150 γαλόνια οινόπνευμα στο φέρετρο του Byron

        Τα διάφορα καθημερινά προβλήματα, η κακή διατροφή (εξεζητημένες δίαιτες), η υγρασία της περιοχής και τα κουνούπια επηρέασαν την υγεία του Byron  στο Μεσολόγγι. Το Φεβρουάριο του 1824 είχε δύο επιληπτικές κρίσεις. Έγραψε στο ημερολόγιό του: «Στις 15 Φεβρουαρίου (γράφω στις 17 του ίδιου μήνα) είχα μια κρίση σπαστικής μορφής, όμως αν ήταν επιληπτική, παραλυτική ή αποπληκτική δεν αποφάσισαν ακόμα οι δύο γιατροί που με παρακολουθούν ή αν είναι άλλης μορφής (αν υπάρχει). Ήταν πολύ οδυνηρή, και αν διαρκούσε ένα λεπτό ακόμα θα έσβηνε η ζωή μου αν κρίνω από τις αισθήσεις μου... Διάρκεσε δέκα λεπτά περίπου και συνέβη αμέσως αφού ήπια ένα μεγάλο ποτήρι κρασί μολονότι ανακατεμένο με παγωμένο νερό ...»

Η κατάστασή του επιδεινώθηκε την Άνοιξη και παρά τις προσπάθειες των γιατρών πέθανε την Κυριακή του Πάσχα, στις 19 Απριλίου 1824, λίγους μήνες πριν κλείσει τα 37 του χρόνια.

Πηγαίνοντας για τη συνηθισμένη ιππασία που τον ανακούφιζε –μολονότι ο καιρός ήταν απειλητικός– παρατείνοντας τον περίπατο, έπεσε σε καταιγίδα. Βρέθηκε κάτω από τη ραγδαία βροχή μαζί με άλλους περισσότερο από μία ώρα, αρκετός χρόνος για να επιδεινωθεί η υγεία του. Για τις τελευταίες του στιγμές μαρτυρεί ο φίλος του Pietro Gamba που ήταν μαζί του: «Δὺο ὥρες μετὰ τὴν ἐπάνοδόν μας ἠσθάνθη ρίγος, κατελήφθη δὲ ἀπὸ πυρετόν καὶ ἀλγηδόνων ρευματικῶν... Τῇ νύκτα τῆς 17ης πρὸς τὴν 18η ὁ λόρδος Μπάιρον κατελήφθη ἀπὸ παραληρήματος... Ἦτο ἡ ἡμέρα τοῦ Πάσχα...». Και συνεχίζει για τις 18 Απριλίου: «Νομίζω δὲ ὅτι καὶ αὐτός ὁ ἴδιος δὲν ὑπώπτευε τὸν κίνδυνον... ὁ ἰατρός Μπρούνο προσελθῶν τὸν παρεκάλεσε μετὰ δακρύων ν’ ἀφήσῃ νὰ τὸν φλεβοτομήσουν πάλιν. –Ὄχι! ἀπήντησεν ὁ Μπάιρον ἐάν ἦλθεν ἡ ὥρα μου, θὰ ἀποθάνω εἶτε μὲ φλεβοτομήσουν, εἶτε ὄχι... ἐν τούτοις ἀπεφασίσθη νὰ δοθῇ εἰς τὸν ἀσθενή πόμα συγκειμένον ἐξ οἴνου τοῦ Βορδῶ μὲ κίναν καὶ ὅπιον καὶ νὰ ἐφαρμοσθοῦν συναπίσματα εἰς τὸ πέλμα τῶν ποδιῶν. Ὁ λόρδος Μπάιρον ἐρρόφησεν εὐχαρίστως τὸ ποτόν, ἀλλ’ ἠρνήθη νὰ δεχθῇ τούς συναπισμούς... Ἐπρόφερε, ὅπως καὶ πρότερον μερικά ὀνόματα καὶ χρηματικά ποσά. Ὠμιλεῖ ὅτε μὲν Ἀγγλιστί, ὅτε δὲ Ἰταλιστί. Ἦτο περίπου ἡ ἕκτη ἑσπερινή ὥρα ὅτε εἷπε: – Θέλω νά κοιμηθώ τώρα!... Ἔμεινεν εἰς τὴν κατάστασιν ταύτην ἐπὶ εἰκοσιτέσσαρας ὥρας, καὶ μόνο κατὰ τὴν ἕκτην ὥραν καὶ ἐν τέταρτον τῆς ἑσπέρας τῆς ἐπομένης 19 ἐθεάθη ἀνοίξας τὰς ὀφθαλμούς καὶ κλεῖσας αὐτούς πάλιν ἀμέσως. Οἱ Ἰατροί ἔψαυσαν τὸν σφυγμόν του... Ἦτο νεκρός πλέον!»

