Αφιέρωμα στη νυχτερινή ζωή της Πάτρας
Η ιστορία της διασκέδασης σε μια πόλη είναι άμεσα συνδεδεμένη με την κοινωνική εξέλιξή της. Αυτό σαφέστατα ισχύει και για την Πάτρα. Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν και την πορεία της διασκέδασης στην πόλη θα ταξιδέψουμε στην ιστορία της Πάτρας… σε αυτή που καταγράφηκε τις νυχτερινές και μεταμεσονύχτιες ώρες τουλάχιστον…
Από την εποχή της Τουρκοκρατίας σε όλες τις μεγαλουπόλεις της χώρας η καθημερινή διασκέδαση των ανδρών (και μόνο) των κατώτερων κοινωνικά τάξεων συγκεντρωνόταν στα Ρακοπωλεία.
Στην Πάτρα, περίοπτη θέση κατείχε το Ρακοπουλειό του Σταμπολή στο πάνω μέρος της σημερινής πλατείας Ομονοίας. Το πυρπόλησαν οι Τούρκοι και σκότωσαν τον ιδιοκτήτη του στις 21 Μαρτίου 1821.
Οι ανώτερες τάξεις της Πάτρας συγκεντρώνονταν στους καφενέδες .
Επί τουρκοκρατίας στην Πάτρα λειτουργούσαν δυο καφενέδες. Ο ένας κοντά στο ναό του Αγίου Ανδρέα όπου μεταπελευθερωτικά ο Δημ. Κ. Χατζηασλάνης (Βυζάντιος) έγραψε τη Βαβυλωνία και ο δεύτερος κοντά στην ανατολική πύλη του Κάστρου κάτω από τα φυλλώματα ενός πλατάνου.
Με την απελευθέρωση (1828), εμφανίστηκαν νέοι τρόποι διασκέδασης.
Στην ερημική τότε παραλιακή ζώνη της Πάτρας, στήθηκαν άναρχα δεκάδες παραπήγματα τα οποία προμήθευαν τρόφιμα και άλλα είδη στους στρατιώτες του Μαιζόν.
Πολλά από αυτά τα παραπήγματα έφεραν τις βαρύγδουπες ονομασίες «Καφέ Μπουρμπόν», «Καφέ Παριζιέν», «Καφέ Φρανσέ», «Καφέ Ρουαγιάλ», «Καφέ Μιλιτέρ», «Καφέ ντεζ αμί» κ.α. Ένα εξ αυτών διέθετε μπιλιάρδο, ενώ κάποιο άλλο με ιδιοκτήτη Ζακυνθινό, λειτουργούσε και ως θέατρο. Σε άλλο προσφέρονταν έναντι τσουχτερής αμοιβής και τα …θέλγητρα της Τουρκομαρίας, της πρώτης … ιερόδουλης στην Πάτρα.
Με την πάροδο των ετών και την εξέλιξη της Πάτρας σε αστικό κέντρο Ευρωπαϊκού τύπου, οι χώροι διασκέδασης μετεξελίχθηκαν.
Από τη δεκαετία του 1860 και μετά με την εγκατάσταση στην Πάτρα των πρώτων χοροδιδασκάλων ιδρύθηκαν φιλαρμονικές, χοροδιδασκαλεία, θέατρα, χορευτικά κέντρα και σταμάτησε η λειτουργία των καφενέδων.
Τα πιο φημισμένα Καφωδεία ήταν το «καφε Σανταν» του Πεπανού στην πλατεία Γεωργίου Α’ και το «Καφε Αμαν « του Μπελαγάμπα στη συμβολή της Φιλοποίμενος με την Όθωνος Αμαλίας.
Εκτός αυτών υπήρχαν του Μαντζαβίνου και του Χέλμη, ενώ το πρώτο χρονολογικά που λειτούργησε το 1871 πρέπει να ήταν το «Ηλύσια Πεδία»κοντά στην οικία Ερ. Γκρην στη διασταύρωση Κορίνθου και Βούρβαχη.
Εφημ. Αχαϊα (1883)«… των καφε σαντάν τα βρωμογύναια της Ιταλίας επλημμύρισαν την πόλιν, κεντρικάς πλατείας και οδούς…»
Το 1884 λειτουργούσαν στην Πάτρα επτά καφωδεία που σταμάτησαν δυο χρόνια μετά εξαιτίας των συμπλοκών που συνέβαιναν μεταξύ των θαμώνων, με εξαίρεση αυτό που υπήρχε στην Αγίου Νικολάου. Το κλείσιμο όμως δεν διήρκησε πολύ και μετά από μικρό διάστημα άνοιξαν και πάλι .
