Εκδήλωση αφιερωμένη στη μνήμη του Θεόφιλου Κάββουρα

Η Αντιδημαρχία Πολιτισμού του Δήμου Πατρέων, το Δημοτικό Ωδείο Πατρών και το «Πλήρωμα 94» διοργανώνουν εκδήλωση με θέμα «Ο Μαέστρος», σήμερα Δευτέρα στις 08:00 το βράδυ, στο Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων».

Στην  εκδήλωση -που θα θυμίσει και θα τιμήσει τον αείμνηστο αρχιμουσικό Θεόφιλο Κάββουρα- θα συμμετάσχουν η μπάντα του Δήμου Πατρέων και το καλλιτεχνικό σύνολο «Πολύτροπον».

Θα μιλήσει ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος, και θα διαβάσει ποιήματα ο ποιητής Διονύσης Καρατζάς. Την εκδήλωση θα συντονίσει η δημοσιογράφος Ζέττα Ζάχου.

Ο αρχιμουσικός και συνθέτης Θεόφιλος Κάββουρας γεννήθηκε στην Πάτρα στις 30 Αυγούστου 1930, στο πατρικό του σπίτι επί της οδού Ασημάκη Φωτήλα 35 και πέθανε στις 19 Μαρτίου 1974, από εγκεφαλικό επεισόδιο, στην οικία του επί της οδού Κορίνθου και Καρόλου.

Μεγάλωσε σε ένα οικογενειακό περιβάλλον που ευνοούσε την κλίση του προς τη μουσική. Ο πατέρας του Ανδρέας ήταν φιλόμουσος και μουσικά κατηρτισμένος (ήταν δεξιοτέχνης του μαντολίνου και έπαιζε στην μαντολινάτα «Ευτέρπη»). Ο αδελφός της μητέρας του πατέρα του, Χρήστος Σπηλιόπουλος, ήταν ονομαστός μουσικοδιδάσκαλος της Βυζαντινής μουσικής και γνώστης της Ευρωπαϊκής, ψάλτης επί σειρά ετών στον Μητροπολιτικό Ναό Πατρών. Είχε και έναν αδελφό, δύο χρόνια μικρότερό του, τον Δημήτρη, ήδη γνωστό Ποιητή και Λογοτέχνη.

Ο Θεόφιλος Κάββουρας αρχικά σπούδασε στο «Πατραϊκό Ωδείο», με πρώτο δάσκαλο, στα θεωρητικά, τον διευθυντή του ωδείου Ευθύμιο Ντρέκη και στο πιάνο την κ. Λαγογιάννη. Σε ηλικία 20 ετών μεταβαίνει στην Αθήνα όπου, παράλληλα με τη στρατιωτική του θητεία (υπηρετεί ως μουσικός σε διάφορες στρατιωτικές μπάντες), φοιτά στο Εθνικό Ωδείο (1950-1953). Δάσκαλός του ο Μανώλης Καλομοίρης, ο ηγέτης της Εθνικής Μουσικής Σχολής. Μέσα σ’ αυτό το σύντομο χρονικό διάστημα κατορθώνει έναν άθλο: Παίρνει πτυχία αρμονίας, ενορχήστρωσης, αντίστιξης και φούγκας, όλα με άριστα. Επίσης, ειδικεύεται στην ενοργάνωση (πνευστών) με καθηγητή τον αρχιμουσικό Βασίλη Σωζόπουλο, τον οποίον διαδέχθηκε αργότερα στη Δημοτική Μουσική Πατρών. Αυτή η τριετής παραμονή του στην Αθήνα για σπουδές ήταν και το μόνο διάστημα που απομακρύνθηκε από την γενέτειρά του.

