε τελεσίγραφο πως αν συνεχίσουμε την απεργία θα μας απολύσουν, μείναμε λίγοι και μας απέλυσαν. Έξι χρόνια δικαστικοί αγώνες και στο τέλος στον άρειο πάγο δικαιωθήκαμε, το κράτος ήταν παράνομο, πρωτάρα του; ( Τα έξοδα τα πλήρωνε η ΟΛΜΕ).

1981 Κανονικός διορισμός στις Σπέτσες, τέσσερα υπέροχα-δημιουργικά χρόνια. Πέρασα τέλεια και οι μαθητές μου νομίζω το ίδιο. (Πάντα σκεφτόμουνα πως είμαι πολύ τυχερός που κάνω αυτή τη δουλειά, στις Σπέτσες αυτή μου η εκτίμηση επιβεβαιώθηκε.)

1985 στο 17ο Γυμνάσιο Πάτρας στη μακρινή Εγλυκάδα, έτσι μου είχε φανεί τότε. Ποτέ άλλοτε δε συνάντησα τόσο καλούς και προοδευτικούς συνάδελφους. Τα δε παιδιά, αν και συχνά με κενά στο γνωστικό τομέα, ήταν υπέροχα και τα ευγνωμονώ για αυτό. Φυσικά, πρώτα από όλα τα μαθηματικά, αλλά και ομάδα φωτογραφίας, ομάδα μελέτης περιοδικών για νέους και άλλα πολλά μέχρι να εμφανιστεί η περιβαλλοντική εκπαίδευση και να γίνει ομπρέλα για όλα αυτά.

Το 1988 με βρίσκει να είμαι πια παλιός στο 17 και να συνεχίζω στην ίδια πορεία που ξεκίνησα. Ομάδα φωτογραφίας και έκδοση φωτογραφικού εντύπου για την Εγλυκάδα. Οι μαθητές μου αγνές ψυχές γεμάτες με ερωτηματικά, ελπίζω να άνοιξα σε κάποιους δρόμο για να βρουν λύσεις και να βοήθησα να δημιουργηθούν νέα ερωτήματα. Η νεολαία διψάει για απαντήσεις, μόνο που το σχολείο είναι μακριά από τις πραγματικές τους ανάγκες. Δεν καλλιεργεί την κριτική τους ικανότητα καθώς και βασικές κοινωνικές δεξιότητες όπως η συνεργασία, η έρευνα, η παρουσίαση αποτελεσμάτων, η χρήση των ΤΠΕ και άλλες δεξιότητες απαραίτητες για κάθε πολίτη.

Γιατί οι μαθητές ενίοτε φοβούνται τον «κόσμο» των μαθηματικών, αλήθεια εκτός από τις πράξεις τις αριθμητικές τις οποίες τις συναντάμε στην καθημερινότητα μας, τα μαθηματικά μπορούν να οδηγήσουν και στην εκπλήρωση των ονείρων μας;

Πάντα ήθελα να βρίσκω εναλλακτικούς τρόπους διδασκαλίας, τέτοιους που να μου επιτρέπουν να διδάξω σύνθετες μαθηματικές έννοιες με συνηθισμένα υλικά ακολουθώντας απλά και κατανοητά βήματα. Αυτό που αποδείχθηκε περίτρανα από την εμπειρία μου όλα αυτά τα χρόνια ήταν πως αρκετοί «κακοί» μαθητές είχαν έναν τεράστιο μαθηματικό πλούτο στο μυαλό τους. Οι περισσότεροι από τους «κακούς μαθητές» προέρχονταν από κοινωνικά - οικονομικά - μορφωτικά περιβάλλοντα στα οποία η σχολική τάξη ή δεν έλεγε σχεδόν τίποτα ή απλά αναδείκνυε τις μαθησιακές δυσκολίες που κουβαλούσαν πριν φτάσουν στο σχολείο, καθώς και το «πολιτισμικό τους έλλειμμα», με συνέπεια την περιθωριοποίησή τους.