Την ίδια εποχή στην Πάτρα λειτουργούσαν και αρκετά θερινά θέατρα που φιλοξενούσαν Ιταλικούς κι Αθηναϊκούς θιάσους. Πρόκειται για τα θέατρα «Βέρδης» (στο χώρο των σημερινών δικαστηρίων που αργότερα μετατράπηκε στο πρώτο δημόσιο γυμναστήριο) , ο «Παράδεισος» (εκεί που είναι σήμερα το Πάνθεον), «Αχαϊκό» (κοντά στο πάρκο του Αγίου Ανδρέα), «Ο κήπος του Σακέτου» ( εκεί που είναι σήμερα το Βρεφοκομείο), Μούσαι ή Σ.Π.Α.Π. (στην Αράτου απέναντι από το σημερινό ξενοδοχείο Αστήρ, όπου τότε βρισκόταν ο σταθμός του Αγ. Διονυσίου).
Στο… νυφοπάζαρο του Φάρου
Για όσους δεν διέθεταν «οτομομπίλ» η βόλτα στο Φάρο ήταν μια από τις λιγοστές εξόδους που προσέφερε στο περιπατητή τη γεύση της κοσμοπολίτικης ζωής στη διάρκεια του «Νυφοπάζαρου των Δαρδανελίων» όπως αποκαλούσαν τότε την οδό Αγίου Νικολάου από το ύψος της Κορίνθου μέχρι και το Φάρο.
Η εξέδρα του Φάρου επίσης ήταν μια υπαίθρια προωθητική σκηνή των μοντέρνων καλλιτεχνικών δημιουργημάτων που φιλοξενούσε μουσικούς, ζογκλέρ, θεατρίνους και μίμους. Υπό τους ήχους των εμβατηρίων της μπάντας του «Παναχαϊκού» ή του Βαρδάκη, άλλοτε με τη βελούδινη φωνή του Τόνυ Μαρούδα, τις νότες του βιολιού του Βαρδάκη, τις μελωδίες των Κορώνη και Φίλανδρου, της Μενδρινού , του Τζίμη Μακούλη κ.α. οι Πατρινοί απολάμβαναν το παγωτό, τη μπύρα τους ή το «υποβρύχιό» τους.
Στην παραλία λειτουργούσαν (κυρίως το καλοκαίρι) και τα φημισμένα για την εποχή στέκια των γλεντζέδων . Επρόκειτο για το κέντρο «Φλοίσβος»με την «τερψηλαρρύγια» μπύρα του στη Γλυφάδα της Αγυιάς, και το καφενείο του πάρκου του Αγίου Ανδρέα που λειτουργούσε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1960 υπό τη διεύθυνση του Βουνά.
Από τα καφενεία τα πιο γνωστά ήταν των Καρούσου, Βανδώρου, Μπαρμπαλιά (Ηλία Οικονομόπουλου) Γερασιμάτου, Θηνιάτη, Γαλαξειδιώτη, Κεβέ, Ματζαβίνου κ.α.
Τα πιο φημισμένα εστιατόρια ήταν το κοσμικό του Μπάτη και το λαϊκό του Κεκάτου που «τηγάνιζε μπακαλέο για τους εργάτες».
Τα πιο ονομαστά καμπαρέ ήταν το «Ραμόν» του Αρτινού και το «Ετουάλ»του Μουλινού που μετακαλούσαν Ευρωπαίες καλλιτέχνιδες κυρίως Ουγγαρέζες.
Το σκηνικό συμπλήρωνε η έντονη παρουσία στην Αγίου Ανδρέου του κοσμικού «Λεσχίδιου» των σταφιδεμπόρων στο οποίο εκτός από τα γλέντια και τους «ντόρους» που γινόντουσαν «…επαίχθησαν και εχάθησαν σημαντικότατα ποσά δια της αγοραπωλησίας των ονομαζόμενων Δελτίων τα οποία έπαιζαν τον ρόλον που παίζουν οι μετοχές στα Χρηματιστήρια Αξιών…Το Λεσχίδιον ήταν ουσιαστικώς ένας ανεπίσημος χρηματιστηριακός θεσμός» αναφέρει ο Κ.Ν. Τριανταφύλλου.
