Ανακαλύφθηκε το αρχαιότερο Μινωικό ναυάγιο

Η αναπληρώτρια προϊσταμένη της Διεύθυνσης Εναλίων Αρχαιοτήτων κ. Ελπίδα Χατζηδάκη μαζί με μία ομάδα Ελλήνων επιστημόνων πραγματοποίησαν υποβρύχιες έρευνες πέριξ της Κρήτης... προσπαθώντας να ακολουθήσουν τα δρομολόγια, που πραγματοποιούσαν τα αρχαία μινωϊκά καράβια από τα μέχρι τώρα γνωστά λιμάνια του αρχαίου κόσμου. Με αυτόν τον τρόπο κατάφεραν να «πέσουν» πάνω στα απομεινάρια του πιο αρχαίου μινωικού ναυαγίου, που έχει βρεθεί ποτε.

Βατραχάνθρωποι αρχαιολόγοι χαρτογράφησαν την υποθαλάσσια περιοχή και σήκωσαν από την θάλασσα αρκετούς από τους περίτεχνους μινωικούς αμφορείς, που υπήρχαν στο ναυάγιο.

Εντοπίστηκαν πάνω από 20 στόχοι σε θαλάσσιους χώρους των νήσων Ψείρας, Μόχλου, Διονυσάδων και Παξιμαδίου σε βάθος μέχρι 120μ., μεταξύ των οποίων τρεις αντιστοιχούν σε βυθισμένα αεροπλάνα καθώς και σε αρχαία ναυάγια διαλυμένα από τη σάρωση του πυθμένα με ανεμότρατες. Οι στόχοι αυτοί θα εξεταστούν σε μελλοντικές υποβρύχιες έρευνες.

Ενόσω η ομάδα των γεωφυσικών επεξεργαζόταν τα δεδομένα στον ηλεκτρονικό υπολογιστή, οι καταδύτες αρχαιολόγοι αποφάσισαν να καταδυθούν στους ορμίσκους της βραχονησίδας Ψείρα του όρμου Μεραμπέλλου. Εδώ, πάνω σε αυτήν τη χερσόνησο, είχε ανασκαφεί ναυτεμπορικός οικισμός Μινωικών χρόνων από τους R.Seager (1908), Ph. Betancourt και Κ. Δαβάρα (1986-1992).

Η κάθε πλευρά της χερσονήσου σχημάτιζε έναν φυσικό ορμίσκο, ο οποίος και χρησιμοποιούνταν ως λιμάνι ανάλογα με την φορά των ανέμων. Μεγάλο τμήμα του οικισμού, που είχε χτιστεί επάνω στην υψηλή βραχώδη ακτή, είχε καταποντιστεί στη θάλασσα. Διάφοροι τοίχοι με ενσωματωμένα αγγεία διακρίνονταν σε βάθος μέχρι 20 μ. περίπου να επικάθηνται στον πυθμένα.

Τα αγγεία αποκάλυψαν το ναυάγιο

Εδώ στις χερσαίες ανασκαφές του 1991 βρέθηκε μικρός σφραγιδόλιθος, του οποίου η μία πλευρά απεικονίζει πλοίο. Ξεχωρίζει το κατάρτι, το οποίο ενώνεται με τα δύο άκρα του σκάφους με σχοινιά. Το πλοίο δεν έχει κουπιά αλλά υψηλή πρύμνη με διχαλωτή προεξοχή και πλώρη σε σχήμα ράμφους, κάτι που μπορεί να ερμηνευθεί κατά τη γνώμη της αρχαιολόγου κ. Χατζηδάκη ως πρωτότυπο έμβολο ραμφοειδούς σχήματος. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι οι αρχαίοι κάτοικοι της Ψείρας διέθεταν πλοία για τα ταξίδια τους στην Κρήτη, και δεν αποκλείεται το ναυάγιο αυτό να ανήκει σε αυτό το είδος των πλοιαρίων.

«Εδώ –λέει η κ. Χατζηδάκη– πρέπει να σημειωθεί, ότι στην ίδια θαλάσσια περιοχή της Ψείρας είχε καταδυθεί το 1976 η ομάδα του Ζακ Κουστώ, η οποία και ανέλκυσε από τον πυθμένα διάφορα αγγεία, που βρέθηκαν διάσπαρτα. Ο Κουστώ είχε τότε διατυπώσει τη θεωρία, ότι τα αγγεία προέρχονταν από πλοίο που βυθίστηκε με το τσουνάμι, που δημιούργησε η έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Ως εκ τούτου αποφασίσαμε να καταδυθούμε στα βαθύτερα σημεία της περιοχής, στους μυχούς των ορμίσκων, οι οποίοι δεν είχαν ερευνηθεί από κανένα στο παρελθόν. Ερευνήθηκε επισταμένως μια μεγάλη βραχώδης κλιτύς, χωρίς να εντοπιστούν αγγεία η άλλες αρχαιότητες.

» Στο τέλος της κατωφέρειας, σε βάθος των 42-50 μ. και σε απόσταση περίπου 200μ. από την ακτή, ανάμεσα σε βράχους και αμμοθύλακες, εντοπίστηκαν συστάδες αγγείων, η πλειονότητα των οποίων είχε την ίδια ΒΑ κατεύθυνση, ενώ ορισμένα εξ αυτών βρίσκονταν σε διάταξη. Οι αρχαιολόγοι συμπέραναν, ότι προέρχονται από διάσπαρτο φορτίο ναυαγίου της 2ης Μεταμινωικής περιόδου.

» Μεταξύ των επιφανειακών ευρημάτων του μινωικού ναυαγίου, που εντοπίστηκαν, συμπεριλαμβάνονται πιθαμφορείς (αγγεία μεταφοράς και αποθήκευσης), οι οποίοι κατά τη μεταφορά τους στα πλοία είχαν το στόμιο καλυμμένο με ύφασμα η δέρμα και σφιχτοδεμένο σχοινί γύρω στο λαιμό, το οποίο περνούσε από τις τέσσερις λαβές του αγγείου. Παρόμοιοι πιθαμφορείς βρέθηκαν στις χερσαίες ανασκαφές της Ψείρας και στα ανάκτορα των Γουρνιών και του Κάτω Ζάκρου. Επίσης αμφορείς με ελλειπτικό χείλος, γνωστοί από τις ανασκαφές της Κνωσού, Φαιστού, Κομμού κ.α. Ραμφόστομες πρόχοι που χρησιμοποιούνταν στην περιοχή του Κόλπου Μεραμπέλλου κατά την 2η Μεταμινωική περίοδο. Επίσης μικρός αριθμός τροπιδωτών κυπέλλων από λεπτό πηλό, γνωστών από τις ανασκαφές του νεκροταφείου της Ψείρας και του γειτονικού Μινωικού οικισμού στην Βασιλική Ιεράπετρας, ενώ βρέθηκαν ακόμα μία λεκανίδα και ένα μεγάλο σφαιρικό δίωτο δοχείο, τα οποία βρίσκονται ακόμα στο στάδιο σχεδίασης.»

Τα περισσότερα αγγεία είναι σε άριστη κατάσταση, κατασκευασμένα από σχετικά τραχύ και καλοψημένο πηλό και χρονολογούνται όλα σύμφωνα με τους ειδικούς στη 2η Μεταμινωϊκή περίοδο (1800 – 1700 π. Χ.).