Η άποψη αυτή μετατράπηκε σε βεβαιότητα όταν δούλεψα με ομάδες μαθητών εκτός ωρολογίου προγράμματος. Τα παιδιά έρχονταν τα Σάββατα παρόλο το φόρτο εργασίας τους και παρέμεναν ως το τέλος της χρονιάς όπου βοηθούσαν μέχρι και στην υλοποίηση μίας τελικής εκδήλωσης. Οι μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες βρήκαν τον παράδεισό τους. Αγάπησαν τα μαθηματικά, την έρευνα, την παρουσίαση των γνώσεων και των εμπειριών που αποκτούσαν, τον εναλλακτικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης και φυσικά την ιστορία των μαθηματικών.

Όσον αφορά το αν τα μαθηματικά μπορούν να οδηγήσουν και στην εκπλήρωση των ονείρων μας, ας μην υπερβάλουμε. Μπορούν όμως να μας δώσουν χρήσιμα και απαραίτητα εργαλεία για τη χάραξη του δρόμου των ονείρων μας και σημαντική βοήθεια στην προσπάθεια επίλυσης των προβλημάτων της ζωής.

Είμαι σίγουρος πως σε μια κοινωνία του μέλλοντος που θα σέβεται όλους τους ανθρώπους και θα βλέπει ως πλούτο τη διαφορετικότητα, το σχολείο και κατά συνέπεια τα μαθηματικά στο σχολείο, θα πάψουν να είναι φοβιστικά και απλά θα είναι αυτά που θα ταιριάζουν στον καθένα μας.

Εκτός από μαθηματικός έχεις υπάρξει και σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού. Μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια οι γονείς «ακούνε» τα παιδιά τους και τις επιθυμίες τους ή υπερισχύει «η καλή & εξασφαλισμένη δουλειά» ;

Η συμβουλευτική διαδικασία επαγγελματικού προσανατολισμού ήταν ένα από τα αγαπημένα μου αντικείμενα. Προσπαθώντας να ενισχύσω τους μαθητές μου στο να γνωρίσουν τον εαυτό τους, να ανακαλύψουν τα ενδιαφέροντά τους και να ενημερωθούν για τις εκπαιδευτικές δυνατότητες που υπάρχουν, στο πλαίσιο της σχολικής πραγματικότητας πάντα, συχνά πέφταμε επάνω σε παγιωμένες αντιλήψεις και κοινωνικές αδικίες που κάθε άλλο παρά βοηθητικές ήταν για αυτούς. Οι γονείς συχνά δεν «ακούνε» τα παιδιά τους. Όχι μόνο όταν αυτά διατυπώνουν λεκτικά τα όνειρά τους, αλλά και όταν μη λεκτικά, με τις επιλογές τους, τους δείχνουν τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητές τους. Ζητάς σε μια μόνο ερώτηση την απάντηση για μια καπιταλιστική κοινωνία που διαρκώς αναπαράγει τον εαυτό της. Το βρίσκω λίγο δύσκολο, αλλά είναι σίγουρα ένα από τα καυτά και αναγκαία προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε και να λύσουμε. Λύσεις υπάρχουν

Θυμάσαι την πρώτη φορά που μας πήγες στο Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων» να δούμε μια θεατρική παράσταση, τι ήταν αυτό που πρόσεξες στα πρόσωπά μας την επόμενη μέρα στο μάθημα ;

Πόσο επίκαιρη η ερώτησή σου! Στις μέρες μας, που μειώνουν τις ώρες των καλλιτεχνικών και της κοινωνιολογίας, τέτοιες δράσεις μιλάνε από μόνες τους.

Σε όλη μου τη 35χρονη διαδρομή προσπάθησα να δίνω τέτοιες ευκαιρίες στους μαθητές μου. Με συμμαθητές σου από την Εγλυκάδα φτάσαμε να παρακολουθήσουμε την Οδύσσεια σε θέατρο της Φινλανδίας! Για την αληθινή διάσταση του γεγονότος: πολλές φορές τα παιδιά είχαν αλλού το μυαλό τους, κυρίως να φλερτάρουν ή να κάνουν λίγο τον έξυπνο όμως συχνά αυτό που κερδίζεις είναι κάτι πάρα πάνω από την παράσταση.