Οι ταβέρνες ήταν τα στέκια των θορυβωδών συμποσίων που διοργάνωναν οι μερακλήδες. Σε δυο ταβέρνες πρωταγωνιστής ήταν ο θρυλικός Κώστας Πορφυρόπουλος ο αποκαλούμενος «το αηδόνι των Πατρών».
Η πιο παλιά ταβέρνα της Πάτρας που επέζησε μάλιστα και για δεκαετίες ήταν η ημιυπόγεια του Κ. Ιωάννου στην οδό Μουρούζη στον Άγιο Διονύσιο που πρωτολειτούργησε το 1868.
Άλλες σπουδαίες ταβέρνες ήταν αυτή του Κοντοβουνίσιου στη συνοικία Νεάπολης, το Παντοπωλείο του Θόδωρου στη μουριά του Παντοκράτορα, το κρασοπουλειό του Τσάκωνα στο Τάση (εκεί σύχναζε πριν συλληφθεί ο λήσταρχος Κ. Πανόπουλος), η ταβέρνα του Τάγκα στη Γερμανού κ.α.
Χρυσές δουλειές έκαναν το οινομαγειρείον στην οδό Ερμού 18 όπου στα 1900 διαφήμιζε ότι διέθετε «πατσάν καθ’ όλο το διάστημα της νυκτός» και το αριστοκρατικό «Εστιατόριο των ξένων» στην Αγιου Νικολάου.
Πολυπληθή πελατεία συγκέντρωναν εκείνη την εποχή τα διάσπαρτα στην πόλη καφενεία όπως το καφενεδάκι του Γκιογκαράκη στο τέρμα της Γεροκωστοπούλου, το καφενεδάκι του Γουρούνα και μετέταπειτα του Κοντομήτσου στο πάνω μέρος των Υψηλών Αλωνίων, εκεί όπου επίσης βρισκόταν ο κινηματογράφος Ζενίθ, το καφενείο «τα δυο δένδρα»(πρωην «Γιακά»), και το θρυλικό καφενείο του Μήτρου Παρνασσά το αποκαλούμενο Μπουγιουκ Ντερέ στη συμβολή της Κορίνθου με την Καλαβρύτων (Γούναρη).
Στο ανδροκρατούμενο "Μπουγιούκντερέ" της Γούναρη με τα ...
Με το πέρασμα του χρόνου τα καφενεία αυξήθηκαν και προστέθηκαν νέα όπως του Καπογιαννάτου στη συμβολή τη Κορίνθου με την Αγίου Νικολάου και το περίφημο Καφέ Ζαχαροπλαστείο Ολύμπια που λειτουργεί μέχρι σήμερα (στην Τριών Ναυάρχων πια).
Τα ιστορικά "Ολύμπια" της οδού Γούναρη - Η "μικρή Βουλή" της ...
Οι οικογένειες προτιμούσαν τα ζαχαροπλαστεία στη διάρκεια του περιπάτου τους ως πιο μοντέρνα και κοσμικά. Πρώτο που άνοιξε ήταν το ζαχαροπλαστείο του Καλεβρά στη γωνία Κορίνθου και Αγίου Νικολάου. Το πιο παλιό ήταν το ζαχαροπλαστείο του Π. Βουρδέρη και Α. Μολφέτακοντά στο δημοτικό θέατρο και στη γωνία της Κορίνθου με τη πλατεία Γεωργίου. Επίσης λειτουργούσε η αλυσίδα καταστημάτων του Δ. Νικολάουπου παρασκεύαζε και πωλούσε κουλούρια, παξιμάδια, τσουρέκια κτλ. τα μαγαζιά του οποίου βρίσκονταν … «εις την οδόν Αγίου Νικολάου πλησίον του χρυσοχοείου Γιανιώτη , οδόν Κορίνθου έναντι κλωστηρίου Κλεάρχου και πλατεία Γεωργίου πλησίον καφενείου Πεπανού…» σύμφωνα με διαφημιστική καταχώρηση της 9ης Απριλίου 1899.
Περίοπτη θέση την κοινωνία της Μπελ Επόκ κατείχαν οι μπυραρίες.
