Πειραϊκή Πατραϊκή: Τα ερείπια της εταιρείας που «έντυσε, στόλισε και νοικοκύρεψε» την Ελλάδα περιμένουν ακόμη την αξιοποίησή τους

Η Πειραϊκή - Πατραϊκή Βιομηχανία Βάμβακος Α.Ε., γνωστή σαν «Πειραϊκή-Πατραϊκή», ήταν η μεγαλύτερη κλωστοϋφαντουργική βιομηχανία, βιομηχανία βάμβακος και ετοίμων ενδυμάτων της Ελλάδος. Ιδρύθηκε το 1919 και λειτούργησε ως το 1996.

Ήταν μια επιχείρηση που κατείχε πολλές πρωτιές.

Η πρώτη που αργότερα εγκατέστησε ντιζελοκίνητη μηχανή 50 ίππων και αυτοματοποίησε το σύστημά της με τεχνολογία της IBM.

Ξεκίνησε ως ομόρρυθμη Πατραϊκή Εμποροβιομηχανική Εταιρεία το 1919 με ιδιοκτήτες τους Χριστόφορο Κατσάμπα και Σταμούλη Στράτο.

Ο πρώτος σταθμός ήταν η ίδρυση της ‘’Πατραϊκής Εμποροβιομηχανικής Εταιρείας’’ το 1919, με αντικείμενο, όπως ανέφερε ο Χρ. Κατσαμπάς στα απομνημονεύματά του, «την βιομηχανίαν καλτσών και εκτύπωσιν μανδηλίων κεφαλής, την βαφήν και πώλησιν νημάτων, καθώς και την εμπορίαν λοιπών ψιλικών».

Ήταν μάλιστα τόσο βαθιά η φιλία των δύο ανδρών, οι οποίοι είχαν γνωριστεί στο Αγρίνιο ενόσω εργάζονταν για έναν Πατρινό υφασματέμπορο, που φρόντισαν στο ιδρυτικό της εταιρείας να ορκιστούν ότι θα λύνουν πάντα φιλικά τις διαφορές τους, χωρίς τη μεσολάβηση τρίτου.

Όπως ακριβώς και έγινε.

Ήταν ίσως το πιο ταιριαστό δίδυμο επιχειρηματιών, οι οποίοι έγιναν και συγγενείς όταν οι δύο γιοι του ενός παντρεύτηκαν τις δύο κόρες του άλλου.

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1923, οι δύο συνεταίροι δημιουργούν, με Μικρασιάτες πρόσφυγες, μία ταπητουργία στην Πάτρα. Εκεί θα ανεγερθεί το πρώτο κτίριο της εταιρείας, το οποίο στεγάζει το ταπητουργείο, το καλτσοποιίο και το βαφείο.

Η παραγωγή την εποχή εκείνη γίνεται χάρη σε μια πρωτόγονη ατμομηχανή, η οποία αρκετά αργότερα θα έμπαινε στη βιτρίνα της Πειραϊκής – Πατραϊκής για να θυμίζει την αφετηρία…

Στην αρχή παρασκεύαζε κάλτσες. Με τα χρόνια πέρασε στην κατασκευή υφασμάτων.

Το 1933 συγχωνεύθηκε με τη θυγατρική της Πειραϊκή για να εξασφαλίσει δάνεια από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και να γλιτώσει τη χρεοκοπία.

Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» εφοδίαζε κουβέρτες και υφάσματα τον Ελληνικό Στρατό, .

Μετά το τέλος του πολέμου η επιχείρηση είχε πληγεί ενώ οι πρώτες ύλες είχαν σχεδόν εξαντληθεί, προσπαθώντας να ανασυγκροτηθεί εν όψει εξαγωγών.

Ένα χρόνο μετά τον εμφύλιο πόλεμο (1946-1949), το 1950, η «Πειραϊκή-Πατραϊκή» κατασκεύασε στο Μεγάλο Πεύκο μεγάλη σύγχρονη εργοστασιακή μονάδα και ήταν το πρώτο εργοστάσιο που κτίστηκε στην Ελλάδα μεταπολεμικά.