Πολύ περισσότερο που πολλές φορές τα παιδιά από το σχολείο μας δεν είχαν ξαναπάει θέατρο. Από τέτοιες δράσεις με μαθητές, αυτό που έβλεπα πάντα την επόμενη μέρα αλλά και τα επόμενα χρόνια, ήταν μια ζεστή και γεμάτη αγάπη ματιά που μου έλεγε και μου λέει πολλά!

Κάθε καλοκαίρι τη δεκαετία του ’80 στη γειτονιά υπήρχε την εβδομάδα πριν την εορτή του Προφήτη Ηλία, μια σειρά πολιτιστικών & αθλητικών εκδηλώσεων που διοργάνωνε ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος του Προφήτη Ηλία. Πόσο σημαντική πιστεύεις μπορεί να είναι η συλλογικότητα στη σημερινή εποχή ;

Σε μία εποχή που η οικολογική-κοινωνική κρίση και η άνευ όρων ανάπτυξη οδηγούν σε κοινωνία δύο ταχυτήτων και σε πρότυπα ανθρώπων υποταγμένων στον ορθολογισμό και την τεχνολογική κυριαρχία είναι αναγκαία η συσπείρωση ανθρώπων που πιστεύουν τόσο στο «πρόσωπο» όσο και στην ομαδική δράση. Όταν σχεδόν όλοι είναι παγιδευμένοι στην καθημερινή ρουτίνα όπου θριαμβεύει το στρες, η μοναξιά και η έλλειψη επικοινωνίας, στόχος μας πρέπει να είναι να προβάλλουμε έναν άλλο τρόπο ζωής που θα μας θυμίζει ότι έχουμε ακόμα δικαίωμα στο όνειρο. Άρα η συλλογικότητες που στη σημερινή εποχή κάνουν τέτοιες δράσεις δεν είναι απλά σημαντικές αλλά κρατάνε όρθιους τους ανθρώπους στον αγώνα για μια ποιοτική ζωή.

Από το 2000 είσαι πρόεδρος του συλλόγου Α.Σ.Τ.Ο-Επικοινωνούμε, τα αρχικά του σημαίνουν Αντιεφησυχαστικός Σύλλογος Τωρινών Ονειροπόλων. Γιατί οι άνθρωποι εφησυχάζονται, προδίδουν και συχνά ξεχνάνε να ονειρεύονται;

Η καθημερινότητα, οι δυσκολίες της ζωής και η παιδεία που σχεδόν επιβάλλεται στους συνανθρώπους μας, μας οδηγούν συχνά σε ένα εφησυχασμό και μια απομόνωση. Έτσι συλλογικότητες σαν τον Α.Σ.Τ.Ο. που έχουν σαν στόχους: Την ανάπτυξη δραστηριοτήτων που προωθούν την αντίληψη του ανθρώπου ως ενεργού πολίτη και αξίες όπως ο αλληλοσεβασμός, η συλλογικότητα, η αλληλεγγύη και η ειρήνη. Την παρέμβαση στα περιβαλλοντικά και πολιτισμικά δρώμενα της κοινωνίας. Την παρότρυνση των μελών για εθελοντική δημιουργία, αυτοέκφραση και ανάπτυξη της προσωπικότητας. Τέλος τη συνεργασία με φορείς και άλλους συλλόγους για κοινές δράσεις, ξανανάβουν τα σβησμένα όνειρα και η ζωή παίρνει ένα σπρώξιμο προς τα πάνω.

Οι άνθρωποι οδηγούνται σε μια καθημερινότητα μέσα από ένα καλοκουρδισμένο σύστημα που ελέγχεται από το κράτος. Ένα κράτος, που ελέγχει όλες τις δομές και που αναπαράγει ευλαβικά τον εαυτό του. Οι άνθρωποι εφησυχάζονται, αλλά δεν προδίδουν τα όνειρά τους, απλά περιμένουν ευκαιρίες να βρουν ένα ελεύθερο περιβάλλον και να απαιτήσουν το αυτονόητο. Δικαίωμα στο όνειρο! Είμαστε σε έναν ασταμάτητο αγώνα ανάμεσα στη λογική του κέρδους και της εξουσίας και ενός κόσμου που στο κέντρο θα έχει τη ζωή. Οι συλλογικότητες και τα κινήματα που εμπνέονται από αυτή την ανθρωποκεντρική λογική, κρατάνε ζωντανό αυτόν τον αγώνα, που είναι σίγουρο πως θα τα καταφέρει.