Εκτός του «Φλοίσβου», λειτουργούσαν οι μπυραρίες του Βαλέριου Καλλίγερου κοντά στο «Λεσχίδιο» και του Αριστείδη Καραμπίνη στην Ρήγα Φεραίου. Γνωστό ζυθοπωλείο της εποχής ήταν ο «Κήπος του Μαρούδα» στην ομώνυμη περιοχή και τα πανέμορφα κεντράκια «Πρώται Ιτέαι» στην Άνθεια και «Αι Πέραν Ιτέαι» στις Ιτιές. Αργότερα εμφανίστηκαν τα ζυθοπωλεία του Διον. Άννινου και η θρυλική «Μπύρα του Μαράτου».
Πάτρα: Για ουζάκι και ...δροσιά στις Ιτιές του ... 1906!
Τα κέντρα του μεσοπολέμου
Η νέα ταβέρνα της δεκαετίας του 1930 διαμόρφωσε τη διαφορετική αισθητική στηριγμένη στα καλλιτεχνικά ρεύματα που γέννησε η εποχή. Τέτοιοι χώροι τη δεκαετία του ‘ 30 στην Πάτρα ήταν η ταβέρνα του Κεφαλλονίτη (Βασίλη Παπαθωμά) και του Π. Χειμώνα (μετέπειτα Γ. Τσάγκλα) στην οδό Γηροκομείου 32 και 35 αντίστοιχα, του Βασίλη Τσουμπλέκα «Η Δημητσάνα» στη γωνία Κανακάρη κι Αγίου Ανδρέου και η ταβέρνα του Διονύση Μπότσαρη στη συμβολή της Κανακάρη με την Υψηλάντου.
Πολλοί πήγαιναν στο Οινοθεραπευτήριο του Κόλλια στην οδό Καρατζά 14, στου Κάνιστρα με τον περίφημο μάγειρα Απ. Στρουμπά στην οδό Μιαούλη, στου Τάκη Πολυδωρόπουλου στην οδο Τσαμαδού και στου Πανάγου Τσιμπράκη (πρώην Πρίμα) στην οδό Κανακάρη. Αναφέρονται επίσης το κέντρο του Γ. Μαρκόπουλου στη Βότσαρη, ο «Διόνυσος» του Επαμεινώνδα Βανδώρου και Αντ. Πολίτη, η κοσμική ταβέρνα του Χρηστου Τσαγκαρόλα επί της Γερμανού και του Β. Ραυτόπουλου στην Υψηλάντου, οι επί της οδού Μουρούζη ταβέρνες των Απ. Κολοπάνα, Ν. Βασίλια, Μαρ. Δεμαρτίνου, του Κ. Ιωάννου και αυτή του Σπυρόπουλου δίπλα στην ΕΑΠ.
Τη διασκέδαση των Πατρινών συμπλήρωναν εκείνη την εποχή τα κέντρα ποικίλης μουσικής, με ολοκληρωμένες ορχήστρες όπως «ο κήπος της Εδέμ» στην Τριών Ναυάρχων, η «Νεράιδα» του Θωμά Κούκου στο Κουκούλι, το «Γλυκοχάραμα» των αδελφών Αργίτη στο Χαλίλι (Αρόη) και το θρυλικό ντάνσιγκ καμπαρέ «Φολί ντ’ Ιβέρ» της οδού Αγίου Νικολάου.
Με το τέλος της δεκαετίας των δακρύων το 1950, ήρθαν στην Πάτρα πιο σύνθετες και μαζικές… διασκεδάσεις.
Όταν το καλοκαίρι του 1949 στο τελευταίο σύγχρονο θερινό θέατρο της Πάτρας, το περίφημο «Λυρικό» του Ανδρέα Λοβέρδου, παρουσιαζόταν το έργο «Λεωφορείο ο πόθος» από τη Μελίνα Μερκούρη στην πλατεία των Υψηλών Αλωνίων επικρατούσε πρωτοφανής διασκεδαστική πολυμορφία. Εκτός του θεάτρου, λειτουργούσαν οι κινηματογράφοι «Ζενίθ» και «Αλάμπρα», η προπολεμική μπυραρια «Βιταμίνες» , το «καφενείο του Σταυριανού» και το περίφημο ρεστοραν «Σε νου» όπως και το καμπαρέ «Μινουίτ».