Ακολουθεί περίοδος ακμής.

Παράγει τον αλατζά, ύφασμα από το οποίο έφτιαχναν ρόμπες για τις νοσοκόμες, φορέματα και πουκάμισα.

Τον χασέ που χρησίμευε στη δημιουργία σεντονιών και εσωρούχων και τη φασκιά που χρησιμοποιούνταν στο φάσκιωμα των μωρών.

Τα προϊόντα της ταξίδευαν σε όλη την Ευρώπη.

Εκείνη την περίοδο το προσωπικό του εργοστασίου ήταν μοιρασμένο σε άντρες και γυναίκες.

Η εργοδοσία έδινε επιδόματα παραγωγής και οι εργαζόμενοι απασχολούνταν οκτώ ώρες ημερησίως με την υπερωρία να αμείβεται στο 75% του ημερομισθίου για κάθε ώρα.

Ενδεικτική του εργασιακού κλίματος είναι η δήλωση της παλιάς εργαζόμενης Μαργαρίτας Αργυρού, όπως την κατέγραψε σε ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα για το ρόλο της γυναίκας στην οικονομία η Σταματίκη Αγκότη: «Μια εργάτρια αδυνατούσε να καλύψει τα έξοδα για ίαση του γιου της, ο οποίος έπασχε από σοβαρό πρόβλημα στην καρδιά. Η Πειραϊκή- Πατραϊκή ανέλαβε όλα τα έξοδα για τη μεταφορά του παιδιού στο εξωτερικό μαζί με τη μητέρα του».

Στις 7 Δεκεμβρίου 1962 το αμερικανικό περιοδικό «Time» φιλοξενεί δηλώσεις του 38χρονου τότε Χριστόφορου Στράτου, γενικού διευθυντή της επιχείρησης και γιου ενός εκ των ιδρυτών της.

Ο αρθρογράφος χαρακτηρίζει το εργοστάσιο «πρότυπο» για κάθε ελληνική βιομηχανία που βασίστηκε σε ό,τι είχε να προσφέρει η χώρα σε αφθονία: βαμβάκι και φτηνά εργατικά χέρια. Άλλωστε εκείνη τη χρονιά είχε κέρδη ένα εκατομμύριο δολάρια.

«Έχουμε το ανθρώπινο δυναμικό. Μπορούμε να καλύψουμε το κενό», έλεγε ο Στράτος για το πώς η Ελλάδα μπορεί να ανταγωνιστεί τις βαριές βιομηχανίες του εξωτερικού.

Την δεκαετία του 1960 διέθετε πέντε σύγχρονες εργοστασιακές μονάδες και απασχολούσε περισσότερους από 4.000 υπάλληλους. Το 1962 ήταν από τις πρώτες επιχειρήσεις στην Ελλάδα, που αυτοματοποίησε το πληροφοριακό της σύστημα, με το μοντέλο "1402" της ΙΒΜ.

Το σλόγκαν της επιχείρησης ήταν «Τα πανιά αυτού του καραβιού, η τέντα αυτού του ρετιρέ, αυτό το στρώμα, αυτό το κάλυμμα, αυτές οι κουρτίνες, αυτά τα σεντόνια και μαξιλαροθήκες, αυτή η τέντα του φορτηγού...και άλλα πολλά, ων ουκ έστιν αριθμός, κατασκευάζονται από ύφασμα Πειραϊκής-Πατραϊκής» αλλά και η διαφήμιση της Πειραϊκής-Πατραϊκής στα κυνηγετικά έντυπα έγραφε «Εκτός από το όπλο και τα φυσίγγια όλα όσα φέρει ο κυνηγός είναι προϊόντα της Πειραϊκής-Πατραϊκής». Στις διαφημίσεις της, επίσης, είχε κυριαρχήσει το σλόγκαν "Πειραϊκή-Πατραϊκή: Ντύνει, στολίζει, νοικοκυρεύει".

Εξίσου επιτυχημένη ήταν και η διαφημιστική καμπάνια της εποχής, η οποία προέτρεπε τους καταναλωτές «να προσέξουν την ούγια να γράφει Πειραϊκή - Πατραϊκή».