Έχεις συγγράψει το 2004 το βιβλίο «Τα μαθηματικά και ο χαρταετός» Εκδόσεις “Περί Τεχνών”, βραβευμένο από το Υπουργείο Παιδείας. Τι είναι αυτό που συνδέει έναν χαρταετό κατά την κατασκευή του με το πέταγμά του στον ουρανό την Καθαρά Δευτέρα, εδώ θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα μαθηματικά μας βοηθάνε να φτάσουμε ψηλά ;

Τα μαθηματικά και ο χαρταετός αφορούσε μια εκπαιδευτική εμπειρία που διήρκεσε μια ολόκληρη χρονιά. Πήρε το τρίτο βραβείο παιδικού βιβλίου γνώσης και αργότερα, το 2015, υπήρξε και ένα δεύτερο βιβλίο «ο πύργος του Β» που για μένα είναι η συνέχεια του χαρταετού και η ολοκληρωμένη διδακτική μου πρόταση για συμπληρωματική εναλλακτική εκπαίδευση.

Πριν από 20 περίπου χρόνια υλοποίησα με τους μαθητές μου ένα εναλλακτικό πλάνο μαθήματος με θέμα «Τα μαθηματικά και ο χαρταετός». Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά. Εκτός του ότι οι μαθητές έρχονταν εκτός ωραρίου και έδειχναν όλοι να απολαμβάνουν την κάθε στιγμή, υπήρξαν και παραδοσιακά «κακοί μαθητές» που στο τέλος δήλωναν ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία, αγάπησαν τα μαθηματικά.

Σε αυτό το εναλλακτικό πλάνο μαθήματος δουλέψαμε σε ομάδες και κυρίως εκτός της σχολικής τάξης. H βιωματική εκπαίδευση είναι συνδεδεμένη με την ομάδα και τη δουλειά κυρίως έξω από την αίθουσα, κατά συνέπεια οι μαθητές χωρίστηκαν σε μικρές ομάδες και άρχισαν να κάνουν προτάσεις για τον τρόπο προσέγγισης του θέματος. Ακολούθησε έρευνα για τον χαρταετό ανά τους αιώνες, έφτιαξαν μοντέλα με απλά υλικά και πάνω τους έγινε διδασκαλία για τον κύκλο, τα κανονικά πολύγωνα, τα ισοσκελή τρίγωνα, τα κλάσματα, την αεροδυναμική κ.ά. Στη συνέχεια έγινε συγγραφή και παρουσίαση των προϊόντων που είχαν ήδη μαζευτεί. Ακολούθησε η κατασκευή χαρταετών και τέλος, οι αετοί πέταξαν στην αυλή του σχολείου. Αυτό και μόνο ήταν μια ευκαιρία για ανάπτυξη των αναγκαίων στάσεων και κοινωνικών ικανοτήτων. Αξιοποίησαν τις εμπειρίες που είχαν και έτσι κατανόησαν σε βάθος τα θέματα που μελέτησαν. Αξιοποίησαν τις νέες στάσεις, γνώσεις και ικανότητες, ανεβάζοντας την αυτοεκτίμησή τους και αλλάζοντας τη συμπεριφορά τους ως άτομα και ως μέλη μιας ομάδας. Και τέλος συνάρτησαν τις μαθησιακές τους εμπειρίες με συναισθήματα δημιουργικότητας, χαράς και απόλαυσης.

Από τότε και μετά, εντελώς συνειδητά και με πολύ μελέτη συνέχισα να βρίσκω ιδέες που ήταν πιο κοντά στα βιώματα και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Παράλληλα δεν χάναμε ευκαιρίες να βγούμε από την τάξη, να πάμε στην αυλή του σχολείου, να πάμε στην κοντινή αλάνα και να δουλεύουμε σε ομάδες και βιωματικά. Τα μαθηματικά μπορούν να σε φτάσουν ψηλά, να σε βοηθήσουν να οργανώνεις στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων και γενικά να σου καλλιεργούν την κριτική σκέψη, κάτι που φυσικά και δεν αφορά μόνο τα μαθηματικά. Ομαδική δουλειά, βιωματική προσέγγιση, έξοδος από την τάξη, έρευνα και παρουσίαση των αποτελεσμάτων. Όλα αυτά έγιναν και λειτούργησαν θετικά για τα περισσότερα παιδιά του σχολείου και αν και έγιναν μέσα σε ένα σχολικό περιβάλλον που το αναλυτικό πρόγραμμα δεν το προέβλεπε, έγιναν!

