ΗΠΑ: Νομικοί αγώνες για την “προσωπικότητα” των ζώων

Έχουν τα ζώα άραγε ψυχή; Έχουν συναισθήματα, νόηση, γνώση της ύπαρξής τους; Και αν απαντούμε καταφατικά σε αυτά τα ερωτήματα, άραγε δεν έχουν μοιραία και νομικά δικαιώματα; Πώς ένα “πράγμα” μεταβάλλεται σε άτομο; Το Δεκέμβριο του 2013, ο δικηγόρος Στίβεν Γουάιζ έδειξε στον κόσμο πώς ένα ζώο μπορεί να μεταβεί από το νομικό καθεστώς του “πράγματος” χωρίς δικαιώματα σε αυτό ενός ατόμου με νομική προστασία. Το παρακάτω ντοκιμαντέρ της αμερικανικής εφημερίδας New York Times ακολουθεί τον κ. Γουάιζ στην πορεία του για την κατάθεση των πρώτων στην ιστορία αγωγών στις Ηνωμένες Πολιτείες με αντικείμενο την κατοχύρωση περιορισμένων δικαιωμάτων “προσωπικότητας” για ορισμένα ζώα. Οι αγωγές υποβλήθηκαν για λογαριασμό τεσσάρων αιχμάλωτων χιμπατζήδων στη Νέα Υόρκη.

Ο κ. Γουάιζ έχει δώσει περισσότερα από 30 χρόνια από τη ζωή του στη διαμόρφωση μιας στρατηγικής για την επίτευξη των δικαιωμάτων προσωπικότητας στα ζώα. Αφού ξεκίνησε την καριέρα του ως δικηγόρος υπεράσπισης, εμπνεύστηκε από το βιβλίο του Πίτερ Σίνγκερ “Απελευθερώνοντας τα Ζώα” για να αφοσιωθεί στην ιδέα της παροχής υπηρεσιών δικαιοσύνης για τα ζώα. Υπήρξε πρωτοπόρος στη μελέτη του δικαίου των δικαιωμάτων των ζώων στη δεκαετία του 1980. Το 2000, έγινε ο πρώτος άνθρωπος που δίδαξε το συγκεκριμένο μάθημα στη Νομική Σχολή του Χάρβαρντ ως ομότιμος καθηγητής. Ο κ. Γουάιζ άρχισε να αναπτύσσει τη στρατηγική του για τη νομική κατοχύρωση της προσωπικότητας των ζώων, αγωνιζόμενος ενάντια σε αναποτελεσματικούς νόμους και δήθεν κανονισμούς πρόνοιας που αποτυγχάνουν παντελώς στην προστασία των ζώων. Η αναγνώριση νομικής προσωπικότητας θα δώσει σε κάποια ζώα αμετάκλητη νομική προστασία αναγνωρίζοντας κρίσιμες ανάγκες τους όπως το να ζουν σε άγρια κατάσταση, να μην υπόκεινται σε ιδιοκτησία ή να μην υφίστανται κακομεταχείριση.

Η νομική εκστρατεία του κ. Γουάιζ στη φάση αυτή εστιάζει στους χιμπατζήδες, στους ελέφαντες, τις φάλαινες και τα δελφίνια - ζώα των οποίων το ασυνήθιστα υψηλό επίπεδο νοημοσύνης έχει αναγνωριστεί από την επιστημονική έρευνα.

Η ομάδα του, η Nonhuman Rights Project (NhRP ), επέλεξε ως πρώτους ενάγοντες τέσσερις χιμπατζήδες που ζουν στη Νέα Υόρκη: Τον Tόμι, τον Κίκο, τον Ηρακλή και τον Λίο. Επέλεξε τα ζώα αυτά σε μεγάλο βαθμό επειδή η νομοθεσία της Νέας Υόρκης είναι ευνοϊκή για την αντιμετώπιση παρόμοιων αγωγών, αλλά και επειδή υπάρχουν και ειδικά διαμορφωμένοι χώροι που θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν τους πιθήκους.

Αυτό το φθινόπωρο, οι περιπτώσεις τους είναι πιθανό να πάνε στο δευτεροβάθμιο δικαστήριο της Νέας Υόρκης. Αν ο κ. Γουάιζ κερδίσει, θα έχει γκρεμίσει το νομικό τοίχο που χωρίζει τα ζώα από τους ανθρώπους. Οι “ενάγοντές” του, οι τέσσερις χιμπατζήδες, θα θεωρούνται νομικά πρόσωπα. Κατά κάποιο τρόπο, οι αγωγές έχουν ήδη κερδηθεί: Έφεραν στο διεθνές προσκήνιο τους αγώνες για τη νομική προσωπικότητα των ζώων, και τη σχέση της κοινωνίας μας με αυτά.

Το ντοκιμαντέρ των NY Times είναι ένα τμήμα του μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ “Ξεκλειδώνοντας το κλουβί” που η εφημερίδα έχει γυρίσει σε συνεργασία με το δικηγόρο. Στόχος του είναι να δώσει “τροφή για σκέψη” στους ανθρώπους όσον αφορά τα ζώα και την προστασία τους.