Επιστρέφοντας στην Πάτρα το 1953, σε ηλικία μόλις 23 ετών, προσλαμβάνεται ως υπαρχιμουσικός στη Δημοτική Μουσική Πατρών και λίγα χρόνια αργότερα γίνεται αρχιμουσικός, θέση που διατήρησε μέχρι τον θάνατό του. Ως αρχιμουσικός άφησε, πραγματικά εποχή. Η ικανότητά του να διευθύνει χωρίς παρτιτούρα, οι φανταστικές διασκευές του, οι έξοχες ενορχηστρώσεις του, ο δυναμισμός του, το νεύρο του, το ταμπεραμέντο του γενικά ως μαέστρου ήσαν τα κύρια χαρακτηριστικά του μεγάλου ταλέντου του, κατά γενική ομολογία όλων όσων τον γνώρισαν. Ο Θ. Κάββουρας κατέβαλε υπεράνθρωπες προσπάθειες για να αναδείξει καλλιτεχνικά την μπάντα του Δήμου, βασισμένος σε ένα έξοχο υλικό μουσικών που την απάρτιζαν. Κινήθηκε δυναμικά προς την κατεύθυνση ανανέωσης του ρεπερτορίου, γεγονός που τράβηξε την προσοχή του κοινού. Ήταν η εποχή που η μπάντα ήταν ένα από τα κύρια μέσα ψυχαγωγίας των πατρινών και έδινε κάθε Τετάρτη και Κυριακή, συναυλία σε υπαίθριους χώρους, κυρίως στην πλατεία Τριών Συμμάχων και στην Πλατεία Γεωργίου.  Έτσι , φρόντισε να διασκευάσει για μπάντα αρκετά μουσικά έργα του κλασσικού ρεπερτορίου, όπως π.χ. «Αλιείς Μαργαριταριών» του Μπιζέ, «Τα παραμύθια του Χόφμαν» και «Ο Ορφέας στον Άδη» του Όφενμπαχ κ.α.

Παράλληλα ήταν μάστορας του ποτ πουρί. Με μοναδική δεξιότητα και φαντασία συνέθεσε γνωστές μελωδίες και συνταίριαζε διαφορετικούς ρυθμούς, χωρίς να έχει προκατάληψη για κανένα μουσικό είδος. Γνώριζε πολύ καλά τι θέλει από το καθένα κι έτσι όλα είχαν θέση στις ελκυστικές συνθέσεις του: παλιά τραγούδια, τραγούδια της εποχής, ελληνικά και ξένα, λαϊκά, δημοτικά, σύγχρονα, καντάδες, οπερέτες και εμβατήρια. Συνέθετε, δηλαδή, κύκλους ποτ πουρί, κατά είδος.

Το κοινό παρακολουθούσε με αμείωτο  ενδιαφέρον τις καθιερωμένες λαϊκές συναυλίες της μπάντας, στις πλατείες της πόλης και θαύμαζε τον μαέστρο, ο οποίος ζούσε με ένταση κάθε στιγμή στο πόντιουμ. Επίσης όσοι μουσικοί συμμετείχαν στις πρόβες της μπάντας θυμούνται τον μαέστρο να επιδιώκει την τελειότητα, επιμένοντας στη λεπτομέρεια. Με τους μουσικούς του οικοδομούσε μία σχέση φιλίας και αλληλεγγύης. Ανέδειξε πολλούς αξιόλογους σολίστ, τους οποίους ενεθάρρυνε και υποστήριζε στη μουσική τους σταδιοδρομία.

Ο Θεόφιλος Κάββουρας παντρεύτηκε την Γεωργία  Αποστόλου, το 1966 και απέκτησαν δύο παιδιά , τον Απόστολο και την Αθηνά. Η Αθηνά ακολούθησε και η ίδια  τα χνάρια του πατέρα της και είναι καθηγήτρια Μουσικής. Του χάρισε 5 εγγόνια, τα οποία όμως ο ίδιος δεν γνώρισε, λόγω του αδόκητου θανάτου του σε ηλικία μόλις 44 ετών. Το γεγονός αυτό της απώλειάς του, συγκλόνισε την τότε πατραϊκή κοινωνία και στέρησε το ελληνικό μουσικό στερέωμα από ένα σημαντικό δημιουργό.