Από τα πρώτα μαθήματα περιβαλλοντικής συνείδησης στον προαύλιο χώρο του 17ου Γυμνασίου έχουν περάσει πάνω από 30 χρόνια. Καταφέραμε να αποκτήσουμε αντίστοιχη συνείδηση ή χαθήκαμε μέσα στην αλόγιστη εκμετάλλευση του περιβάλλοντος όλοι μας, τι πιστεύεις ;

Βάζεις ένα ερώτημα που τα τελευταία χρόνια με βασάνισε πολύ. Πρώτα από όλα να ξεκαθαρίσω πως όλοι μας βοηθηθήκαμε να αποκτήσουμε περιβαλλοντική ευαισθησία και να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Δεν είναι λίγο, αλλά δε φτάνει. Το ερώτημα που με βασάνιζε ήταν αν, με την όλη μας δράση, απλά γινόμασταν συνένοχοι σε μια διαδικασία που χρησιμοποιεί τη δική μας ευαισθησία σαν προμετωπίδα για να βιάζει το περιβάλλον και να μας αφήνει να νοιώθουμε και ένοχοι επειδή ας πούμε δεν ανακυκλώνουμε σωστά.

Χρειάζεται παράλληλα με την περιβαλλοντική εκπαίδευση και συνειδητοποίηση και δράση. Βέβαια, έμεινε ο πλούτος της ομάδας, της βιωματικής διαδικασίας, της έρευνας, της έκφρασης και διάχυσης των εκάστοτε αποτελεσμάτων. Ένα σημαντικό πρόπλασμα για ένα εναλλακτικό και πιο λειτουργικό σχολείο, μια νεολαία πιο υποψιασμένη για όλα όσα συμβαίνουν στον πλανήτη, πολίτες πιο κοντά στο να αποκτήσουν αντίστοιχη συνείδηση και να μη χαθούν μέσα στην αλόγιστη εκμετάλλευση του περιβάλλοντος.

Ποιος είναι ο λόγος που απουσιάζουν από την εκπαίδευση συστατικά όπως η κριτική σκέψη, η επαφή με τις Τέχνες & τον Πολιτισμό, η απόλαυση & η περιπέτεια ; Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα είναι ικανό να δημιουργήσει ολοκληρωμένες προσωπικότητες, ευτυχισμένα, ικανά και υπεύθυνα άτομα για την κοινωνία ;

Το σημερινό εκπαιδευτικό σύστημα προφανώς και δεν είναι ικανό να δημιουργήσει ολοκληρωμένες προσωπικότητες, ευτυχισμένα, ικανά και υπεύθυνα άτομα για την κοινωνία. Αν ήταν θα το νοιώθαμε από τα χαμόγελα των μαθητών μας κάθε μέρα που έρχονται για το ημερήσιο πρόγραμμα. Υπάρχει μια κοινωνία δύο ταχυτήτων και οι ρόλοι είναι, με σχεδόν βεβαιότητα, μοιρασμένοι από πριν.

Τα ανθρώπινα όντα ρέπουν από τη φύση τους προς τη μάθηση και μαθαίνουν ουσιαστικά όταν τους έχει διασφαλιστεί ένα κλίμα ασφάλειας που τα προτρέπει να παραμένουν ανοιχτά στις εμπειρίες τους. Είναι αποδεδειγμένο ότι μαθαίνουμε αυτά που μας ενδιαφέρουν και μάλιστα όταν έχουμε κίνητρο και ότι η γνώση αποκτάται μέσα από τον μετασχηματισμό των εμπειριών μας. Επίσης, η γνώση είναι τόσο πιο βαθιά, όσο τα κίνητρα έχουν να κάνουν με την περιέργεια και το ενδιαφέρον των μαθητών και όχι με τους βαθμούς, τις χρηματικές αμοιβές ή τις τιμωρίες.