Ανάλογο το σκηνικό σε όλη την πόλη με το μπάρ των αδελφών Αμπλιανίτη στην οδό Κολοκοτρώνη (έπαιξε εκεί ο Χιώτης, ο Τζουανάκος κ.α.), το κέντρο «Φαρίντα» στην Αγίου Ανδρέου (το χειμερινό «Σε νου»), το περίφημο κέντρο «Πανάρετος» στην Όθωνος Αμαλίας, το μπαρ του Σαραντίδη επί της Γούναρη και η πάντα δραστήρια εξέδρα του Φάρου. Στην περιοχή του Μαρούδα είχαν εγκατασταθεί τα κέντρα «Σεβιλιάνα» με το «Τριο Ντίκο-Ντίκο» και «Οι κερασιές» με το «Πατρινό Τρίο»καθώς και του «Τσολιά» απέναντι από το θρυλικό θέατρο σκιών «Ρεκόρ». Το κέντρο «Δροσιά» απέναντι από το νοσοκομείο Άγιος Ανδρέας, το κέντρο του Κουμπούρα κοντά στις εργατικές κατοικίες Ψαροφαϊου, του Ψάχου και Παπαθωμά στα Ζαρουχλέικα, του Διάκου στο Γηροκομειό, του Βάκρου και του Κρεμανταλά στα Σύνορα, το μπαρ «Μασκώτ» στην οδό Καλαβρύτων και η «Αρτζεντίνα» στα Προσφυγικά με τη τζαζ ορχήστρα του Βασιλειάδη.
Οι απίστευτες σκηνές στο ιστορικό "Λυρικόν" των Υψηλών ... - TheBest
Πάτρα: Η λαμπερή ιστορία του θεάτρου «Λυρικόν»- Τα ... - TheBest
Στη μια παραλιακή πλευρά της πόλης λειτουργούσα η «Νεράιδα του Γιαλού» του Ζαφειράτου, η «Γλυφάδα» των Παναγιώτη – Βαζούρα, το «Μισσούρι» , η «Ρομάντζα» κ.α. στην Τερψιθέα, τα «Αστέρια» του Χαραλαμπακόπουλου στα Μποζαϊτικα, «Βασίλης», «Τζάκι», «Σελήνη», επί της παλαιάς εθνικής οδού.
Στην άλλη παραλιακή πλευρά, η «Γρανάδα» του Σεφεριάδη κοντά στην Πειραϊκή Πατραϊκή, η «Σπηλιά» του Παλαιοθόδωρου στις Ιτιές, η «Τριάνα» του Σπάθακα στη Λεύκα, το «Μουλέν Ρουζ» στα Ροϊτικα, η «Παριζιάνα» του Κρεμμύδα και το «Lido».
Εποχή άφησαν τα κέντρα «Το μαντρί» του Γιάννη Βέλλα στη συμβολή της Κολοκοτρώνη με την Αγ. Ανδρέου, η «Παλιά Πάτρα» του Μαραλέτου στην πλατεία Ομονοίας, η «Ρομάντζα» στη Μαιζώνος, η «Καλιφόρνια» του Μαρκαντώνη (μετονομάστηκε σε «Λαφορέ») κοντά στον Άγιο Αθανάσιο και το «Χάρλεμ» του Μπατή στην Τριών Ναυάρχων και Αγίου Ανδρέου (το εσωτερικο του έχει απαθανατιστεί σε ταινίες όπως στο έργο «Νταντά με το ζόρι» με τους Φωτόπουλο, Βασιλειάδου, Γιούλη κ.α. Περί το 1959-1960 το Χάρλεμ έκλεισε κι ο ιδιοκτήτης του άνοιξε το «Villy’s Park»).
Οι ταβέρνες εξακολουθούσαν να … βασιλεύουν όπως το «Νέον οινομαγειρείον» του Μούρτζη στην Κανάρη, «Τα κούτσουρα» του Καρπή στη Γεροκωστοπούλου, η Ρετσίνα του Τσάκα στην Καραϊσκάκη, τουΤραγούδα, του Λειβαδίτη και το οινομαγειρείο του Ντάβαρη.
*Τα στοιχεία και πολλές φωτό προέρχονται από το αφιέρωμα του Κώστα Α. Κοκκοβίκα για το περιοδικό image/2003
Γωγώ Παπαδάκου
Ακολουθήστε το thebest.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν, στο thebest.gr
