Αφιέρωμα: Στον Παλαιό και το Νέο Ναό του Αποστόλου Ανδρέα στην πόλη των Πατρών

Αυτή είναι η ιστορία τους

Η πόλη των Πατρών έχει συνδεθεί με τη δράση και τη λατρεία του Απόστολου Ανδρέα, οποίος είναι ο πολιούχος της πόλης και ιδιαίτερα αγαπητός στους κατοίκους.

Σύμφωνα με την παράδοση ο Ανδρέας, αφού πέρασε την Βιθυνία, τον Εύξεινο Πόντο και αρκετά ακόμη μέρη κατέληξε στην Αχαΐα, όπου πραγματοποίησε σειρά θαυμάτων. Ωστόσο, ο Ρωμαίος ανθύπατος της πόλης Αιγεάτης, διέταξε τη σύλληψη και φυλάκισή του. Κατά συνέπεια ο Απόστολος σταυρώθηκε στον ιδιόμορφο σταυρό σε σχήμα «Χ», που όλοι γνωρίζουμε.

Η σύνδεση του Αγίου με την πόλη ξεκινά ήδη από το 805 π.Χ. σύμφωνα με μια μικρογραφία του Ιωάννη Σκυλίτζη, στην οποία απεικονίζεται ο Άγιος και η παράδοση της πόλης κατά την πολιορκία των Σλάβων και των Σαρακινών.

Ο παλαιός Ναός

Ο παλιός Ναός οικοδομήθηκε στο διάστημα 1836-1843. Στο χώρο υπήρχαν ερείπια από παλαιότερο ναό της εποχής των Ενετών, ο οποίος καταστράφηκε από τους τουρκαλβανούς το 1770, στα Ορλοφικά.

Αρχιτεκτονική και Ζωγραφική

Ο παλιός ναός του Αποστόλου Ανδρέα, που βρίσκεται πλάι στο νέο είναι χτισμένος σε ρυθμό βασιλικής και είναι έργο του περίφημου Θεσσαλονικιού αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου.

Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για τρίκλιτη βασιλική με προστώο με πέντε τοξωτά ανοίγματα στην όψη της. Στη βόρεια υψώνεται το πέτρινο κωδωνοστάσιο που κατασκευάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα σε αντικατάσταση του αρχικού ξύλινου.

Η αγιογράφηση των οροφών του ναού που παραπέμπουν στις αντίστοιχες δυτικοπρεπείς των Επτανήσων και απεικονίζουν ολόσωμους τους πατριάρχες της Παλαιάς Διαθήκης και τους Αγίους της Εκκλησίας μεταξύ των οποίων και τον Άγιο Ανδρέα στον οποίο είναι αφιερωμένος ο ναός. Οι αγιογραφίες είναι έργο του μεγάλου αγιογράφου Δημήτρη Χατζηασλάνη, γνωστού ως Βυζάντιου, ο οποίος ήρθε από την Κωνσταντινούπολη

Ήταν ο πρώτος ναός, που οικοδομήθηκε κατά την μεταεπαναστατική περίοδο στην Πάτρα και διετέλεσε Μητρόπολη της πόλης για την περίοδο 1845-1856. Τις εργασίες ανέγερσής του ναού παρακολούθησε αυτοπροσώπως τον Οκτώβριο του 1838 ο βασιλιάς Όθωνας.

Η ιστορία των λειψάνων

Μπροστά και δεξιά του Ναού, κοντά στο Άγιο Βήμα, βρίσκεται ο μαρμάρινος Τάφος του Αποστόλου. Στα μέσα του 4ου αιώνα, με ενέργειες του αυτοκράτορα Κωνστάντιου μεταφέρθηκε το Άγιο Λείψανο στον Ναό των Αγίων Αποστόλων στην Κωνσταντινούπολη. Όταν οι Φράγκοι κατέκτησαν την Πόλη, το Λείψανο μεταφέρθηκε στην Ιταλία. Ήταν στις 26 Σεπτεμβρίου 1964, όταν η Τιμία Κάρα του Αποστόλου επεστράφη στην Πάτρα από τον Πάπα Παύλο.