Οι αιτίες  θανάτου του, που έχουν ειπωθεί και γραφτεί, είναι πολλές. Στην επίσημη αναγγελία του θανάτου του από τη Διοίκηση αναφέρεται: «Ὁ Λόρδος Νόελ Βύρων ἐπέρασεν σήμερον εἰς τὴν ἄλλην ζωήν περὶ τὰς ἔνδεκας ὥρας τὸ ἑσπέρας μετὰ μὶαν ἀσθένειαν φλογιστικοῦ ρευματικοῦ πυρετοῦ δέκα ἡμερῶν». Κάποιοι λένε ότι ο Byron πέθανε από σηψαιμία. Δεν είναι λίγοι αυτοί που δηλώνουν, ότι η αιτία του θανάτου του ήταν οι επιληπτικές κρίσεις που είχε. Άλλοι, αποδίδουν τον θάνατό του στο γεγονός ότι έπινε πολύ, άρα πιθανή αιτία ήταν η κίρρωση του ύπατος. Ο Ιταλός Mario Bertoletti απεφάνθη, ότι ο Λόρδος πέθανε από κακοήθη λοίμωξη και προσβολή εγκεφάλου εξαιτίας της σύφιλης που είχε κολλήσει. Ο Γ. Γαζής μας παρουσιάζει την εκδοχή της δολοφονίας: «Ὁ Μπάυρον πέθανε φαρμακωμένος ἀπὸ τοὺς ὑπηρέτας καὶ ἀνθρώπους του, διότι τὸν εἴχαν κλέψει δεκαέξι χιλιάδες τάληρα καὶ ἵνα μὴ φωραθῶσι, τὸν ἐφαρμάκωσαν ἐκ συνωμοσίας καὶ τὸν ἔφαγαν...» Ένας Ιταλός πράκτορας ισχυρίστηκε ότι δηλητηριάστηκε από τους Έλληνες, γιατί σκανδάλισε τα ήθη της εποχής ιδρύοντας στο Μεσολόγγι το δημόσιο πορνείο. Ένας άλλος Γάλλος «ρουφιάνος» ισχυρίστηκε ότι τον Byron τον δηλητηρίασαν οι Σουλιώτες, γιατί εξαιτίας των αταξιών που έκαναν στο Μεσολόγγι είχε δηλώσει ότι «αν δεν έφευγαν οι Σουλιώτες, θα έφευγε ο ίδιος για τα Επτάνησα».

Τη νεκροψία του σώματός του ενήργησαν τέσσερεις γιατροί· ο Ιταλός Francesco Bruno (προσωπικός του γιατρός), ο Άγγλος Julius van Millingen, ο Σάξονας χειρούργος Heinrich Treiber και ο Σουλιώτης Λουκάς Βάγιας, πρώην προσωπικός γιατρός του Αλή πασά. Στη νεκροψία παρών ήταν και ο Ελβετός γιατρός, εκδότης των Ελληνικών Χρονικών, Johan- Jacob Mayer.

Μετά από το μακάβριο έργο της νεκροτομής, οι γιατροί προχώρησαν στην ταρίχευση του νεκρού, αφού θα μεταφερόταν για ενταφιασμό στην πατρίδα του. Οι δύο παραγγελίες που άφησε πριν πεθάνει αγνοήθηκαν: «Μην αφήσετε να πελεκήσουν το πτώμα μου, ούτε να το στείλουν στην Αγγλία – εδώ αφήστε τα κόκαλά μου να σαπίσουν». Αφού λοιπόν οι γιατροί αφαίρεσαν την καρδιά, τον εγκέφαλο και τα εντόσθιά του, τα έκλεισαν σε κατάλληλα δοχεία. Έβαλαν ύστερα το νεκρό σε ξύλινο φέρετρο εσωτερικώς επενδυμένο με λαμαρίνα, γιατί ήταν αδύνατο να βρεθεί φέρετρο από μόλυβδο κατάλληλο για τη διατήρηση του σώματος για μεγάλο χρονικό διάστημα.