Ο ΜΑΕΣΤΡΟΣ – ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

Η συνθετική γραφή του Θεόφιλου Κάββουρα βασίζεται αναμφισβήτητα στην δυτική τονική μουσική. Υπήρξε «εραστής» του έργου του Τσαϊκόφσκι, τον οποίον θεωρούσε και Δάσκαλό του. Όμως το έργο του φέρει ανεξίτηλη τη σφραγίδα του ελληνικού χρώματος και ως προς τη μελωδία και ως προς το ρυθμό. Ο Κάββουρας δεν ανήκε στην Εθνική Μουσική Σχολή ή σε κάποιο άλλο μουσικό ρεύμα του καιρού του. Συνέθεσε με βάση την δική του μουσική αντίληψη και την πατρινή ιδιοσυγκρασία του.

Η εργογραφία του  Θεόφιλου Κάββουρα παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, διότι καταδεικνύει την  ικανότητά του ως συνθέτη διαφόρων μουσικών ειδών. Έγραψε:

• Δύο συμφωνίες: Τη συμφωνία σε ρε ελάσσονα «Του λαού» (1957), εμπνευσμένη από θέματα δημοτικών τραγουδιών τα οποία βρήκε στην περίφημη συλλογή του Γεωργίου Παχτίκου και τη συμφωνία σε ρε μείζονα (1968).
• Τρία συμφωνικά ποιήματα: «Πορεία και κορυφή» (1959), «Αποχώρηση 1944» (που πραγματεύεται την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα χρησιμοποιώντας μοτίβα από αντάρτικα και γερμανικά τραγούδια της εποχής) και «Αφήγησις ενός θρύλου» (1963). Η «Αποχώρηση 1944» εκτελέστηκε από την Κ.Ο.Α. υπό την διεύθυνση του Ανδρέα Παρίδη (15-2-1965) και από την Συμφωνική Ορχήστρα του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αθηνών (τότε ΕΙΡΤ), η οποία ερμήνευσε επίσης και το έργο «Πορεία και κορυφή».
• Έξι έργα για πιάνο, τα οποία συνέθεσε μεταξύ των ετών 1956 και 1971.
• Δύο εισαγωγές: Την ουβερτούρα «Η κυρά της λίμνης» για μπάντα (1973) και μία ακόμα (άτιτλη), που ολοκλήρωσε λίγο πριν το θάνατό του.
• Έργα για έγχορδα: «Ρομάντζα» και «Κουαρτέτο εγχόρδων» (1968).
• Δεκαεννέα έργα για μπάντα (από το 1955 έως το 1973). Ξεχωρίζουν και παίζονται ακόμα το θριαμβευτικό εμβατήριο «Corpus domini» (1959) και το πένθιμο «Marcia Funebre Lacrimosa» (1960).
• Εκκλησιαστική μουσική: εναρμονίσεις βυζαντινών ύμνων (απολυτίκια, κοινωνικά, νεκρώσιμη ακολουθία, ύμνοι Μ. Εβδομάδος και Πάσχα) για τετράφωνη ανδρική χορωδία (1971-1972). Συνέθεσε επίσης ένα «Σε υμνούμεν» για εξάφωνη χορωδία και ορχήστρα (1969). Εναρμόνισε ύμνους για τετράφωνη ανδρική χορωδία, προφανώς λόγω της παράδοσης που έχει η Πάτρα στο συγκεκριμένο είδος της πολυφωνικής εκκλησιαστικής μουσικής από τον 19ο αιώνα.
• Επτά χορωδιακά τραγούδια a capella (1948-1957), σε ποίηση Δημήτρη Κάββουρα, Ζαχαρία Παπαντωνίου, Διονύση Κονταρίνη και Γεώργιου Δροσίνη.
• Δύο χορωδιακά τραγούδια με συνοδεία πιάνου (α΄ μορφή) και μαντολινάτας (β΄ μορφή) τη διετία 1948-1949, σε ποίηση Δημήτρη Κάββουρα και Διονύση Κονταρίνη.
• Έντεκα τραγούδια για φωνή και πιάνο (1950-1969), σε ποίηση Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, Γεωργίου Σημηριώτη, Στέλιου Σπεράντζα και Λάμπρου Πορφύρα.
• Εικοσιτέσσερα «λαϊκότροπα» τραγούδια για φωνή και πιάνο (1969-1970), σε ποίηση του αδελφού του Δημήτρη Κάββουρα.
• Οκτώ σχολικά τραγούδια για τρίφωνη και τετράφωνη μικτή χορωδία, γραμμένα τα έτη 1955 και 1972.
• Καρναβαλικά εμβατήρια, με γνωστότερο το «Μπουρμπούλι».