Στις 4 Απριλίου του 1963 πέθανε ο ιδρυτής της Πειραϊκής Πατραϊκής και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της εταιρίας, Σταμούλης Στράτος, σε ηλικία 73 ετών.

Η παρακμή για την Πειραϊκή- Πατραϊκή αρχίζει τη δεκαετία του ΄80.

Το 1981 αγοράζει τις εγκαταστάσεις της εταιρείας V. Deiden στη Δυτική Γερμανία, με στόχο την επικράτησή της στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια αγορά. Έχει ήδη επεκταθεί με νέες μονάδες στην Ελλάδα.

Κινήσεις που κατά γενικότερη εκτίμηση έγιναν για να εξυπηρετήσουν κυρίως πολιτικές σκοπιμότητες.

Μετά από μεγάλα ανοίγματα και δανεισμό η επιχείρηση δεν μπορεί να κρατηθεί άλλο στα πόδια της.

Ο κλάδος της κλωστοϋφαντουργίας στην Ελλάδα βυθίζεται σε κρίση και το εργοστάσιο περνάει στα χέρια του Δημοσίου. Το 1986 γίνεται μερική μετοχοποίηση των χρεών της εταιρείας.

Τέσσερα χρόνια αργότερα νέο πρόγραμμα εξυγίανσης προβλέπει μείωση της παραγωγικής δραστηριότητας και απολύσεις. Σταματάει τη λειτουργία της το ’92 και κλείνει οριστικά το ΄96.

Μηχανήματά της που δεν λεηλατήθηκαν πουλήθηκαν ως σκραπ στον Ασπρόπυργο.

Κάποια κομμάτια πουλήθηκαν στην Αργεντινή και άλλα στην Ινδία. Το πλήγμα για την Πάτρα είναι μεγάλο.

Η κλωστοϋφαντουργία είχε σταματήσει τη δραστηριότητά της από το ΄92, ωστόσο κάθε τόσο συντηρούνταν τα μηχανήματα και οι εργαζόμενοι ήλπιζαν ότι με πορείες, διαπραγματεύσεις και καταλήψεις κτιρίων θα μπορούσαν να αναστήσουν την επιχείρηση.

Μετά από οικειοθελείς αποχωρήσεις οι απολυμένοι έφτασαν τους 1.850. Περίπου 500 εντάχθηκαν σε πρόγραμμα πρόωρης συνταξιοδότησης (στα 55 έτη οι άντρες και στα 50 οι γυναίκες) με 125.000 δραχμές το μήνα.

Άλλοι τόσοι (μέλη του σωματείου) έλαβαν έκαστος από 2,5 εκατομμύρια δραχμές ως ποσό επαγγελματικής αποκατάστασης.

Το επένδυσαν σε καφενεία, ψιλικατζίδικα, περίπτερα ή μισές άδειες ταξί.

Το πακέτο στήριξης τότε από την πολιτεία είχε φτάσει τα οκτώ δισεκατομμύρια.

Σύμφωνα με έρευνα του Τεχνικού Επιμελητηρίου Δυτικής Ελλάδας σε μια 20ετία (1976- 1996) κλείνουν στην πόλη 20 βιομηχανικές- βιοτεχνικές επιχειρήσεις που απασχολούσαν πάνω από 4.000 εργαζόμενους λίγα χρόνια πριν από τη συνταξιοδότηση και μεγαλύτερο αριθμό νέων. Εκείνη την περίοδο στις μεγάλες επιχειρήσεις που βάζουν λουκέτο συγκαταλέγονται τα ελαστικά Pirelli (530 εργαζόμενοι), η χαρτοποιία του Λαδόπουλου (400 εργαζόμενοι) και η σαπωνοποιία ΒΕΣΟ Α.Ε. (180 εργαζόμενοι).

Το 2003 το οικόπεδο των 194 στρεμμάτων αγοράστηκε από τον Οργανισμό Λιμένος Πατρών. Σήμερα περιμένουμε τα νεότερα για το μέλλον των εγκαταστάσεων και την προοπτική αξιοποίησής τους.