 Με την υπ’ ἀριθ. 1185 διαταγή της «Προσωρινής Διοικήσεως τῆς Ἑλλάδος, Μεσολόγγι 19 Ἀπριλίου 1824», παραγγέλθηκε την επόμενη του θανάτου του όλα τα υπουργεία, τα δικαστήρια και τα εργαστήρια (εκτός εκείνων στα οποία πωλούνταν τροφές και ιατρικά) να παραμείνουν κλειστά επί τρεις ημέρες και να σταματήσουν οι μουσικές, οι χοροί και τα ποτά που συνηθίζονταν εκείνες τις γιορτινές ημέρες και ορίστηκε:

«…δ΄) Νὰ γενῇ 21 ἡμέρας γενική πενθηφορία.

ε΄) Νὰ γενοῦν ἐπικήδειοι δεήσεις εἰς ὅλας τὰς ἐκκλησίας…»

      Ο θάνατος του  μετατράπηκε σε εθνικό πένθος. Στις 22 Απριλίου 1824 με την υπ’ ἀριθ.  διαταγή  1704,  

 «ἡ πέμπτη τοῦ Μαΐου μηνός καθ’ ὅλην τὴν ἐλευθέραν Ἑλληνικήν ἐπικράτειαν διορίζεται ἡμέρα πένθους εἰς μνήμην τῆς στερήσεως τοῦ λαμπροῦ ὑποκειμένου λόρδου Νοέλ Βύρωνος».

Η κηδεία του Λόρδου είχε οριστεί να γίνει στις 21 Απριλίου, αλλά εξαιτίας της κακοκαιρίας αναβλήθηκε για την επομένη. Το φέρετρο από το σπίτι του (σπίτι του Χρήστου Καψάλη) υποβασταζόμενο από τέσσερεις αξιωματικούς, που εναλλάσσονταν κατά διαστήματα, μεταφέρθηκε στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, όπου εκτέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Σκεπασμένο  με μαύρο μανδύα και επάνω του τοποθετήθηκαν ένα κράνος, ένα ξίφος κι ένα δάφνινο στεφάνι. Κατόπιν, άνοιξαν τρύπες στο φέρετρο και το έκλεισαν σε ένα βαρέλι με 150 γαλόνια οινόπνευμα. Η σωρός του μεταφέρθηκε μέσω Ζακύνθου (25 Μαΐου)  και έφθασε στην Αγγλία  στις 9 Ιουλίου με το ιστιοφόρο «Florida» και εκτέθηκε για δεύτερη φορά σε λαϊκό προσκύνημα. Όταν έβγαλαν το φέρετρο από το βαρέλι με το οινόπνευμα, το πλήθος ζητούσε ως ενθύμιο να πάρει οινόπνευμα και ήταν τόση «η ζήτηση αυτού του περιέργου ενθυμίου, που πολλοί το εξασφάλισαν στη μαύρη αγορά. Μια λίρα για λίγο υγρό».

Ο επίσκοπος του Αβαείου του Westminster δεν επέτρεψε να ταφεί ο Byron  εκεί –σ’ αυτόν τον ιστορικό γοτθικό ναό του Λονδίνου– λόγω της σκανδαλώδους ζωής του. Θάφτηκε τον Ιούνιο του 1824 σε οικογενειακή κρύπτη στο κοιμητήριο της εκκλησίας της Αγίας Μαρίας Μαγδαληνής στο Hucknall του Nottingham. Δίπλα του, το 1852, ενταφίασαν την κόρη του, κόμισσα του Lovelace και εξαιρετική μαθηματικό (θεωρείται η πρώτη προγραμματίστρια των υπολογιστών), Augusta Ada (1815-1852) σύμφωνα με την επιθυμία της. Μετά από 145 χρόνια από το θάνατο του, μόλις το 1969, με ενέργειες της ελληνικής διοίκησης  το Αβαείο του Westminster παραχώρησε άδεια να τοποθετηθεί εκεί, εν είδει κενοταφίου, αντίγραφο της μαρμάρινης πλάκας που σκεπάζει τον τάφο του Byron.

*Από το βιβλίο: Κυριάκος Δ. Σκιαθᾶς, τα ερωτικά του ΄21, τόμος πρώτος, έκδοση δεύτερη συμπληρωμένη, Εκδόσεις Διαπολιτισμός, Πάτρα 2019