Ο νέος Ναός

Το έτος 1902, προκηρύχθηκε διεθνής διαγωνισμός για την εκπόνηση του αρχιτεκτονικού σχεδίου. Τα σχέδια υποβλήθηκαν στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Βερολίνου, η οποία πρόκρινε το σχέδιο του Γάλλου αρχιτέκτονα Ρομπέρ.

Ωστόσο, ο ρυθμός του ναού, που ήταν επηρεασμένος από τη Δυτική παράδοση απασχόλησε κάποιους αρχιτέκτονες. Για παράδειγμα ο Ορλάνδος, αμφισβήτησε την ορθότητα του σχεδίου Ρομπέν. Με αποτέλεσμα να γίνουν κάποιες τροποποιήσεις στο σχέδιο αυτό. Όμως τελικά, οι διαδικασίες ευοδώθηκαν, καθώς το αποτέλεσμα είναι λαμπρό και ιδιαίτερο.

Ο νέος Ναός θεμελιώθηκε την 1 Ιουνίου του 1908 από τον βασιλέα των Ελλήνων Γεώργιο τον Α΄. Η ανοικοδόμηση του Ναού καθυστέρησε όχι μόνο λόγω των διαφωνιών, που υπήρξαν για τον αρχιτεκτονικό ρυθμό, αλλά και εξαιτίας των οικονομικών δυσχεριών, που προκλήθηκαν από τους πολέμους, οι οποίοι επακολούθησαν .

Η ανύψωση του κεντρικού τρούλου ξεκίνησε το 1934 υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά . Ο ναός εγκαινιάσθηκε το 1974 από τον μακαριστό πρώην Μητροπολίτη Πατρών Νικόδημο. Ωστόσο πιο πριν, το 1955 με νόμο η πολιτεία «χρέωνε» τους πολίτες μέσω της Δ.Ε.Η. με ειδικό τέλος για την ανοικοδόμηση του ναού. Με αυτό τον τρόπο δόθηκε η δυνατότητα το έργο να συνεχιστεί. Την συνέχιση του έργου ανέλαβε ο αρχιτέκτονας Γεώργιος Νομικός.

Αρχιτεκτονική και Ζωγραφική

Ο νέος ναός προς τιμήν του Αποστόλου Ανδρέα είναι βασιλική με τρούλο. Πρόκειται για το μεγαλύτερο ναό των Βαλκανίων. Ο κεντρικός τρούλος του Ναού έχει ύψος 46 μέτρα. Υπάρχουν επιπλέον, δώδεκα μικρότεροι τρούλοι, οι οποίοι συμβολίζουν τους δώδεκα μαθητές του Χριστού συνεπώς, ο κεντρικός τρούλος μπορεί να συμβολίζει το Χριστό. Ο ναός μπορεί να δεχθεί έως και 5.500 άτομα, στοιχείο, το οποίο επιβεβαιώνει το μεγάλο του μέγεθος.

Ο κεντρικός πολυέλαιος είναι ένα πραγματικό αριστούργημα. Το δάπεδο είναι κατασκευασμένο από μάρμαρο, με θαυμάσιες παραστάσεις.

Επιπροσθέτως, οι αγιογραφίες του ναού είναι έργο του αγιογράφου Ι. Καρούσου.

Εντυπωσιακά, συγχρόνως είναι τα ψηφιδωτά, τα οποία συνήθως έχουν χρυσό φόντο. Έχουν αρκετές λεπτομέρειες, όπως η Παναγία στην αψίδα, στην απόδοση κυρίως των φυσιογνωμικών της χαρακτηριστικών και στις παρειές.

Σπουδαία είναι τέλος, η παράσταση στον κεντρικό τρούλο, όπου απεικονίζεται ο Χριστός γενειοφόρος και ημίσωμος. Τον πλαισιώνουν και άλλες μορφές, ορατή ωστόσο, είναι η ολόσωμη μορφή του Αποστόλου Ανδρέα με το σταυρό σχήματος «Χ» και της Παναγίας στο κέντρο πλαισιωμένης από δυο αγγέλους.

Τέλος, ο προσκυνητής μπορεί να θαυμάσει τον θαυμάσιο βαρύ ασημένιο επιτάφιο που βρίσκεται στο βόρειο κλίτος.