Ο ΜΑΕΣΤΡΟΣ - Η ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ

Το μόνο έργο του Θεόφιλου Κάββουρα που έχει μέχρι σήμερα δισκογραφηθεί είναι το «Κουαρτέτο για έγχορδα, αρ. 1» (1968) το οποίο κυκλοφόρησε από την εταιρία Legend στο cd «Πατρινοί Συνθέτες», μόλις το 2009.

Πρόκειται για ένα φροντισμένο cd, όπου το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο ερμηνεύει έργα των Πατρινών συνθετών Δημήτρη Λιάλιου (κουαρτέτο εγχόρδων αρ. 4 σε ρε μείζονα, τού 1927), Ανδρέα Νεζερίτη (κουαρτέτο εγχόρδων σε ρε μείζονα τού 1937) και το εν λόγω έργο του Θεόφιλου Κάββουρα.

Η ηχογράφηση έγινε στην Αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος» τού Μεγάρου Μουσικής Αθηνών στις 17, 18 και 19 Αυγούστου 2005. Η έρευνα και τα κείμενα τής παραγωγής ανήκουν στον πατρινό θεολόγο και μουσικό Παναγιώτη Ανδριόπουλο.

Με την  έκδοση αυτή πραγματοποιείται μία επιθυμία τού ερευνητού να τιμηθούν με την πρώτη παγκόσμια ηχογράφηση κουαρτέτων τους οι τρεις σπουδαίοι Πατρινοί συνθέτες. Αν και δημιουργοί διαφορετικού ύφους –κοσμοπολίτης ο πρώτος, εσωστρεφής ο δεύτερος, χαμηλών τόνων ο Κάββουρας– το συνθετικό έργο που άφησαν είναι σπουδαίο.

Η ηχογράφηση είναι εκπληκτική! Η ερμηνεία μοναδική! Στο δίγλωσσο καλαίσθητο ένθετο τού δίσκου φιλοξενούνται μικρά διαφωτιστικά σημειώματα για τους συνθέτες και τα έργα τους, καθώς και για το Νέο Ελληνικό Κουαρτέτο (Γιώργος Δεμερτζής: βιολί, Δημήτρης Χανδράκης: βιολί, Χαρά Σειρά: βιόλα, Απόστολος Χανδράκης: βιολοντσέλο).

Το ηχογραφημένο αυτό κουαρτέτο του Θεόφιλου Κάββουρα αποτελείται από τέσσερα μέρη: 1. Allegro non tropo, 2. Moderato, 3. Allegro και 4. Allegretto grazioso.

Στο έργο του «…συναντώνται πειστικά οι γλυκασμοί τής καλομοιρικής εθνικοσχολικής γλώσσας με το παλίμψηστα ρομαντικό συναίσθημα τού Σοστακόβιτς. Οι αναγνώσεις είναι εξαιρετικής ποιότητας, με φωτεινό, διάφανο ήχο, ακριβείς, με φροντισμένη φραστική και σωστή αίσθηση των υφολογικών αναφορών».

Με την ευκαιρία της εκδήλωσης «Ο Μαέστρος», το «Πλήρωμα 94» ψηφιοποιήσε ένα σπάνιο ηχητικό ντοκουμέντο, με τη φωνή του Θεόφιλου Κάββουρα, από το προσωπικό αρχείο του αδερφού του. Πρόκειται για μία πρόχειρη ηχογράφηση, όπου ο μαέστρος τραγουδά, παίζοντας πιάνο, κάποιες δικές του συνθέσεις. Το cd αυτό θα κυκλοφορήσει στην εκδήλωση, σε περιορισμένα αντίτυπα.