"Όσα πρέπει να κάνουμε αφού τα μάθουμε, αυτά τα μαθαίνουμε κάνοντάς τα." Έλεγε ο Αριστοτέλης.

Σε όλα τα επίπεδα, οι άνθρωποι πάντα μαθαίνουν μέσα από την πράξη. Μελέτες δείχνουν ότι σήμερα στην ηλικία των 5 ετών το 98% των παιδιών μπορούν να θεωρηθούν ως ιδιοφυΐες. Είναι περίεργα, δημιουργικά, και μπορούν να σκέφτονται με ποικιλία τρόπων για την επίλυση προβλημάτων. Έχουν, δηλαδή, ανοιχτό μυαλό. Το πρόβλημα είναι ότι στα δεκαπέντε τους, μετά από τόσα χρόνια στο σχολείο, μόνο το 10% αυτών των παιδιών διατηρούν αυτές τις ικανότητες.

Η Εμπειρία μου έδειξε ότι υπάρχει τρόπος. Απλά υλικά και επιλεγμένα αντικείμενα με διακριτική εμψύχωση, παρουσιασμένα μέσα στην τάξη έγιναν αφορμή για έρευνα, συνεργασία και μαθηματικές ανακαλύψεις. Είναι υπέροχο να παρατηρείς, τη στιγμή της ανακάλυψης, που είναι η στιγμή της μάθησης. Το παιδί δε θα ξεχάσει ποτέ τη στιγμή όπου έφτασε να κατανοήσει το "γιατί".

Το κίνημα που ονομάζεται "ενεργό σχολείο", όπου το παιδί ενεργεί και παράγει, μακριά από το θρανίο του, όπως αυτό γράφτηκε από τον Piaget και άλλους στη δεκαετία του '50 και έγινε προσπάθεια να εδραιωθεί και στη χώρα μας από ανθρώπους σαν τον Γληνό και το Δελμούζο, εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και πηγή έμπνευσης για βελτίωση της σχολικής ζωής.

Το πνεύμα αυτό της βιωματικής εκπαίδευσης, περιγράφεται γλαφυρά στην «Αναφορά στον Γκρέκο» από τον Καζαντζάκη. «Μια μέρα ήταν άνοιξη, χαρά Θεού, τα παράθυρα ήταν ανοιχτά κι έμπαινε η μυρωδιά από μια ανθισμένη μανταρινιά… Δεν μπορούσαμε πια ν' ακούμε για οξείες και περισπωμένες. Κι ίσια-ίσια ένα πουλί είχε καθίσει στο πλατάνι της αυλής του σχολείου και κελαηδούσε. Τότε πια ένας μαθητής χλωμός, δε βάσταξε, σήκωσε το δάχτυλο: Σώπα δάσκαλε, φώναξε σώπα δάσκαλε ν' ακούσουμε το πουλί». Αλήθεια, πόσο δίκιο είχε.

Η εμπειρία τόσων χρόνων και η ανατροφοδότηση από τους μαθητές μου, παλιούς και νέους, μου επιτρέπει να πω πως, αυτός είναι ένας σίγουρος τρόπος να δοθεί παιδεία και κριτική σκέψη στους νέους απανταχού της γης. Λένε μαθητές στα απανταχού της γης σχολεία: "Πολύ λίγα από όσα γίνονται στο σχολείο μας είναι πραγματικά σημαντικά. Μας μαθαίνουν να μην πλησιάζουμε ο ένας τον άλλο και να είμαστε ανταγωνιστικοί. Οι γονείς και οι δάσκαλοι δε μας ακούν. Γι' αυτό λέμε, φτάνει πια. Η εκπαίδευση είναι απαγορευμένη.

"Αν επιθυμείς διαφορετικά αποτελέσματα, μην κάνεις το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά." Αλβέρτος Αϊνστάιν.

Οι μαθητές σε πολύ μεγάλο αριθμό, δε μαθαίνουν να διαβάζουν, δε μαθαίνουν να ερευνούν, δε μαθαίνουν μαθηματικά, δεν αποκτούν κριτική σκέψη, δε μαθαίνουν να συνεργάζονται … μαθαίνουν ελάχιστα. Τι είναι αυτό που κάνει έναν μαθητή να αποτυγχάνει στο σχολείο; Να είστε βέβαιοι ότι υπάρχουν πειστικές αποδείξεις, ότι δεν είναι ο μαθητής που αποτυγχάνει, αλλά ότι το σύστημα είναι ανεπαρκώς σχεδιασμένο. Ή καλύτερα, μιας και είναι ο κυρίαρχος μηχανισμός αναπαραγωγής του συστήματος, το σύστημα είναι επιστημονικά σχεδιασμένο με στόχο να μην αλλάζει τίποτα

Το ταξίδι για μια καλύτερη παιδεία, για ένα καλύτερο κόσμο έχει μόνον αρχή. Συνεχίζουμε λοιπόν το ταξίδι, γεμάτοι εμπειρίες από τη μέχρι τώρα διαδρομή και παλεύουμε με πίστη πως θα τα καταφέρουμε να αλλάξουμε τον κόσμο. Έτσι πρέπει να γίνει, έτσι θα γίνει! (Στίχος του Wolf Birman)

Κλείνοντας τη συνάντησή μας, μου έρχονται στο μυαλό τρεις λέξεις φωτογραφία, ποίηση, κινηματόγραφος. Με αφετηρία αυτές τις λέξεις πως θα περιέγραφες σημαντικές στιγμές της ζωής σου…

Σημαντικές στιγμές της ζωής μου που να αξίζει να διαβαστούν και από κάποιους άλλους, κομματάκι δύσκολο, αλλά θα το παλαίψω. Βράδυ καλοκαιριού, ξαπλωμένος στην ταράτσα του σπιτιού μου στη Ν. Φιλαδέλφεια για βραδινό ύπνο και η μάνα μου να μας διαβάζει βιβλία για να κοιμηθούμε. (η ασφάλεια να κοιμάσαι στην ταράτσα, η οικογένεια να δίνει λύση στη ζέστη του καλοκαιριού και η λογοτεχνία να σε ταξιδεύει). Μπάνιο στις παραλίες της Αθήνας  και το ταπεράκι με τα κεφτεδάκια να σε περιμένει.

Καλοκαιρινό σινεμά στην πόλη, σινεμά σε φεστιβάλ και γενικότερα σινεμά σαν μέσο διασκέδασης και πολιτικοποίησης. Εφηβικές ανησυχίες γραμμένες σε στίχους μαζί με  αληθινούς ποιητές που σε αναστατώνουν. Η είσοδος στο πανεπιστήμιο, μια βραδιά με κιθαρίτσα και καλή παρέα, οι ατέλειωτες φιλοσοφικές κουβέντες, η αγκαλιά της γυναίκας σου, το άγγιγμα του νεογέννητου μωρού σου.

Η φωτογραφία: Ένα υπέροχο μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης. Ακολουθεί η γοητεία του σκοτεινού θαλάμου, η φωτογραφία σαν διδακτικό εργαλείο στο σχολείο, η φωτογραφία σαν δημιουργική έκφραση στην ομάδα φωτογραφίας στον ΑΣΤΟ. (Μια χρονιά η διεύθυνση του σχολείου μας απαγόρευσε να χρησιμοποιήσουμε μια αποθήκη του σχολείου σαν σκοτεινό θάλαμο και βρέθηκαν γονείς που μας παραχώρησαν διαμέρισμα και εκεί στεγάστηκε η ομάδα μας).

Σημαντικές στιγμές της ζωής μου: Οι στιγμές που έζησα σαν παιδί στη γειτονιά μου και οι φίλοι μου. Το σχολείο μου με τους συμμαθητές μου. Ο ερχομός μου στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας. Το κίνημα για τη σεξουαλική επανάσταση, η πολιτιστική άνοιξη στην Κίνα, το φοιτητικό κίνημα, ο Μάης του 68 και η γοητεία της αναρχίας, η στράτευση στο ΚΚΕ και η αποπομπή μου, η ανακάλυψη της ανάγκης των ανθρώπων να λειτουργούν σε ομάδες, η περιβαλλοντική εκπαίδευση, τα παιδιά μου, οι μαθητές μου και όλα τα χρόνια που ζήσαμε μαζί και τέλος όλες οι προσωπικές μου στιγμές.